ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI

Dalgalı kur sisteminin olumlu yönlerini aşağıdaki şekilde özetlenebilir. 
• Ekonomiyi yüksek oranlı kur değişmelerinden ve ani devalüasyonlardan korur.
•  Dalgalı kur sistemi ekonomiyi dış şoklardan korur.
• Dalgalı kur sisteminde merkezi bir kuru sabit tutma yükümlülüğü olmadığı için rezerv varlıklara ihtiyaçlar azalır.
• Dalgalı kur sisteminde döviz kurlarına müdahale olmadığı için ulusal paranın aşırı ya da eksik değerlenmesi söz konusu değildir. Döviz kurlarındaki otomatik değişmeler sonucunda ulusal para gerçek değerini yansıtır.
• Ödemeler dengesi dengesizliği karşısında oluşan dış açık veya fazlalar nedeniyle döviz kuru kendiliğinden değişir ve dış denge otomatik olarak sağlanır.
•  Dış denge kendiliğinden değişebilen döviz kurları sayesinde sağlandığı için politikacılar iç denge sorununa odaklanabilir.
• Dalgalı kur sisteminde ulusal para gerçek değerini korumakta, bu nedenle ülke sadece karşılaştırmalı üstünlüğü olduğu ürünlerde rekabet gücü kazanabilmektedir.

Geleneksel sabit kur sistemi, ayarlanabilir sabit kur sistemi olarak da bilinir. Bu sistemde döviz kuru her ne kadar sabit olsa da para otoritesi bunu belirli bir oranda değiştirebilmektedir. Bu sistemde döviz kuru tek bir ülke parasına veya birden fazla ülke parasından oluşan bir sepete endekslenir, döviz kurları belirlenen merkezî bir kur etrafında oldukça dar sınırlar arasında dalgalanır. Döviz alışı ve satışı Merkez Bankasının ilan ettiği döviz kuru üzerinden yapılır. Günümüzde Venezuela, Ürdün, Katar, Suudi Arabistan, Türkmenistan,
Birleşik Arap Emirlikleri dâhil olmak üzere 15 ülke parasını dolara sabitlemiştir.

Sürünen parite rejiminin temel sorunları aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
• Kur riskinin ihmal edilmesi nedeniyle ekonomik kesimlerin döviz cinsinden borçlanmaları artar.
• Döviz kuru artışına nazaran enflasyon oranının daha yüksek olması nedeniyle ülke parası aşırı değerlenir ve dış ticarette rekabet gücü azalır.
• Artan dış açıkların finansmanı amacıyla kısa vadeli yabancı sermaye girişinin teşvik edilmesi durumunda çapanın sağlamlığı ve değişip değişmeyeceği sorunları oluşur.
• Belirlenen döviz kurunu korumak amacıyla Merkez Bankasının yüksek miktarda rezerv tutması gerekir.
• Belirlenen çapanın sürdürülemeyeceği anlaşıldığında ulusal paraya spekülatif ataklar başlar.
• Döviz piyasasındaki sorunlar bankacılık kesimi sorunları ile birlikte giderek
ağırlaşır

Kaygan aralık  rejiminde Merkez Bankası belirli bir merkezî parite tespit eder ve bu pariteyi çeşitli göstergeler doğrultusunda ayarlar. Bu sistem enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde aralık sisteminin uygulanış biçimi olup ulusal paranın aşırı değerlenmesini önler. Böylece döviz kurundaki büyük değişmelerin ve spekülasyonun getireceği zararlardan kaçınılabilir. Sistemin olumsuz yönü, paritenin ayarlanma dönemlerinin ve oranlarının belirsiz olmasıdır. Bu durum ekonomik riskleri arttırmakta ve faiz oranlarında dalgalanmaya yol açmaktadır.

Nakit biçiminde olan yabancı paralara efektif adı verilir. Buna karşılık yabancı para cinsinden düzenlenmiş banka havaleleri, ödeme emirleri, poliçeler ve seyahat çekleri şeklinde nakte dönüştürülebilen araçlar döviz olarak ifade edilmektedir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Gözetimindeki Döviz ve Efektif Piyasaları: Organize döviz piyasası olan bu piyasada, TCMB’nin her gün saat 15.30’da ilan ettiği gösterge kurlar belirlenmektedir.

