ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ - Deneme Sınavı - 9

Teknoloji açığı hipotezi 1961’de Posner tarafından ortaya atıldı. Buna göre, sanayileşmiş ülkeler arasındaki ticaretin büyük bir bölümü, yeni mal ve üretim süreçlerine dayalıdır. Bunlar çoğunluğu ileri sanayileşmiş ülkelerde kurulu bulunan yenilikçi firmalar tarafın­dan geliştirilirler. Yenilikler, patent ve fikrî mülkiyet hakları yasaları ile korunur. Başka bir deyişle bir yeniliği ilk kez bulan firma onun monopolcüsü olur. Başkalarının o buluşu izinsiz kullanması değinilen bu yasalarla önlenir. Dolayısıyla teknoloji açığı hipotezine göre, yeni bir mal veya üretim süreci bulan sa­nayileşmiş ülkeler, bu malların ilk ihracatçıları olurlar.

İsveçli İktisatçı Brunstam Linder’in 1961’de geliştirdiği tercihlerde benzerlik hipotezi (si­milarity in preferences) homojen olmayan sanayi ürünleri ticaretini konu alır. Bu görüşe göre, sözü edilen malların ticareti üretim maliyetlerinden çok, ülkeler arasındaki zevk ve tercihlerin benzerliğine yani talep koşullarına bağlıdır. Zevk ve tercihleri belirleyen temel etken de göreceli gelir düzeyleridir.

Uluslararası Ticaret Teorisi’nin yanıtlamak zorunda olduğu üç ana soru şunlardan oluşmaktadır: • Ülkeler neden dış ticaret yaparlar, yani dış ticaretin kapalı ekonomiye göre ülkelere sağladığı yararlar nelerdir? • Bir ülke dış ticaretinin bileşimi nasıl açıklanabilir; başka bir deyişle bir ülkenin hangi malları ihraç, hangilerini ithal edeceği neye göre belirlenir? • Dış ticarette göreceli fiyatlar ya da dış ticaret hadleri nasıl oluşmaktadır?

Mutlak Üstünlük Teorisi: bir ülke karşı ülkeye göre hangi malları daha düşük maliyetle üretiyorsa, o malların üretiminde uzmanlaşmalı ve bunları ihraç ederek pahalıya üretebildiklerini dış ülkeden ithal etmelidir.

Adam Smith’ten yaklaşık kırk yıl sonra David Ricardo, Mutlak Üstünlük Teorisi’ne ilişkin analizleri geliştirerek Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi’ni (Theory of Comparative Advan-tages) ortaya attı.

Bu ilke bütün ülkeler için geçerlidir. Hatta bütün mallar da diğerlerine göre verimliliği düşük olan bir ülkeyi ele aldığımızı düşünelim. Bu ülkenin de bazı mallardaki göreceli verim düşüklüğü diğer mallardan daha fazla olabilir. Dolayısıyla ülke en verimsiz olduğu bu malları neden üretsin? Onun yerine göreceli verimsizliği daha az olanları üreterek çok verimsiz olduklarını dışarıdan ithal ederse kıt kaynaklarını daha iyi değerlendirmiş olur. Özetle tüm ülkeler karşılaştırmalı üstünlük modeline uygun hareket etmekle kıt kaynaklarını en ekonomik biçimde kullanmış ve ekonomik refahlarını maksimum düzeye ulaştırmış olurlar.

Klasik Teori’ye yöneltilen eleştirilerden birisi emek-değer teorisine dayanması ve emeği de homojen bir üretim faktörü olarak kabul etmesiydi. Gerçekte maliyet, emekten başka sermaye, doğal kaynaklar, girişimcilik faktörlerini ve bunların farklı türlerini de kapsar.

Klasik Teorisnin emek maliyeti yerine tüm faktörleri kapsayan fırsat maliyeti kavramı Neo-Klasik İktisatçılar tarafından ortaya atılarak Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi’nin bu eksiğini gidermişlerdir (Fırsat maliyet, kavramı ilk kez 1930’larda Gottfried Haberler tarafından geliştirilmiştir).

Sabit fırsat maliyetleri varsayımının doğal sonucu üretimde “tam uzmanlasma”dır.

Görülüyor ki çoğalan maliyet koşulları altında dış ticaret genellikle ülkeyi tam uzmanlaşmaya götürmez. Eksik uzmanlaşmanın nedeni yukarıda açıklandığı gibi iç fiyatların çoğalan maliyet koşulları dolayısıyla yükselmesi ve tam uzmanlaşmaya ulaşılmadan dünya fiyatlarına eşitlenmesidir.

Bir ülkenin, veri teknoloji ve tam çalışma koşulları altında sınırlı kaynaklarıyla üretebileceği mal bileşimlerini gösteren eğriye dönüşüm eğrisi veya “üretim olanakları eğrisi’ adı verilir.

Smith’e göre, toplam dünya serveti sabit değildir. Dış ticaret, uluslararası uzmanlaşma ve iş bölümü doğurarak dünya kaynaklarının verimliliğini artırır, böylece dünya üretimi ve refahının yükselmesine yol açar.

İkinci

Teori

1776

Sanayi devrimi

Fiyat

David Ricardo

Dinamik model olması

Fırsat maliyeti