ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI

Toplam ihracat içinde sanayi malları payını ve ihracatı arttıracak politikaların uygulanmasına ihracat ikamesi adı verilir. Tarım ürünleri ve geleneksel olmayan hammaddelerin işlenmiş ve yarı işlenmiş olarak ihraç edilebilmesi ve/veya işlenmiş ve yarı işlenmiş sınai mal ihracatının geleneksel hammadde ihracatı yerine geçmesi (ikame edilmesi) gibi uygulamaları da içinde barındıran bu terim, literatürde ihracatın öncülük ettiği büyüme stratejisi veya ihracata dayalı sanayileşme stratejisi yerine kullanılabilmektedir.

Dışa dönük strateji yalnızca sanayi malları ihracatını özendirmek anlamına gelmemektedir. Bu strateji, büyüme ve sermaye birikimi süresince piyasa ilişkilerinin yarattığı olumlu dinamik etkileri (kapasite kullanımı, teknolojik yenilik, karşılaştırmalı üstünlükler gibi) öne çıkan ve dolayısıyla gerek ülke gerekse ticaret ve ödemeler bilançosunda liberalleşmeyi öngören bir yaklaşımdır.

1960'lı yılların başından itibaren dışa dönük sanayileşmeyi hedefleyen, 1973 ve 1979-1980 şoklarından sonra da sürdürebilen ülkeler sadece Güney Kore, Singapur, Tayvan gibi Uzak Doğu ülkeleridir.

Kalkınmanın finansmanında kullanılacak sermaye için dış ticaretten sağlanan döviz oldukça önemlidir. Döviz kazandırıcı yanı temel etken olmakla birlikte bunun yanında ekonominin sanayileşmesi bakımından etkiler de vardır.

Az gelişmiş ülkelerin yapısal olarak nitelendirilen özelliklerinden işsizlik, atıl kapasitelerin varlığı, tekelci eğilimler, faktör hareketliliğinin sınırlılığı, gelişim sürecinde ortaya çıkan ikili yapılar, Karşılaştırmalı Üstünlükler Teoerisi'nde iddia edilen tam rekabet koşullarının oluşumunu engeller.

Dış ticaret hadlerinin gelişmekte olan ülkelerin alehine olduğu görüşüne, ilk savunucuları olan Alman iktisatçı Hans Singer ve Latin Amerikalı iktisatçı Raul Prebisch'in benzer tarihlerdeki çalışmalarının ortak sonucu olması nedeniyle Singer-Prebisch Tezi denmektedir.

İhracata dayalı sanayileşme stratejisinin araçları şunlardır: Döviz kuru politikası, ihracatta vergi iadesi, ihracat kredisi, ihracat sigortası, ulaşım kolaylıkları, alt yapının tamamlanması ve ithalatta liberasyon olarak adlandırılabilecek ihracatı özendiren diğer uygulamalardır.

Zaman içinde gelişmekte olan ülkelerin üretim yapısında meydana gelen değişimlerle birlikte karşılaştırmalı üstünlüklerinin değişmesine yol açabilir. Literatürde bu olay, Karşılaştırmalı Üstünlüklerin ya da Faktör Yoğunluğunun Tersine Dönmesi olarak adlandırılır. Örneğin Japonya 1950'li yıllarda emek-yoğun bir ülke iken zaman içinde karşılaştırmalı üstünlüğünü değiştirerek günümüzde sermaye yoğun bir ülke haline gelmiştir.

Dış ticarette ithalat kısıtlamaları, aşırı korumacılık ve aşırı değerlendirilmiş kurların uzun süre devam ettirilmesi halinde ülkenin dışa açılması zorlaşacak; bu durum ekonomide etkinliğin ve verimliliğin düşmesine, maliyetlerin ve fiyatların yüksek kalmasına, dış piyasalarda rekabetin yapılamamasına ve buna bağlı olarak da ihracata yönelmenin engellenmesine yol açacaktır.