Yabancı ülkelerin paralarına genel olarak döviz adı ve- rilir. Döviz piyasası ise bir ulusal paranın yabancı bir para ile değiştirildiği veya yabancı paraların birbirleriyle değiştirildiği her türlü ortamdır.

Türkiye’de döviz işlemleri temel olarak üç farklı piyasada gerçekleştirilmektedir:

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Gözetimindeki Döviz ve Efektif Piyasaları

Bankalararası Döviz Piyasası

Serbest Döviz Piyasası

TCMB’nin görevi, Türk lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesini sağlamaktır.

piyasanın işlevleri; satın alma gücünü transfer etme, kredi kolaylığı sağlama, döviz kuru riskinden koruma ve değer saklama işlevleridir.

Döviz piyasası, alıcı ve satıcıların karşı karşıya gelmesinin gerekmediği, örgütsüz, evrensel, hiç kapanmayan bir piyasa olup bu özellikleri nedeniyle tam rekabet piyasası yapısındadır.

Spekülasyon: Spekülasyon, fiyat değişmesi tahminine dayalı olarak alım ya da satım işlemi yapmak ve tahminin gerçekleşmemesi olasılığı ile risk üstlenmektir.

Döviz kurunun ekonomik istikrarı sağlamak amacıyla bir sabitleyici olarak kabul edildiği bu rejime döviz çapası (anchor) adı da verilmektedir. Türkiye’de 1999-2001 Şubat dönemine kadar sürünen pariteler rejimi kabul edilmiş ancak Şubat 2001 krizi nedeniyle rejim terk edilerek dalgalı kur sistemine geçilmiştir.

Döviz piyasasındaki sorunlar bankacılık kesimi sorunları ile birlikte giderek ağırlaşır.

Dalgalı kur sisteminde döviz kuru arttığı zaman ihracatın artabilmesi ve ithalatın kısılabilmesi için ihraç malı ve ithal malı esneklikleri yüksek olmalıdır:

ex + em ≥ 1

ex, ihraç malı dış talep esnekliğini; em, ithal malı yurt içi talep esnekliğini göstermektedir.

Marshall Lerner koşulu olarak bilinen bu denge durumu her zaman işlemeyebilir

Döviz piyasası işlemleri peşin (spot) ve vadeli işlemler olarak ayrılır. Spot döviz piyasası Forex piyasa olarak ifade edilir. Forex piyasası dünyanın en büyük ve en hızlı ve en likit piyasası niteliğindedir. Haftada 5 gün 24 saat açık olan bu piyasada işlemciler, işlem yapmaya yetkili bir aracı kurumda ABD doları cinsinden hesap açtırdıktan sonra istedikleri para birimi cinsinden işlemlerini yürütürler.

Vadeli döviz piyasası, dövizin fiziki tesliminin belli bir tarihte yapılmasının sözleşme ile belirlendiği piyasalardır. Alım satıma konu olan dövizin cinsi, miktarı, fiyatı ve teslim tarihi işlemin yapıldığı tarihte bir sözleşme ile belirlenir, vade sonunda ise fiziki teslim gerçekleştirilir. Vadeli işlemlerde öngörülen vade süresi genellikle bir yıldan kısadır.

Döviz piyasasında döviz kuru riskinden kaçınmayı mümkün kılan finansal teknikler gelişmişse ve bu teknikler ekonomik kesimler tarafından kullanılmakta ise kur riski ve belirsizliği ortadan kalkar. Böylece döviz piyasasında kur riskinden kaçınma (hedging) olanağı sağlanmış olur

Döviz piyasaları tam rekabet piyasasına yakın piyasalardır

Dünyada n kadar ulusal para olduğu kabul edilirse
döviz kuru sayısı;
n(n-1)/ 2

₺1 = 1/4.80$ = 0.20$ ( 1/4.80$/₺) ifadesi dolaylı kotasyondur