ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ

Ricardo’ya göre, ülkelerin yurt içi üretim maliyetleri oranı uluslararası ticarette denge fiyatlarının veya ticaret hadlerinin sınırlarını belirler.

Kârlı ticaret alanı: İki ülkeli modelde ilgili ülkelerin iç maliyet doğruları arasında kalan alan. Bu alan içinde yer alan tüm uluslararası fiyat oranlarından ticaret iki ülke için de kârlıdır.

Karşılıklı talep kanunu: İki ülkeli modelde bir ülkenin karşılıklı talebi, onun kendi malından vereceği bir birim karşılığında öbür ülkenin malından ne miktarlarda talep edeceği ile ölçülür.

Uluslararası denge: İki ülkenin teklif eğri OU’nun kesiştiği noktadan geçen dış ticaret haddinde sağlanabilir. Her maldan teklif edilen miktar, o maldan talep edilen miktara eşitlendiği için uluslararası ticarette dengeye ulaşılmıştır.

Tüketici kayıtsızlık eğrileri: Belirli bir tüketicinin iki malın değişik bileşimlerinden elde edeceği aynı fayda düzeylerini temsel eden eğriler.

Kayıtsızlık eğrileri orijine göre dışbükeydir. Bu eğrilerin şekilleri ilgili tüketicinin
zevk ve tercihlerini, yani talep koşullarını yansıtır.

Üretici dengesi: Açık ekonomide, uluslararası fiyat oranı doğrusunun üretim olanakları eğrisine teğet olduğu noktada gerçekleşir.

Optimizasyon kuralı: Açık bir ekonomide uluslararası fiyat oranları doğrusunun dönüşüm eğrisine teğet olduğu noktada üretici dengesinin, bir toplumsal kayıtsızlık eğrisine teğet olduğu noktada tüketici dengesinin gerçekleflmesi, böylece toplumun olabilen en yüksek refah düzeyine ulaşması durumunu ifade eder.

Dış ticaretin tüketim kazançları: Dış ticarete açılan bir ülkede üretimde uzmanlaşma gerçekleşmese bile mevcut mal üretiminin bir bölümünün daha yüksek uluslararası fiyatlardan satılabilmesi dolayısıyla elde edilen refah artışı. Tüketim kazancı ile birlikte toplam dış ticaret kazancını oluşturur.

Dış ticaretin kalkınmaya olan dinamik katkıları şu şekilde belirtilebilir:

Üretim ve kaynak açığını karşılama

İç ekonomideki ürün fazlasına çıkış (pazar) sağlama

Geniş bir piyasa hacmi

Rekabet

İç piyasa talebini geliştirme

Ekonomik dinamizm

Teklif eğrisi üzerindeki her nokta, hem teklif ve talep edilen miktarları, hem de bunların birbirine oranı olan uluslararası göreceli fiyatı, yani ticaret hadlerini gösteriri.

Kayıtsızlık eğrileri orijinden uzaklaştıkça toplumsal faydanın arttığı anlamına gelir. Örneğin; İo kayıtsızlık eğrisinden İ1'e çıkıldığında yani kayıtsızlık eğrisi sağa kaydığında o toplumun refahı yükselmiştir.

Arz modeline göre uluslararası ticarette karlı dış ticaret alanı, iki ülkenin iç maliyet doğruları arasında kalan alandır. bu alanın dışında ülkeler ticaret yapamazlar. Nedeniyse ülkelerinde satış yapmaları uluslararası ticaretten daha karlıdır.

Toplumsal kayıtsızlık eğrileri, o topluma aynı faydayı sağlayan mal bileşimlerini göstermekle birlikte, özellikle ait oldukları toplumun zevk ve tercihlerini, yani talep koşullarını yansıtmaktadır.

Sonsuz sayıdaki kayıtsızlık eğrilerinden herhangi birisi dönüşüm eğrisine teğet olur. Dış ticarete kapalı bir toplumda üretim ve tüketim dengesi bu noktada gerçekleşir. Ülke, üretim olanakları eğrisi üzerinde sonsuz sayıdaki bileşimler arasından yalnız bu noktadaki mal miktarlarını üretir. Bu noktayı toplumun zevk ve tercihleri belirler. Kapalı bir ekonomide tüketim üretime eşitlenmek zorundadır.

Eğer iki ülkenin, ayrı ayrı elde edilen teklif eğrileri aynı şekil üzerinde gösterilirse bunlar bir noktada kesişirler. Bu noktadan geçen fiyat oranı ise denge ticaret haddini oluşturur. Bu denge ticaret haddini elde edebilmek için iki ülkenin teklif eğrisinin kesiştiği noktadan orijine bir dik indirdiğimiz gerekir. bu bize teklif eğrisilerinin kesiştiği nokta ile orijini birleştirir.

Eğer ticaret ortaklarından birisi çok küçük, diğeri çok büyük bir ülke ise o taktirde karşılıklı talep kanununun özel bir durumu ortaya çıkar ve uluslararası ticaret, büyük ülkenin iç maliyet oranından ya da ona çok yakın bir fiyattan yapılabilir. Dolayısıyla dış ticaret kazançlarının önemli bir payı ufak ülkeye gider.

Üretici ve tüketici noktaları eksene birleştirildiğinde olayı Türkiye açısından ele aldığımızda A üretici noktasının anlamı Türkiye'nin iki maldan ürettiği miktarlardır. Bu A noktasından eksene çizilen dik kenarda üretimi ifade eder

Dış ticaret yapan ülkelerin talep koşullarına yer verilmedikçe, analizlerin şu gibi yönlerini belirlemek olanaksızlaşır: (1) Dönüşüm eğrisi üzerinde dış ticaret öncesi denge noktası, (2) Uluslararası denge fiyat oranı (dış ticaret hadleri), (3) Dış ticaret sonrası tüketim ve üretim noktaları. Nitekim geçen bölümlerdeki analizlerde üretim ve tüketim denge noktaları ile denge ticaret hadlerini varsayımlarla belirlememizin nedeni budur.

Faydayı karşılaştırmalı olarak ölçme olanağı vardır. Bu amaçla tüketici kayıtsızlık eğrileri denilen bir araçtan yararlanılır. Bir tüketicinin kayıtsızlık eğrisi, iki ülkeli modelde geometrik olarak, o tüketiciye aynı faydayı sağlayan çeşitli mal bileşimlerini gösteren noktaların birleştirilmesinden elde edilir.