ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ

Mill’e göre iki ülkeli modelde eğer ülkelerden birinin, diğerinin malına karşı talebinin ne derece şiddetli olduğu bilinirse, ticarette denge fiyatları belirlenebilir.

İki ülkeli bir modelde, bir ülkenin karşılıklı talebi, onun kendi malından vereceği bir birim için, öbürünün malından talep edeceği miktarlarla ölçülür. Bunu tersinden söyle­mek gerekirse karşılıklı talep, bir birim yabancı mal karşılığında teklif edilen ulusal mal arzına eşittir.

Teklif eğrisi üze­rindeki her nokta, hem teklif ve talep edilen miktarları, hem de bunların birbirine oranı olan uluslararası göreceli fiyatı, yani ticaret hadlerini gösterir.

Teklif eğrisi orijinden çıkar ve bu eğrinin sınırını iç maliyetler oranı doğrusu belir­ler.

Teklif eğrisi analizlerindeki amaç iki ülkeli model yardı­mıyla uluslararası ticaret dengesini sağlayan göreceli fiyat oranının (ticaret hadlerinin) belirlenmesidir. Bu eğriler ülkelerin arz ve talep koşullarını yansıttığı için teklif eğrileri analizi bir genel denge analizi niteliğindedir.

Eğer iki ülkenin, ayrı ayrı elde edilen teklif eğrileri aynı şekil üzerinde gösterilirse bunlar bir noktada kesişirler. Bu noktadan geçen fiyat oranı ise denge ticaret haddini oluşturur. Nitekim Şekil 2.4’te Türkiye ile ABD arasındaki ticarette (dünya piyasası) uluslara­rası dengeyi sağlayan ticaret hadleri P den geçen OP fiyat oranıdır. OP ticaret hadlerin­den Türkiye’nin ihraç etmek istediği buğday miktarı (OL), ABD’nin ithal etmek istediği buğday miktarına (MP), Türkiye’nin ithal etmeyi arzuladığı kağıt (LP) da ABD’nin ih­raç etmek istediği kağıt miktarına (OM) eşittir. Başka bir deyişle teker teker her maldan yapılmak istenen ihracat ile ithalat birbirine eşitlenmiş ve böylece dünya ticaret dengesi sağlanmıştır.

Teklif eğrileri, ülkelerin arz ve talep koşullarına bağlı olduğuna göre bu faktörlerdeki bir değişmeden de etkileneceklerdir. Teklif eğrilerindeki bir kayma normal olarak iki sonuç doğurur: Ticaret hadleri etkisi ve ticaret hacmi etkisi.

Marjinal ikame oranının yurt içi değişim oranına eşitlendiği noktada tüketiciler dengeye ulaşır. Üretici dengesi ise dönüşüm eğrisi eğiminin (yani marjinal dönüşüm oranının) iç fiyat oranına eşitlendiği noktada gerçekleşir. Böylece marjinal ikame oranı ile marjinal dönüşüm oranının birbiri­ne eşit olduğu noktada hem tüketici hem de üretici dengesi sağlanmış olur. Bu ise kapalı ekonomi durumunda toplumsal refahın maksimuma ulaşması demektir.

Genellikle dış ticaret kazançlarının yalnızca üretimde uzmanlaşmadan kaynaklandığı düşünülür. Oysa bu doğru değildir. Üretimde uzmanlaşmanın olmadığı varsayılsa bile dış ticaret ülkeler için yine de kazançlıdır. Bunlar tüketimden kaynaklanan kazançlı olabilir.

İç ekonomideki ürün fazlasına çıkış (pazar) sağlama: Dış ticaretin bulunmadığı bir ekonomide iç talep yetersizliği dolayısıyla, ülke kaynakları eksik çalıştırılabilir. Bu, özel­likle tarım ürünleri ve ham maddeler için söz konusudur. Dış ticaretin yarattığı talep ar­tışları ile bu kaynakların kullanılması sağlanabilir.

2

Karşılıklı talep

Alfred Marshall

Teklif eğrisi

Teklif eğrilerini etkileyen arz faktörleri arasında halkın tercihlerinin değişmesi yer alır

Tüketici kayıtsızlık eğrileri

Gelir dağılımının değişmediğini varsaymak

Ülkenin üretim olanakları eğrisi ile sonsuz sayıdaki kayıtsızlık eğrilerinden bir kaçı üzerinde denge noktasına ulaşılır

Ticaret hadlerini

Ekonomik dinamizm