ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI

D şıkkı hatalıdır, az değil aşırı değerli kur politikası uygulanmıştır.

Türkiye’de 24 Ocak 1980 Programı ile geleneksel ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisinden vazgeçilerek, ihracata dayalı sanayileşme stratejisine geçilmiştir

Dış ticaretin kalkınmayı olumsuz yönde etkileyebileceğini savunan görüşlerden en ön planda olanı Singer-Prebisch tezidir.

1970’li ve 1980’li yıllarda Kruger, Bhagwati, Balassa ve diğer önde gelen iktisatçıların yaptıkları çalışmalar göstermiştir ki; Dış ticaretinde liberalleşmeye ağırlık veren ülkeler ihracatı artırmada başarılı olurken dış ticaret rejiminde ithalat kısıtlamaları ve kambiyo kontrolleri ağır basan ülkeler aynı başarıyı gösterememektedir.

İşsizliğin azaltılması: Mal talebinde yarattığı artışlarla, yerel kaynaklara fayda sağlar. Böylece gelişen dünyada eksik istihdamı azaltır.

Azgelişmiş ülkelerin yapısal olarak nitelendirilen özelliklerinden işsizlik, atıl kapasitelerin varlığı, tekelci eğilimler, faktörlerin hareketliliğin sınırlılığı, gelişim sürecinde ortaya çıkan ikili yapılar (ekonomik, teknolojik ve sosyal düalizm), faktör fiyatlarının fırsat maliyetlerini yansıtmaması vs. unsurlar, Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’nde iddia edilen tam rekabet koşullarının oluşumunu engel- ler.

Birçok iktisatçı, faktör fiyatlarının dış ticaret yoluyla eşitlenmediğini, aksine uluslararası faktör fiyatlarının gittikçe artan bir tarzda birbirlerinden farklı hâle geldiğini ileri sürmüştür. Örneğin, faktörler arasında ikame olanağı farklı ise faktör fiyatları oranının (ücret/kâr) seyrine göre, önce sermaye yoğun üretime başlanılıp daha sonra nispeten daha düşük sermaye kullanımına geçilebilir. Bu değişikliğin nedeni her sektörde, zamanla yoğun olarak kullanılan faktör fiyatının, diğer faktör fiyatına oranla çok yükselmesidir. Sonuçta, zaman içinde gelişmekte olan ülkelerin yukarıdaki etkilerle üretim yapısında meydana gelen değişimler karşılaştırmalı üstünlüğünün de değişmesine yol açabilir. Literatürde bu olay, karşılaştırmalı üstünlüklerin ya da faktör yoğunluğunun tersine dönmesi şeklinde adlandırılmaktadır. Örneğin, Japonya 1950’li yıllarda emek-yoğun olan bir ülke iken zaman içinde karşılaştırmalı üstünlüğünü değiştirerek, günümüzde sermaye-yoğun bir ülke konumuna gelmiştir.

Azgelişmiş ülkelerin ihracatında gıda maddelerinin önemli yer bir tuttuğu açıktır. Engel Kanunu’na göre; gelir arttıkça, gıda maddelerine yapılan harcamaların oranı azalır; buna karşılık sanayi mallarına yapılan harcamaların payı artar. Başka bir deyişle, zamanla tarım ürünlerine olan dünya talebi azalırken sanayi ürünlerine talebin artıyor olması nedeniyle ya da az gelişmiş ülkelerdeki gelir artışı sonucunda ithalat talebi, ihraç malları talebinden daha hızlı yükseldiği için dış ticaret hadleri, gıda maddeleri ihraç eden ülkeler aleyhine bir gelişme göstermektedir.

İhracata dayalı sanayileşmede temel amaç olan döviz darboğazını atlatabilmek amacıyla ihracatı geliştirici politikalar uygulanırken kullanılan araçlar, genellikle ihracatı özendirme önlemleri adı altında açıklanmaktadır. Bu türden önlemlerin maliyeti düşürücü veya geliri artırıcı etkileri vardır. Söz konusu özendirme önlemlerini üç ana başlık altında ele alabiliriz:

Döviz Kuru Politikası; 

İhracatta Vergi İadesi

İhracatı Özendiren Diğer Uygulamalar:

İthal ikamesi yurt içi tekelleşmeyi arttırır. İç piyasa hacminin darlığı ve ihracat olanaklarının da gerek azgelişmiş ülkelerin koruyucu politikaları gerekse yabancı sermayenin geldiği alanlarda anlaşmalara konan ihraç yasakları nedeniyle kısıtlı olması sonucunda, kurulu ve yeni kurulan firmaların tekel hâline gelmesine yol açabilir.

ihracat kotası ihracatı özendirmede kullanılan araçlardan biri değildir.

1953-1980 döneminde ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisini uygulayarak dış açığı kapatıp, döviz tasarrufu sağlamayı hedefleyen Türkiye ekonomisi, it- hal ikameci sanayileşmede özellikle birinci aşama olan tüketim malları üretiminde aşırı ölçülere varmıştır; ihracat sanayinin geliştirilmesi ise ihmal edilmiştir. Ödemeler dengesi açısından alınan sonuç, istenenin tersine, olumsuz olmuştur. Bu durum ekonominin büyümesinde duraklamalara ve yüksek oranlı enflasyona neden olmuştur. Sonuçta çok ciddi bir döviz dar- boğazı, dış ödemeler krizi ve enflasyonla karşı karşıya kalınmıştır. 1980 yılına gelindiğinde iki seçenekle karşılaşılmıştır. Birinci seçenek, ara ve özellikle yatırım mallarının yerli üretimini gerçekleştirmek; ikinci seçenek ise bu tür gerçekleşmeyi en azından bir süre bir yana bırakmak. 1980 sonrası dönemde ikinci yaklaşım yönünde yol alınmıştır. 24 Ocak 1980 kararları, Türkiye için bir dönüm noktası olmuştur. Bu uygulama temelde iç piyasada istikrarı ve dış ödemelerde dengeyi amaçlıyordu. Bu amaçlara ulaşmak için ise hükûmetin seçtiği yol, iç piyasayı olabildiğince serbest bırakmak, fiyat kontrollerini kaldırmak, dış ticareti liberalleştirmek ve özellikle büyük oranlı devalüasyonlar yapmak olmuştur.