ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ - Deneme Sınavı - 1

Kalkınma hızı büyük ölçüde yapılan yatırımlara bağlıdır. Az gelişmiş ülkelerde yurt içi tasarruf oranının düşüklüğü, kalkınma hızlarının yükseltilmesi için bu ülkelerin dış mali kaynaklara başvurmalarını adeta kaçınılmaz duruma getirmektedir. Uluslararası sermaye, hem iç tasarruf boşluğunu giderme hem de döviz açığını kapama yönünden ekonomik kalkınma üzerinde olumlu etkiler doğurabilir.

Para piyasalarının temel aracı kurumları, ticari bankalardır. Bir faiz geliri elde etmek için tasarrufçuların fonlarını mevduat biçiminde bankalara yatırmaları, fon ihtiyacı olan kişi ve kuruluşların da bir faiz ödeyerek bankalardan kredi almaları para piyasası işlemlerinin temelini oluşturur.

Europara Piyasası 1960 başlarında Avrupa’da, özellikle İngiltere’de, bazı ticari bankaların Amerikan doları cinsinden mevduat kabul etmeleri ve topladıkları bu fonlara dayanarak dolar üzerinden kredi açmalarıyla ortaya çıkmıştır.

İşlemlerin zamanla dolardan başka paralar cinsinden de yapılması dolayısıyla bu piyasalara Europara piyasaları adı verilmiştir. Ayrıca, söz konusu işlemler hızlı bir gelişme göstererek Avrupa kıtasının dışına yayılmıştır. Bazan Avrupa dışındaki europara piyasalarını ifade için onlardan kıyı ötesi piyasa anlamına gelen “offshore piyasa” diye söz edilir. İlgili paraların yurtiçindeki piyasaları ise “onshore piyasa” olarak tanınır.

Günümüzde Avrupa’da veya dünyanın öteki önemli mali merkezlerindeki büyük ticari bankalar, Europara mevduatı kabul eder ve eurokrediler açarlar. Bu tür işlem yapan bankalar eurobank olarak da adlandırılır.

Uluslararası banka kredilerinden ayrı olarak dış piyasalardan ödünç sermaye elde etmenin bir yolu da tahvil ihraç etmektir. Bununla birlikte, banka ödünçleri genellikle kısa vadeli iken tahvil sermayesi uzun vadelidir. Bazı tahvillerin vadesi 10 yıl kadardır; bazılarınınki ise 10 yıldan daha da uzundur.

Her tahvilin bir nominal değeri (face value) vardır, buna vade değeri (maturity value) de denir ve ödünç verene (tahvil sahibine) vade sonunda yapılacak ödemeyi gösterir. Tahvil yoluyla borçlanmanın karşılığında da bir faiz ödenir. Buna kupon ödemesi de denir.

Uygulamada euro tahvil çıkartarak kredi sağlayanlar arasında çok uluslu şirketler, yurtiçi büyük işletmeler, hükümetler, yerel yönetimler, kamu iktisadi kuruluşları ve uluslararası kalkınma bankaları önemli bir yer tutmaktadır.

Global fonlar, ABD'de, portfolyosunda Amerikan hisse senetleri ile birlikte yabancı hisse senetlerini içeren fonlardır.

Genel olarak kalkınmanın dış finansman ihtiyacının karşılanması için verilen kredilere
de program kredisi ya da projedışı krediler denmektedir.

Sermaye piyasası, tahvil ve hisse senedi gibi menkul değerlerin alım ve satımıyla ilgilidir. Menkul değer yatırımlarına portfolyo (portföy) yatırımı denmektedir. Menkul değer alım ve satımlarının sınır ötesi bir nitelik taşıması durumunda da bir uluslararası portfolyo yatırımı yapılmış olmaktadır. Portfolyo sermayesinden ayrı olarak uzun vadeli uluslararası sermaye akımlarının bir bölümü yabancı ülkede doğrudan üretime dönük yatırımlar biçiminde gerçekleştirilir. Bunlara da dolaysız yabancı sermaye yatırımı adı verilir.

Para piyasaları kısa vadeli, yani süresi genellikle bir yıla kadar olan nakit fonlarının arz ve talep edildiği piyasalardır.

Yerel kredi kaynakları, ticari banka kredileri ile daha sınırlı ölçüde finansman bonolarından oluşur.

Ticari Banka Kredileri: Çoğu işletmeler için en önemli kısa vadeli yerel kredi kaynağı, ticari banka kredileridir. Nitekim, yeni sanayileşmekte olan çoğu ülkede bile, oldukça gelişmiş bir ticari bankacılık sistemi bulunmaktadır.

Ticari bankalar, bütün dünyada en başta gelen kısa süreli finansman kaynağı durumundadır. Bu krediler genellikle işletmenin kısa süreli alacaklarını veya stok artışlarını finanse etmek üzere kullanılırlar.

Ticari bankalar ulusal para işlemlerinin yanında, yabancı paralara bağlı mevduat ve kredi işlemleri de yapabilirler. Europara piyasasını oluşturan bu işlemler aşağıda ele alınacaktır.

Finansman Bonoları: İşletmelerin kısa vadeli ödünç fon sağlamada banka kaynaklarının dışında kullanabilecekleri diğer bir araç da finansman bonoları (commercial paper)dır. Bunlar işletmelerin, tasarruf sahiplerinden doğrudan kaynak sağlamalarına olanak verirler.

Europara piyasası (eurocurrency market) bir ulusal paranın, onu çıkartan ülkenin sınırları dışında oluşan piyasasına verilen isimdir.

Europara mevduatı (eurocurrency deposits), süresi bir günden bir yıla kadar değişebilen geleneksel vadeli mevduat hesapları (term deposits) biçimindedir.

Eurokrediler, bankaların İçinde bulundukları Ülke parasının dışındaki paralarla (euro paralarla) açtıkları kredilerdir.

Her tahvilin bir nominal değeri (face value) vardır, buna vade değeri (maturity value) de denir ve ödünç verene (tahvil sahibine) vade sonunda yapılacak ödemeyi gösterir.

İlk global tahvil ihracı 1989'da Dünya Bankası tarafından gerçekleştirildi.