ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ - Deneme Sınavı - 10

Resmî konsorsiyumlar, belirli bir az gelişmiş ülkenin kalkınmasına finansman sağlamak üzere, o ülkeye iki yanlı kredi vermek isteyen gelişmiş ülkelerle uluslararası mali kuruluşların oluşturdukları kredi birlikleridir.

Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası-IBRD: Dünya Bankası Grubundaki kurumların en eskisi ve Grubun temel kredi kaynağıdır. Yoksulluğu azaltmak ve yaşam standartlarını yükseltmek üzere, orta ve üst gelir grubunda bulunan, dolayısıyla belirli bir mali güvenirliğe sahip gelişmekte olan ülkelere kredi ve kalkınma yardımları verir. Mali destek dışında, danışmanlık hizmetleri de sağlar.

Uluslararası Kalkınma Birliği: En yoksul durumdaki az gelişmiş ülkelere daha uygun koşullarda finansman sağlamak üzere kurulmuştur. Bu ülkelere faizsiz veya çok düşük faizli kredi, hibe ve oldukça uzun vadeli krediler sağlar.

Uluslararası Finans Kurumu: Dünya Bankası Grubunun özel sektöre yönelik yatırım kuruluşu durumundadır. Az gelişmiş ülkelerde ve dönüşüm ekonomilerindeki özel işletmelere hükûmet garantisi olmadan yatırım finansmanı sağlar.

Çok Yanlı Yatırım ve Garanti Kurumu: Az gelişmiş ülkelerdeki dolaysız yabancı sermaye yatırımlarına, ticari olmayan risklere karşı garanti vererek, bu ülkelere yapılacak doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını özendirme amacına hizmet eder.

Para piyasaları kısa vadeli, yani süresi genellikle bir yıla kadar olan nakit fonlarının arz ve talep edildiği piyasalardır.

Ticari bankalar, bütün dünyada en başta gelen kısa süreli finansman kaynağı durumundadır.

Finansman bonoları, genellikle büyük şirketler tarafından çıkartılıp kurumsal yatırımcılara ve öteki şirketlere, belli bir iskonto ile satılan, kısa vadeli borç senetleridir.

Europara piyasası (eurocurrency market) bir ulusal paranın, onu çıkartan ülkenin sınırları dışında oluşan piyasasına verilen isimdir.

Europara mevduatı (eurocurrency deposits), süresi bir günden bir yıla kadar değişebilen geleneksel vadeli mevduat hesapları (term deposits) biçimindedir.

Eurokrediler, bankaların içinde bulundukları ülke parasının dışındaki paralarla (euro paralarla) açtıkları kredilerdir.

Yabancı tahviller (foreign bonds), bir şirket, hükûmet veya hükûmet kuruluşunun (belediyeler, kamu iktisadi teşebbüsleri, vs.) belirli bir yabancı piyasada satılmak üzere, o ülkenin ulusal parası ile çıkarttığı ve genellikle bir kredi sendikasyonu veya yükleniciler grubu tarafından piyasaya sunulan uzun vadeli borçlanma araçlarıdır.

Eurotahviller çok uluslu bir kredi sendikasyonu aracılığı ile çok sayıda ülke piyasasında satışa sunulmak, dolayısıyla çok sayıda ülkede yerleşik kişilere satılmak üzere çıkartılan uluslararası tahvillerdir.

Euro tahvillerden farklı olarak global tahviller borsaya kayıtlı menkul değerler (registered security)dir.

İlk global tahvil ihracı 1989’da Dünya Bankası tarafından gerçekleştirildi.

Günümüzde dolaysız sermaye yatırımları çok uluslu şirket adı verilen dev firmalar tarafından yapılır.

Dolaysız sermaye yatırımları çok uluslu şirket adı verilen dev firmalar tarafından yapılır. Bu şirketler ana merkezlerinin dışında kalan ülke­lerdeki şubeleri (veya bağlı şirketler) kanalıyla üretim faaliyetinde bulunurlar. Yabancı ül­kelerde üretim tesisi edinmenin de iki yolu olabilir. Birincisi, sıfırdan başlayarak tamamen yeni bir fabrika veya sermaye tesisi kurmaktır (“green-field investment”: yeşil alan yatı­rımları). İkincisi ise yabancı ülkede halen mevcut bir tesisi devralmak biçiminde olur ve şirket birleşmeleri (merger) veya şirket satın alımları (acquisition) biçiminde gerçekleşir. Şirket birleşmeleri, şirket evliliği olarak da adlandırılır; burada iki şirket (birisi yabancı) eşit koşullarda birleşerek tek şirket hâline gelmektedir. Şirket satın alımı durumunda ise bir şirketin yabancı ülkedeki başka bir şirkete ait hisse senetlerinin tamamını veya çoğun­luğunu satın alarak onu kendisine katması söz konusudur.

Çok uluslu işletmelerin yabancı bir ülkede ta­mamen yeni üretim tesisi kurmaları, yatırımın yapıldığı ülkenin (ev sahibi ülke) sermaye stokunu artırıcı etki doğurur. Oysa o ülkedeki mevcut bir şirketle birleşme veya onun satın alınması (merger and acquisition: M&A investments) sermaye stokunda bir artışa neden olmaz. Bu tür yabancı sermaye yatırımları için ancak yeni teknoloji ve yönetim bil­gileri getirme, çok uluslu işletmenin dış pazarlama kanallarından yararlanma gibi etkiler söz konusu olabilir.

Ev sahibi ülke hükümetleri de yabancı sermayenin ülke ekonomisine daha fazla katkı­da bulunmasını sağlamak amacıyla onun yerli şirketlerle ortaklık biçiminde kurulmasını arzu ederler. Bu şekilde bir yabancı şirketin ev sahibi ülkedeki bir yerli şirketle birlikte sahip oldukları şirketlere, ortak girişim (joint venture) veya yabancı sermayeli şirket gibi isimler verilir.

Portfolyo yatırımları tasar­ruf sahiplerinin hisse senedi ve tahvil satın alımı biçiminde yaptıkları yatırımlardır.

Bir firma açısından dışa açılma sürecinin ilk aşa­ması genellikle ihracatla başlar. Daha sonraki aşamada ise ihracat yerine doğrudan dış piyasada üretim yapılır.

İç piyasada faaliyet gösteren ve dış piyasalara açılmayı tasarlayan bir firmanın deneyebile­ceği birkaç yol vardır. Bunar: ihracat yoluyla dış piyasaya girme, doğrudan dış yatırım, lisans anlaşmalarıdır. Lisans bedeli olarak ana şirkete yapılan ödemelere “royalty” denmektedir.