ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ - Deneme Sınavı - 18

Üretici denge koşulu, malın marjinal maliyetinin piyasa fiyatına (dış fiyatlara) eşitlenmesi ile sağlanır.

Dış ticaret kazançlarının uzmanlaşmadan kaynaklandığı sanılmaktadır. Ancak dış ticaret kazançları iki bölüme ayrılır; tüketim kazançları ve üretim kazançları. bazen tüketim kazançlarına değişim, üretim kazançlarına da uzmanlaşma yararları denilmektedir. Bazen ülke uzmanlaşmaya gitmeden, ürettiğinin bir kısmını yüksek uluslararası fiyattan sattığında, ve bu gelirle tüketimin bir bölümünü düşük dünya fiyatlarından sağlayabilir. bu kapalı ekonomiye göre ülke refahını artırır. Buna değişim yada tüketim kazançları adı verilir.

Uluslararası ticaret sayesinde ülkeler birbirine yaklaşır, farklı ülkelerdeki tüketiciler diğerlerinin davranışlarından, ihtiyaçlarından, yaşayışların dan ve kullandıkları mallardan haberdar olurlar. Böylece yeni ihtiyaçlar doğar, farklı kalitede mallar talep edilir ve ekonomik yapılanmada değişiklikler oluşur. Bütün bunlar ekonomiye dinamizm kazandırır, kaynakların daha iyi kullanılmasına ve tüketici refahının artmasına katkıda bulunabilir. Bu nedenle ekonomik dinamizm doğru cevap olmaktadır.

Teklif eğrilerini etkileyen arz faktörleri arasında ise teknolojik gelişme, faktör artışları, yönetim bilgisinde ilerleme, vs. gibi bir dizi faktör yer alır. Örneğin, eğer ihraç malı üretiminde bir teknolojik ilerleme olursa Türkiye'nin teklif eğrisi sağa doğru kayar. Buğday üretiminde maliyetler düştüğü ve üretim hacmi genişlediği için ülke ilk ticaret hadlerinden daha fazla ticaret yapmak isteyecek, bu da dış ticaret hadlerini ülke aleyhine çevirecektir.

Ekonomik büyüme, bir ülkede toplam üretim hacminin (gayri safi yurt içi hâsıla-GSYİH) genişlemesi biçiminde tanımlanır. Ekonomik büyümenin iki ana kaynağı vardır. İki kaynaktan birincisi üretim faktörleri stokundaki artışlardır, ikincisi ise teknolojik gelişmedir. Bu iki ana kaynak; üretim faktörleri ve teknolojik gelişmeler ekonomik büyümeye neden olur.

Faktör stokundaki artışlar üretim olanakları eğrisini dışa doğru genişler. Bir ülkenin üretim olanakları eğrisinin dışa doğru genişlemesi ekonomik büyümesi ifade eder.

Emek ve sermaye bir üretim faktörüdür. Bu faktörlerin aynı veya farklı oranlardaki artışı ekonomide dört farklı büyümeye neden olur.

Sırası ile bu büyüme şekilleri:

Teknolojiye ait geleneksel analizlerde teknolojik gelişme dışsal bir olay, yani ekonomik koşullu olmayan bir gelişme biçiminde ele alındı. 1980’lerden itibaren ise içsel teknolojik gelişme modelleri ortaya atıldı. Bu modellerde teknolojik gelişme ülkedeki ekonomik koşullara bir tepki olarak kabul edilir. Diğer bir deyişle teknolojik gelişmenin ortaya çıktığı sanayileşmiş ülkelerde emek kıt ve pahalı, sermaye bol ve ucuz faktör olduğu için araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin hedefi, üretimde emek yerine sermaye ikamesine olanak verecek yeniliklerin icat edilmesidir. Bu görüşe “uyarılmış teknolojik gelişme tezi” denilmektedir.

Teknolojik gelişme yeni bir üretim yöntemi veya yeni bir mal icat edilmesi şeklinde kendini gösterir. Başka bir deyişle ya piyasada mevcut mallar daha etkin yöntemlerle üretilir ya da tümüyle farklı nitelikte yeni mallar ortaya çıkartılır.

