ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ - Deneme Sınavı - 15

2013’te ülkemiz, küresel rekabet üstünlüğü açısından 148 ülke arasında 56. sırada gelmiştir.

İş gücü verimliliği alanında Lüksemburg ilk sırada gelmekte, onu Norveç, Katar, İrlanda ve Fransa gibi ülkeler izlemektedir.

Yalın biçimde teknoloji ithali: Henüz bir sermaye malına dönüşmüş olmayan (disembodied) teknolojinin ithal edilmesi bu gruba girer.

Teknolojiyi kullanacak olan tarafın (licencee), teknolojinin mülkiyetine sahip olan tarafa (licencor), satış hacmi veya işletme kârı üzerinden düzenli biçimde ödeme yapması gerekir. Yapılan bu ödemelere “royalty” adı verilir.

Dolaysız yatırımlar ağırlıklı olarak çok uluslu şirketler tarafından yapılır. Dolaysız yatırımlarda yurt dışında yeni yapılan veya satın alınan mevcut bir üretim tesisinin yönetimi, yabancı şirketin elinde veya denetimindedir. Dolaysız yabancı sermaye yatırımlarında ise yatırımcı, uzun vadeli hedeflere göre hareket eder. Mali krizlerle portfolyo fonlarının çıkışı arasında yakın bir ilişki vardır. Bu da yukarıda belirtildiği üzere, portfolyo yatırımlarının hareketliliğinden ileri gelmektedir. Ülkede oluşan koşullar yatırımcının beklentilerini karşılamaktan uzaklaşınca, öteki kısa vadeli yatırım fonları (sıcak para) ile birlikte portfolyo fonları da vakit kaybetmeden ülkeyi terk etmeye başlamaktadır. Dolaysız yabancı sermaye yatırımları maddi ve maddi olmayan kaynaklardan oluşur. Bunun içersinde döviz, makine ve donatım, teknoloji, iş becerisi ve yönetim bilgileri ile birlikte pazarlama kanalları da yer alır.

1960’lı yıllarda İtalya, İspanya, Yunanistan ve Türkiye’den Batı Avrupa ülkelerine büyük ölçüde işçi ihraç edilmiştir.

Genellikle çalışmak için yabancı ülkelere gidenler, nüfusun genç ve erkek kesimidir.

Yaygın işsizlik içinde bulunan ülkelerin dışarıya iş gücü göndermeleri işsizlik sorununu hafifleterek emek piyasasındaki dengesizliği bir derecede giderebilir. Her yıl yeniden iş piyasasına çıkanlarla mevcut işsizlere çalışma alanları yaratabilmek, az gelişmiş ülkelerin kapasitelerini aşan ölçüde yatırımları gerektiriyor. Yabancı ülkelerde çalışmaya giden işçiler bir yönüyle bu sorunun çözümüne katkıda bulunmuş olurlar.

Türkiye’nin ilk ve en fazla işçi gönderdiği bölge AET ülkeleri ve özellikle Almanya’dır.

Tahviller ise bir tür ödünç fon elde etme araçlarıdır, ortaklık hakkı vermezler; tahvil sahibi ödünç verdiği fonlar karşılığı bir faiz geliri elde eder.

Bir firma açısından dışa açılma sürecinin ilk aşaması genellikle ihracatla başlar. Daha sonraki aşamada ise ihracat yerine doğrudan dış piyasada üretim yapılır.

İhracat ile dolaysız dış yatırım arasında uzlaştırıcı formül de lisans (licencing) anlaşmalarıdır. Lisans, firmanın elindeki teknoloji veya üretim yönteminin yabancı bir işletmeye kiralanmasıdır.

Dolaysız yabancı sermaye yatırımlarının nedeni olarak ileri sürülen belli başlı etkenler:

Ham madde kaynakları

Üretim faaliyetlerinde dikey veya yatay bütünleşme

Aktarılamayan bilgilerin (non transferable knowledge) varlığı

Şirket unvanının korunması

Şirketin marka veya unvanından yararlanmak istemesi

Şirket sırlarının korunması

Ürünün yaşam dönemlerinde son aşamaya ulaşılmış olması

Oligopolcü piyasa yapısı

İthalâtçı ülkenin koyduğu tarife ve kotalardan kaçınma

Ulusal piyasadaki yasal düzenlemelerden ve kısıtlamalardan kurtulma

Firmanın müşterilerini izlemesi

Yatırımları uluslararası çeşitlendirme

Ucuz yabancı faktör kullanımı

Tekel üstünlüğü teoremi 1960’larda Stephan Hymer tarafından ortaya atılmıştır.

Oligopolcü tepki teoremine göre, birkaç büyük firmanın egemen olduğu bir piyasada (oligopol
piyasası) firmaların birisinin kâr, fiyat, satış, yatırım vs. gibi kritik konularda aldıkları bir karara,
diğerleri de benzer bir kararla tepkide bulunurlar.

2013 yılında dünyada dolaysız yabancı sermaye yatırımı yapan kuruluşların yüzde 60,8’i gelişmiş ülke kaynaklıdır.

İç piyasada faaliyet gösteren ve dış piyasalara açılmayı tasarlayan bir firmanın deneyebileceği birkaç yol vardır. Bunlar:

İthalatın artması dolaysız yabancı sermaye yatırımlarının yararlarından biri değildir. İhracatın artması dolaysız yabancı sermaye yatırımlarının yararlarından biridir.

Ürünlerin yaşam dönemi hipotezine (product life-cycle hypothesis) göre, yeni bir ürünün gelişmesi tamamlandıktan ve iç piyasa sınırına ulaşıldıktan sonra, bu piyasada daha fazla kâr olanakları kalmaz. Kâr artışını sürdürülebilmek için daha az girilmiş bulunan ve belki de rekabetin daha sınırlı olduğu yabancı piyasalarda üretim yapmak gerekli olabilir. Raymond Vernon tarafından savunulan bu hipotezden anlaşılacağı gibi dış yatırım, ulusal piyasada uzun süre yerleşmiş olmanın ve iyi iş yapmanın bir sonucudur. Bu görüş açısından, Amerikan firmalarının dış piyasalarda egemen olmaları da ürün devrelerinin ileri aşamalarında bulunmalarıyla ilgilidir.

Yabancı sermaye, teknoloji ve işletmecilik bilgisini de beraberinde getirir. Bu özelliği dolayısıyla yabancı sermaye yatırımları, ülkeler arası teknoloji transferi yollarından birisini oluşturur.