ULUSLARARASI İKTİSAT TEORİSİ - Deneme Sınavı - 10

Genellikle dış ticaret kazançlarının yalnızca üretimde uzmanlaşmadan kaynaklandığı düşünülür. Oysa bu doğru değildir. Üretimde uzmanlaşmanın olmadığı varsayılsa bile dış ticaret ülkeler için yine de kazançlıdır. Bunlar tüketimden kaynaklanan kazançlı olabilir.

İç ekonomideki ürün fazlasına çıkış (pazar) sağlama: Dış ticaretin bulunmadığı bir ekonomide iç talep yetersizliği dolayısıyla, ülke kaynakları eksik çalıştırılabilir. Bu, özel­likle tarım ürünleri ve ham maddeler için söz konusudur. Dış ticaretin yarattığı talep ar­tışları ile bu kaynakların kullanılması sağlanabilir.

Emek ve sermayenin aynı oranda (yansız) büyümesi durumunda ekonominin genel sermaye/emek oranı, başlangıçtaki ile aynı kalır ve üretim olanakları eğrisi ilk şekline paralel biçimde dışa doğru genişler.

Emekteki artış oranının sermayedeki artış oranından daha yüksek olması, yani ülkenin genel anlamda daha emek zengin duruma gelmesi demektir.

Rybczynski Teoremi: İki mallı ve iki faktörlü bir modelde, tam çalışma koşulları altında eğer tek bir faktörün arzı artırılacak olursa, onu yoğun olarak kullanan malda üretim genişler, diğer malda ise daralır.

İki-mallı bir modelde ekonomik büyüme, üretim olanakları eğrisinin dışa doğru genişlemesiyle gösterilebilir

Ülkenin faktör stoku zaman içinde değişir. Tasarrufların ve ona bağlı olarak yatırımla­rın artması sermaye stokunu büyütür. Doğal nüfus artışı ve dış göçler de iş gücü arzını çoğaltır. Emeğin sayıca artması kadar eğitim, öğretim ve sağlık hizmetleriyle niteliğinin yükselmesi de önemlidir. Arzı sabit kabul edilen faktör doğal kaynaklardır

Ekonomik büyümenin iki ana kaynağından birisi üretim faktörleri stokundaki artışlar, diğeri de teknolojik gelişmedir.

Yapılan çok sayıdaki uygulamalı çalışma, sanayileşmiş ülkelerde kişi başına reel gelir ar­tışlarının büyük bölümünün teknolojik gelişmeden kaynaklandığını, sermaye birikiminin buna katkısının çok daha az olduğunu gösteriyor.

Emek-tasarrufu sağlayan bir teknolojik ilerleme, sermayenin marjinal verimliliğini emeğinkinden daha fazla artırır ve sermayeye göre daha çok emek açığa çıkartır

Büyüme, bir yandan üretim artışlarına yol açarken diğer yandan da büyük ülke varsayımı altında, ticaret hadlerini bozucu sonuçlar doğurabilmektedir.

Belirtmek gerekir ki faktör donatımı ile karşılaştırmalı üstünlükler arasındaki ilişki tek yönlüdür. Bunun yönü de birinciden ikinciye doğrudur. Diğer bir deyişle faktör donatımı zaman içinde değiştikçe ona bağlı olarak karşılaştırmalı üstünlük yapısı da değişir.

Faktör donatımının faktör fiyatları ile tanımlanması: Ücret/ faiz oranlarını ülkeler arasında karşılaştırılmasına dayanır. Ücret/faiz oranı düşük olan ülke sermaye zengin ülkedir.

Faktör fiyatlarının faktör donatımına ters olması, talep koşullarının o faktörü yoğun biçimde kullanan mallara aşırı biçimde yönelik olmasının ya da hükümet müdahaleleri­nin bir sonucu olabilir.

Sermaye-yoğun mal: Üretiminde birim başına sermaye/ emek oranı göreceli olarak yüksek olan maldır.

Heckscher-Ohlin teorisinin, her ülke zengin olarak sahip bulunduğu mallarda karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olacaktır biçimindeki temel önermesinin grafik yardımı ile kanıtlamak da mümkündür. Bu sonuca ulaşılmasında, ülkeler arasında talep koşullarının benzerliği varsayımı­nın önemli bir yeri vardır. Çünkü talep benzerliği dolayısıyla üretim maliyetleri yapısına uygun bir uzmanlaşma ortaya çıkmaktadır.

Heckscher-Ohlin Teorisi oldukça açık, basit ve rasyonel bir düşünceye dayanır. Teoride savunulan ana düşünceyi şu şekilde ifade edebiliriz: Bir ülke hangi üretim faktörüne zen­gin olarak sahipse üretimi o faktörü yoğun biçimde gerektiren mallarda karşılaştırmalı üstünlük elde eder, yani onları daha ucuza üretir ve o alanlarda uzmanlaşır.

Türkiye ve Almanya gibi iki ülke ile motor ve tekstil gibi iki mal olduğu varsayalım. Tür­kiye emeğe, Almanya sermayeye zengin biçimde sahip ülkeler ve motor sermaye-yoğun, tekstil emek-yoğun mallar olsunlar. Acaba bu duruma göre hangi ülke, hangi malda kar­şılaştırmalı üstünlüğe sahip olacaktır? Teorideki anadüşünce açısından Türkiye tekstilde, Almanya ise motorda karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmalıdır.

Stolper-Samuelson teoremi özetle normal koşul­lar altında (tarife koyanın büyük ülke olmaması) serbest ticaret politikası, ülkedeki bol faktörü, koruyuculuk ise kıt faktörü yararlandırır. Geçmişte Avustralya gibi bazı ülkeler, gelir dağılımını kıt olan iş gücü faktörü lehine değiştirebilmek için gümrük tarifeleri ile serbest ticareti kısıtlama yoluna gitmişlerdir. Günümüzde iş gücünün kıt, sermayenin bol olduğu sanayileşmiş ülkelerde, işçi sendikaları giriştikleri lobi faaliyetleri ile hükümetlere, koruyucu önlemler almaları için baskı yapma eğilimindedirler.

Keesing ve Kenen gibi yazarlar, sanayi ülkeleri arasındaki dış ticaretin büyük bir bölümü­nün nitelikli iş gücü farklılıkları ile açıklanabileceğine işaret etmişlerdir. Bu görüşe göre belirli türlerdeki mesleki veya nitelikli iş gücü bakımından zengin ülkeler, üretimi büyük ölçüde bu faktörlere bağlı olan mallarda uzmanlaşırlar. Öte yandan, niteliksiz emeğe bol olarak sahip bulunan ülkeler ise yoğun biçimde niteliksiz emeği içeren malların üretimin­de üstünlüğe sahip bulunmaktadırlar. Bu açıklamadan anlaşılacağı gibi, faktör donatımı teorisi ile nitelikli iş gücü (skilled labor) hipotezi arasında büyük bir benzerlik vardır.