ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI

F. List’in azgelişmiş ülkelerdeki genç endüstrilerin dış ticarette rekabet gücünün olamayacağını, yerli endüstrilerin gelişebilmeleri için üretimin dış rekabete getirilecek sınırlamalarla korunması gerektiğini savunan görüşü Genç / Bebek Endüstriler tezidir.

Myrdal’a ait olan, gelişmemiş ülkeler üzerinde dış ticaretin başlıca etkisinin, niteliksiz işgücü kullanılan ilkel maddeler üretimini ve dolayısıyla ihracatını uyarmak olduğunu savunan görüştür.

Toplam ihracat içinde sanayi malları payını ve ihracatı arttıracak politikaların uygulanmasına ihracat ikamesi denir.

Posner tarafından ortaya atılan (1961) Teknoloji Açığı Teorisi’ne göre de yeni bir mal veya üretim süreci bulan sanayileşmiş ülkeler, bu malların ilk ihracatçısı olurlar. Ancak zamanla teknoloji taklit yoluyla ya da serbest bir mal durumuna gelerek öteki ülkelerin eline geçtikten sonra, o ülkeler emeğin ucuzluğu veya doğal kaynak üstünlükleri nedeniyle söz konusu malı ilk icat edenden daha ucuza üretirler.

İçe dönük sanayileşme, yurt dışından ithal edilmek durumunda olan malların yurt içinde üretilmesini sağlayarak dışarıya bağımlılıktan kurtulmak suretiyle sanayileşmeyi öngören politikadır

Kotalar, diğer adıyla ithalat yasakları, ithalatı belirli bir miktar veya değer olarak sınırlandıran uygulamalardır. Yasal yollardan izin verilen miktarın üzerinde ithalat yapılamaz. Kuşkusuz kotalar ne ölçüde daraltılırsa, piyasaya yapılan müdahale ve dolayısıyla yerli ekonomiye sağlanan koruma da o derece arttırılmış olmaktadır.

Kambiyo kontrol rejimlerinde otoriteler, döviz tahsisi ile ithalat rejimini doğrudan etkileyebilmektedir.

Sübvansiyonlar: İthal ikamesiyle sanayileşme stratejisi uygulayan bir ekonomide sübvansiyon uygulamaları arasında ithalatçıya sağlanan düşük faizli kredi, ucuz enerji ve hammadde temini, yatırım indirimi, vergi muafiyeti gibi uygulamalar yer almaktadır.

Dış ticarette devlet müdahaleciliğinin en eski ve yaygın şekli olan gümrük vergilerinin hem koruyucu hem de gelir sağlayıcı etkileri vardır.

İthal ikamesi yurt içi tasarrufun artmasına değil, azalmasına yol açabilir. Tüketim mallarını ithal yoluyla sağlamak durumunda olan bir ekonomi döviz kıtlıkları nedeniyle bu konuda kısıtlı hareket eder, dolayısıyla bu durum yurt içi tasarrufu arttırıcı etki yapar. Ancak ilk aşamadan sonra, iç tüketimin özendirilmesiyle ekonomi bir tüketim ekonomisi görünümünü alır ve tasarrufların azalmasına yol açar.

Döviz kuru politikaları hem ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisinin hem de ihracata dayalı sanayileşme stratejisinin araçlarındandır. Doğru cevap C'dir.

Posner tarafından ortaya atılan (1961) Teknoloji Açığı Teorisi’ne göre de yeni bir mal veya üretim süreci bulan sanayileşmiş ülkeler, bu malların ilk ihracatçısı olurlar. Doğru cevap A'dır.

Dış ticaret hadlerinin gelişmekte olan ülkelerin aleyhine olduğu görüşüne, ilk savunucuları olan Alman iktisatçısı Hans Singer ve Latin Amerikalı iktisatçı Raul Prebisch’in benzer tarihlerdeki çalışmalarının ortak sonucu olması nedeniyle Singer-Prebisch tezi denmektedir. Doğru cevap D'dir.

