ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ - Deneme Sınavı - 13

Uyarılmış teknolojik gelişme hipotezi: Günümüzde teknolojik gelişme “otonom” olmaktan çok “uyarılmış” (induced) bir süreç durumundadır. Başka bir deyişle yeniliklerin ortaya çıkışı piyasa gelişmelerine bir tepki niteliği taşır.

İş gücü verimliliği alanında Lüksemburg ilk sırada gelmekte, onu Norveç, Katar, İrlanda ve Fransa gibi ülkeler izlemektedir.

Belirli malların üretiminde teknolojik yenilik icat eden firmaların alacağı kararları etkileyen bir dizi koşul vardır. Örneğin şu gibi durumlarda firmanın yabancılarla lisans anlaşması yapması ekonomik açıdan daha uygun olabilir:

Yabancı piyasa konusunda yeterli bilgiye sahip olunmaması dolayısıyla bu piyasa- lara doğrudan yatırım yapma riskinin yüksekliği,

Yabancı ülke piyasasının göreceli olarak önemsiz bir yer tutması

Firmanın aynı anda birçok ülkede birden üretimi yürütecek bir kapasiteye sahip olmaması

Halen başkalarının da bu teknolojiyi elde etmiş veya teknolojinin başkaları tarafından kolaylıkla taklit edilebilir olması

Daha önce de belirtildiği gibi teknoloji ya sermaye mallarına dönüşmüş olarak (embodied) ya da yalın (disembodied) biçimde ithal edilir. Buna göre başlıca teknoloji transferi kanalları aşağıdaki gibi belirtilebilir

Sermaye malları ithaliyle sağlanan teknoloji

Dolaysız yabancı sermaye yatırımlar

Yalın biçimde teknoloji ithali

Bilimsel konferanslar, teknik bültenler ve yabancı bilim adamı değişimi programları

Teknik yardım programları

Uluslararası iktisat literatüründe genel olarak iş gücü akımlarına yeterli bir ağırlık verilmemiştir. Bunun bir nedeni Klasik İktisatçıların emeği, ülkeler arasında hareketsiz kabul etmeleri olsa gerek. Diğer bir neden konunun aynı zamanda Sosyoloji ve Demografi gibi öteki bilim dallarıyla yakından ilgili bulunması olabilir.

Uluslararası iş gücü akımlarının ilk ve en açık sonucu ilgili ülkelerin nüfus yapıları üzerinde görülür.

Ülkelerarası emek hareketlerinin dikkate değer bir yönü de az gelişmiş ülkelerden doktor, mühendis, bilim adamı gibi yüksek derecede eğitilmiş insanların gelişmiş ülkelere doğru göç etmeleridir. Bu tür insangücü akımlarına alışılmış deyimle “beyin göçü” (brain drain) denir. Beyin göçleri sanayileşmiş ülkelerin kendi aralarında da olmakla birlikte, genellikle az gelişmiş ülkelerden ABD, Kanada ve AB gibi sanayileşmiş yörelere doğru ortaya çıkar.

Batı Avrupa ülkeleri 1950’lerin sonlarında savaşta yıkılan ekonomilerinin onarımını tamamlamışlar ve hızlı bir gelişme sürecine girmişlerdi. Bu amaçla ihtiyaç duydukları iş gücünü ise İtalya, İspanya, Yugoslavya ve Yunanistan gibi Avrupa’nın göreceli olarak geri bölgelerinden karşılıyorlardı. 1963’te Türkiye de Batı Avrupa ülkelerine işçi ihracına başlamıştı.

Yurt dışından dönen işçilerin Türkiye’de yeniden istihdam edilebilmeleri de önemli bir sorun yaratmıştır. Bu amaçla işçilerimizin kendi işlerini kurmaları özendirilmeye çalışılmıştır. Türk ve Alman hükümetlerinin katkılarıyla Türkiye Halk Bankası bünyesinde oluşturulan özel bir hesaptan bu amaçla kredi verilmiştir.

