ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ

Ticarete karşıt yönlü büyüme, ulusal ekonomide üretilen malların zamanla, tüketilen mal miktarlarına eşitlenmesi demektir.

İki mallı ve iki faktörlü bir modelde, tam çalışma koşulları altında eğer tek bir faktörünarzı artırılacak olursa, onu yoğun olarak kullanan malda üretim genişler, diğer malda ise daralır. Bu görüşe, onu ilk kez ortaya atan İngiliz iktisatçısının ismiyle Rybczynski (Ribcinski diye okunur) Teoremi adı verilir.

Üretim fonksiyonlarının doğrusal ve homojen olması (sabit verimler) varsayımı altında teknolojik yenilikler üçe ayrılır. (1) Sapmasız (veya yansız-neutral), (2) Emek tasarrufu sağlayan (labor saving) ve (3) Sermaye tasarrufu sağlayan (capital saving) yenilikler.

Teknolojik ilerlemenin bağımsız olmayıp ekonomik koşulların bir sonucu olduğunu savunan bu görüşe literatürde “uyarılmış” (induced) teknolojik gelişme hipotezi denilmektedir.

Büyümenin net olarak refah düşüşüne yol açabileceği koşulları teorik olarak ortaya koymuş ve bu tür büyümeye “yoksullaştıran büyüme” (immiserizing growth) adını vermiştir.

Metaller, gıda ürünleri, tarımsal ham maddeler vb. için gelir talep esneklikleri genellikle 1’den küçük, imalat sanayi ürünleri için de 1’den büyük olmaktadır.

2013 yılının büyüme oranı 4,1'dir.

Gelişmiş Ülkeler için ekonomik büyümenin 1996-2005 ortalaması 2,8'dir.

Gelişmiş Ülkeler için dış ticaret hadleri 2013 yılında 0,9'dur.

Sapmasız (yansız) büyümenin iki temel koşulu vardır: Birisi, faktörlerin bü­yüme öncesi ile aynı oranda artması dolayısıyla yeni faktörlerin iki endüstriye dağılışı­nın tamamen eskisi gibi olmasıdır. Böyle bir durumda, faktörler üretimde kullanıldıkları oranda arttıkları için, göreceli faktör fiyatlarında bir değişme olmayacak ve eski üretim modeli sürdürülecektir.

Eğer ülkenin ticaret hacmi, gelirdeki (GSYH’deki) büyümeden daha yüksek oranda genişli­yorsa, o ülkede dış ticaretin göreceli önemi artıyor demektir.

Ülkenin faktör stoku zaman içinde değişir. Tasarrufların ve ona bağlı olarak yatırımla­rın artması sermaye stokunu büyütür. Doğal nüfus artışı ve dış göçler de iş gücü arzını çoğaltır. Emeğin sayıca artması kadar eğitim, öğretim ve sağlık hizmetleriyle niteliğinin yükselmesi de önemlidir. Arzı sabit kabul edilen faktör doğal kaynaklardır. Ancak deniz ve göllerin doldurulması, bataklıkların kurutulması, sulama olanaklarının yaygınlaştırıl­ması ve yeni maden yataklarının keşfedilmesi gibi yollarla bu kaynaklar da bir ölçüde artırılabilmektedir.

Faktör stokundaki artışlar üretim olanakları eğrisini dışa doğru kaydırır.

İthal edilebilir mal kesiminde yoğun kullanılan faktörün daha hızlı artışı dolayısıyla or­taya çıkan büyüme durumunda, ithal edilebilir malların üretimi, ihraç edilebilir malların üretimine göre daha yüksek oranda artar. Dolayısıyla dış ticaret hacminde de düşme eği­limi görülür.

Yeni üretim yöntemleri bulunmasına dayalı teknolojik gelişmenin en belirgin özelliği, aynı miktar kaynaklarla daha fazla mal üretilebilmesi veya aynı miktar malın daha az kaynak kullanılarak elde edilebilmesidir.

Sapmasız (yansız) yenilikler emek ve sermayenin marjinal verimliliğini aynı oranda artırır.

Ekonominin bütünü açısından yoksullaştıran büyüme örneklerine rastlamak güç olsa da bir ekonomi içindeki bazı sektörlerde ortaya çıkan gelişmelerin etkileri açısından bu modelde açıklanana benzer durumlarla karşılaşılabilir. Diğer bir deyişle belirli sektörler­deki gelişmeler o alanda çalışanları olumsuz yönde etkileyebilir hatta onların refahının gerilemesine bile neden olabilir. Bunun bir uygulamasına örneğin, tarım kesiminde rast­lanabilir. Tarımsal üretimde ortaya çıkan aşırı bolluk çiftçiye zarar verebilir. Çünkü artan üretim, tarım ürünleri talebinin esnek olmaması dolayısıyla, fiyatları düşürür (iç ticaret hadlerinin bozulması) ve köylünün gerçek gelirinin (reel gelir) azalmasına neden olabilir.

Faktör arzındaki büyüme, artan faktörü göreceli ucuzlatarak onu yoğun biçimde kullanan endüstrilerde maliyet düşüşüne ve üretim genişlemesine yol açar.

Belirtmek gerekir ki faktör donatımı ile karşılaştırmalı üstünlükler arasındaki ilişki tek yönlüdür. Bunun yönü de birinciden ikinciye doğrudur. Diğer bir deyişle faktör donatımı zaman içinde değiştikçe ona bağlı olarak karşılaştırmalı üstünlük yapısı da değişir. Dola­yısıyla bugünkü faktör donatımına bakılarak yarınki karşılaştırmalı üstünlüklerin de aynı olacağı söylenemez.

Deniz ve göllerin doldurulması, bataklıkların kurutulması, sulama olanaklarının yaygınlaştırılması ve yeni maden yataklarının keşfedilmesi gibi yollarla doğal kaynaklar faktörü bir ölçüde artırılabilmektedir.