Büyüme ister faktör artışlarına, ister teknolojik ilerlemeye dayalı olsun ülkenin toplam üretimini (GSYİH) genişletir. Ekonominin, nüfus artış oranından daha yüksek oranda büyümesi, kişi başına düşen geliri yükseltirken, bu da ülkede refah düzeyini artırır. Ekonomik büyümeden beklenen doğal sonuçta budur.

Büyüme tipleri ülkelerin ticaret haddelerini etkiler. Ticareti artırıcı yönlü büyüme durumunda ticaret hadleri, yansız büyümeden de daha fazla ülke aleyhine değişir. Çünkü büyüme, dünya piyasalarına daha yüksek oranda ihraç mali arz edilmesi ve dünya piyasalardan daha yüksek oranda ithal malı talep edilmesi sonucunu doğurmaktadır. Bu durum ülkenin aleyhine değişir ve ülkenin refah düzeyi azalır.

Hint asıllı iktisatçı Jagdish Bhagwati büyümenin net olarak refah düşüşüne yol açabileceği koşulları teorik olarak ortaya koymuş ve bu tür büyümeye “yoksullaştıran büyüme” adını vermiştir.

Sorunun açıklaması: Faktör donatımı ile karşılaştırmalı üstünlükler arasındaki ilişki tek yönlüdür. Bunun yönü de birinciden ikinciye doğrudur. Diğer bir deyişle faktör donatımı zaman içinde değiştikçe ona bağlı olarak karşılaştırmalı üstünlük yapısı da değişir. Dolayısıyla bugünkü faktör donatımına bakılarak yarınki karşılaştırmalı üstünlüklerin de aynı olacağı söylenemez.

O hâlde kalkınmakta olan ülkeler, uygun sanayileşme politikaları izleyerek ekonomik yapılarını ve uluslararası iş bölümündeki yerlerini değiştirebilirler. Nitekim uygulamada çoğu ülkede kalkınma çabalarının altında yatan temel amaç ekonomik yapıyı dinamik karşılaştırmalı üstünlüklere uygun biçimde değiştirmeye yöneliktir.

Klasik iktisatçılardan dış ticarette talep koşullarına ilk kez yer veren düşünür John Stuart Mill olmuştur.

Teklif eğrilerinde bir kayma normal olarak iki sonuç doğurur. Bunlar, ticaret hadleri etkisi ve ticaret hacmi etkisidir.

Türkiye’de halkın zevk ve tercihleri ithal malına doğru değişirse Türkiye, birim miktar kağıt karşılığında daha fazla buğday vermeyi kabul edeceği için Türkiye’nin teklif eğrisi sağa kayar.

Kayıtsızlık eğrisi boyunca hareket edildiğinde, bir maldan tüketilen her yeni birimin sağladığı faydanın giderek düşmesinin nedeni kayıtsızlık eğrisinin dışbükey olmasıdır.

İç ekonomide ürün fazlasına çıkış (pazar) sağlama: Dış ticaretin bulunmadığı bir ekonomide iç talep yetersizliği dolayısıyla, ülke kaynakları eksik çalıştırılabilir. Bu özellikle tarım ürünleri ve hammaddeler için söz konusudur.  Dış ticaretin yarattığı talep artışları ile bu kaynaklarının kullanılması sağlanabilir

Açık ekonomide, uluslararası fiyat oranı doğrusunun üretim olanakları eğrisine teğet olduğu noktada üretici dengesi gerçekleşir.

Kayıtsızlık eğrisi üzerinde hareket edildiğinde toplam fayda değişmez. Tüketici eğri üzerindeki noktalar arasında kayıtsız kalır. Vazgeçilen her birim malın fayda kaybı gittikçe artar. Bu eğrilerin şekilleri talep koşullarını yansıtır. Eğri azalan marjinal faydayı gösterir.

İki ülkeli modelde bir ülke belirli miktar yerli mal karşılığında ne kadar az yabancı mala razı oluyorsa, ithal malına olan karşılıklı talebi o derece  şiddetli demektir.