Asya kaplanları olarak tanımlanan Güney Kore, Tayvan, Hong Kong, Singapur Neoliberal politikaların uygulandığı Asya modelleri arasında en başarılı örneklerdir. Doğru cevap B'dir.

Piyasa genişletici etki: Azgelişmiş ekonomilerde ihracat yoluyla belirli ölçülerde de olsa, dış pazar sağlanarak sınırlı iç piyasanın (talebin) sınırlılık derecesi azaltılabilir. Yetersiz talep yapısı, azgelişmiş ülkelerde bir yandan üreticilerin girişim isteklerini ve yatırım harcamalarını kısıtlarken diğer yandan da verimliliğin düşük kalmasına yol açmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Toplam ihracat içinde sanayi malları payını ve ihracatı arttıracak politikaların uygulanmasına ihracat ikamesi denir. Tarım ürünleri ve geleneksel olmayan hammaddelerin işlenmiş ve yarı işlenmiş olarak ihraç edilebilmesi ve/veya işlenmiş ve yarı işlenmiş sınai mal ihracatının geleneksel hammadde ihracatı yerine geçmesi (ikame edilmesi) gibi uygulamaları da içinde barındıran bu terim, literatürde ihracatın öncülük ettiği büyüme (export-led growth) stratejisi veya ihracata dayalı sanayileşme stratejisi yerine kullanılabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Türkiye’de 24 Ocak 1980 Programı ile geleneksel ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisinden vazgeçilerek, ihracata dayalı sanayileşme stratejisine geçilmiştir. Doğru cevap C'dir.

İthal ikamesine dayalı kalkınma stratejisinin ilk aşamasında nihai (tamamlanmış) tüketim mallarının üretimi, ikinci aşamada ise ara ve yatırım mallarının üretimi hedeflenir. Birinci aşamada hedef, iç piyasanın genişletilmesidir. İkinci aşama ise uzun dönem içerisinde ekonominin yapısını değiştirmeyi, sektörlerarası yatay ve dikey bütünleşmeyi sağlamayı ve sonunda karşılaştırmalı üstünlüğe dayalı ihracatı
geliştirmeyi amaçlamaktadır. Doğru cevap E'dir.

İçe dönük sanayileşme, yurt dışından ithal edilmek durumunda olan malların yurt içinde üretilmesini sağlayarak dışarıya bağımlılıktan kurtulmak suretiyle sanayileşmeyi öngören politikadır; mamul mal ithalatını azaltmak için ulusal sanayinin büyümesini teşvik etmeyi amaçlayan bir stratejidir. Doğru cevap D'dir.

Dış Ticaretin Kalkınma Açısından Yarattığı Olumlu Etkiler
Net ihracat bilindiği gibi ülke millî hasılasına bir katkıdır. Gerek sermaye akışı gerekse mal ve hizmet satışından elde edilen döviz gelirleri milli gelire dolayısıyla üretim kapasitesine bir katkı sağlarken, borçlanma ya da doğrudan yabancı sermaye yatırımları ülkenin üretebildiğinden daha fazla tüketebilme olanağı yaratır. Kalkınmanın finansmanında kullanılacak sermaye için dış ticaretten sağlanan döviz oldukça önemlidir. Döviz kazandırıcı yanı temel etken olmakla birlikte, bunun yanında ekonominin sanayileşmesi bakımından etkiler de vardır. Bu etkileri kısaca aşağıdaki şekillerde özetleyebiliriz:
a. Ara ve yatırım mallarının temini
b. Piyasa genişletici etki
c. Ölçek ekonomilerinin ve dışsallıkların yaratılması
d. Teknik bilgi aktarımı
e. Sermaye birikimine katkı
f. Tekellerin önlenmesi
g. Kalitenin arttırılması ve kalitedeki farklılıkların giderilmesi
h. İşsizliğin azaltılması