Avukatlık, doktorluk, mühendislik gibi meslek hizmetleri ekonomik hizmetler sınıflamasına girer. Ekonomik hizmetlerin kapsamını şu şekilde sıralayabiliriz; meslek hizmetleri, bilgisayar hizmetleri, araştırma ve geliştirme faaliyetleri, kalite kontrolü, reklamcılık, vs.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO) tarafından yapılan hizmet sınıflandırmasında; toptan ve perakende ticaret, dağıtım hizmetlerine başlığı altında sınıflandırılıyor.

Günümüzde hizmetler alanında yaşanan ve devrim olarak nitelendirilebilecek gelişmelerin şu iki özelliği dikkat çekmektedir. Birincisi, bilgi temelli hizmetlerdeki (genellikle üretime yönelik hizmetler) hızlı genişleme, ikincisi ise hizmetlerin artan oranda ticaret edilebilir duruma gelmesidir.

Araştırmalar; sanayileşmiş ülkelerde mal ihracatının yüzde 60-80’lik bir payının hizmetlerden oluştuğunu gösteriyor.

Uruguay Görüşmelerinde uluslararası hizmet ticaretinin çok yanlı olarak serbestleştirilmesini sağlamak üzere Uluslararası Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (General Agreement on Trade in Services: GATS) imzalanmış ve hizmetler de mal ticareti gibi Dünya Ticaret Örgütü (WTO)’nün kapsamına alınmıştır.

Uluslararası Hizmet Ticareti Genel Anlaşması'nda (GATS) dünya hizmetinin serbestleştirilmesine yönelik olarak üye ülkelerin uymaları gereken üç yükümlülük vardır. Bunlar;

Dolaysız yabancı sermaye yatırımlarıyla hizmet ticareti arasında doğru yönlü bir ilişki olduğu görülmektedir. Başka bir deyişle, dolaysız yabancı sermaye yatırımları arttıkça uzun mesafeli hizmetlerde  (haberleşme ve bilgi hizmetleri, teknik danışmanlık, vs. gibi) ve hizmet üreticisi faktörlerin şirket içi hareketliliğinde önemli artışlar olmuştur.

Karşılaştırmalı üstünlükler mal ticaretinde olduğu kadar, hizmet ticareti için de geçerliliğini korumaktadır. Ancak mal ve hizmet ticaretinde karşılaştırmalı üstünlüğü yaratan etkenler arasında farklılıklar bulunabilir.

Mal ve hizmet ticaretinde karşılaştırmalı üstünlüğü yaratan etkenler arasında farklılıklar bulunabilir. Mal ticaretinde; faktör donatımı, ölçek ekonomileri, tekelci rekabet, beşeri sermaye, mal farklılıkları, vs. gibi koşullar etkili olur.

Hizmet ticaretinde; hizmetin ihraç edilebilirliği ve teknolojik gelişmeler daha büyük ağırlık taşır.

Dünyada toplam turizm harcamaları açısından en yüksek paya sahip ülke Çin’dir. İkinci paya sahip ülke ABD, üçüncü ülke ise Almanya’dır.

Türkiye, 1970’li yılların başından beri dünyaya müteahhitlik hizmetleri ihraç eden ve bu sayede başta döviz geliri olmak üzere ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayan bir ülke konumundadır. Türkiye’nin müteahhitlik firmalarımızın yurt dışı faaliyetleri; Avrasya ülkelerine, Orta Doğu ve Afrika ülkelerinde yoğunlaşmıştır. Gerçekleştirilen işler arasında; yol, köprü, tünel, havaalanı, iş merkezi, sanayi tesisi gibi projeler yer almaktadır.

Teknoloji, iki yönden uluslararası ticarete konu olabilir. Bunlar sırasıyla:

Birincisi mal ticaretini geliştirici etkisidir. Teknoloji yeni malların bulunmasına veya mevcut olanların daha ucuz ve daha kaliteli biçimde üretilmesine olanak vererek dış ticaret akımları geliştirici sonuçlar doğurur.

İkincisi de doğrudan doğruya teknolojinin kendisi uluslararası ticarete konu olabilir. Teknoloji, dar anlamda maddi varlığı olan bir faktör değildir. Bir işin nasıl yapılacağıyla ilgili bilgi, beceri veya know how’lardan oluşur.