ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI

Bir ülkede uluslararası iktisat politikası ile genel iktisat politikası (ulusal iktisat politikası) karşılıklı etkileşim içindedir. Bilindiği gibi genel iktisat politikası, iç ekonomik denge ve dış ekonomik dengeyi aynı anda sağlamayı amaçlamaktadır. îç ekonomik denge, ekonominin tam istihdam düzeyine ulaştırılması ve enflasyonun kabul edilebilir bir düzeyde tutulması ile sağlanmaktadır. Dış ekonomik dengeye ise ödemeler bilançosu dengesinin sağlanması, diğer bir ifadeyle ülkeye giren döviz tutarı ile ülkeden çıkan döviz tutarının eşitlenmesi ile ulaşılmaktadır. îç ekonomik denge ile dış ekonomik dengenin aynı anda sağlanması ile genel ekonomik dengeye ulaşılmaktadır

Uluslararası iktisat politikası: Hükümetlerin ticaret ve üretim faktörleri akışlarının hacmine, yönüne ve kapsamına yönelik müdahalelerini içermektedir.

Hükümetler dış ekonomik dengeyi sağlamak üzere harcama kaydırıcı politikalara başvurabilmektedir. Harcama kaydırıcı politikalar, toplam talebin yerli ve ithal mallar arasında kaydırılmasını sağlayan ithalat tarifeleri, ithalat kotaları, döviz kontrolleri, devalüasyon, revalüasyon, ithalat veya ihracat sübvansiyonları ya da vergileri şeklinde doğrudan dış açıklar üzerinde etkili olan politika araçlarıdır.

Otarşi: Uluslararası ticaretin olmadığı, kendi kendine yeten bir ekonomiyi tanımlamaktadır.

Ölçek ekonomileri: Üretim hacminin genişlemesi nedeniyle ortalama üretim maliyetlerinin düşmesinden kaynaklanan ölçek ekonomileri, içsel ölçek ekonomileri ve dışsal ölçek ekonomileri olarak ikiye ayrılmaktadır. İçsel ölçek ekonomileri, firmanın kendisinden kaynaklanan maliyet tasarruflarıdır. Dışsal ölçek ekonomileri ise firmanın mensubu olduğu endüstriden kaynaklanan maliyet tasarruflarıdır. Endüstride üretim ölçeğinin artması firmalara maliyet tasarrufu sağlıyorsa, firmaların dışsal ölçek ekonomilerinden yararlandığı kabul edilmektedir.

Dış ticaret dengesi: Ülkenin mal ihracatı ile ithalatı arasındaki farktır. Dış ticaret dengesi ödemeler dengesinin (bilançosunun) Cari İşlemler Hesabı içinde yer alır.

Dışsallık, belirli bir üretim sürecinde marjinal sosyal maliyetin marjinal özel maliyetten; belirli bir tüketim sürecinde marjinal sosyal faydanın marjinal özel faydadan farklı olması durumudur. Dışsallıklar üretim sürecinde olduğu gibi tüketim sürecinde de ortaya çıkabilir. Üretimde dışsallık durumunda, ilave birim mal üretiminin topluma yüklediği maliyet (marjinal sosyal maliyet-MSC), ilave birim mal üretiminin üreticiye yüklediği maliyete (marjinal özel maliyet-MPC) eşit değildir. Aradaki fark, ilave birim mal üretiminin topluma yüklediği maliyet (marjinal dışsal maliyet-MEC) tir.

Telafi edici vergi: Üretim sürecinde sübvanse edilmiş olan mala, sübvansiyon değerinde ithalat tarifesi uygulamasıdır.

Tarife Dışı Kısıtlamalar
Günümüzde en çok uygulanan tarife dışı kısıtlamalar, ithalat kotaları, ihracat sübvansiyonları, gönüllü ihracat kısıtlamaları, kamu alımlarına ilişkin düzenlemeler, yerli katkı zorunluluğu, ürün standartları, anti-damping ve telafi edici vergi uygulamaları ile emek standartlarıdır.

Dinamik Kazançlarda Artış
Serbest dış ticaret politikası fayda-maliyet analizine dayanan ve statik kazanç olarak nitelendirilebilecek olan ekonomik etkinlik kazancının yanı sıra, uzun dönemde ortaya çıkabilen ve bu nedenle dinamik kazançlar olarak nitelendirilen başka kazançlar da yaratmaktadır. Ek kazanımlar olarak da adlandırılan dinamik kazançlar, fayda-maliyet analizinde yer almayan ve ölçülmesi zor kazançlardır. Ancak buna rağmen son yıllarda dinamik kazançların ekonomiye katkısının, ekonomik etkinlik kazanımından daha fazla olduğu görüşü genel kabul görmektedir.
Serbest dış ticaret politikasının yarattığı dinamik kazançlardan biri, ölçek ekonomileridir. Korumacı dış ticaret politikasının benimsendiği bir ekonomide rekabet azalır ve firmaların elde ettiği kâr artar. Kâr artışı, koruma nedeniyle daralan iç piyasalarda üretim yapmayı cazip hâle getirir ve korunan endüstrilerde üretim yapan firma sayısını arttırır. Böylece firmaların daralan üretim hacimleri nedeniyle ölçek ekonomilerinden yararlanma olanakları ortadan kalkar. Diğer bir ifadeyle her bir firmanın üretim ölçeği etkinsiz olur.
Serbest dış ticaret politikasının yarattığı dinamik kazançlardan bir diğeri, artan rekabettir. Serbest dış ticaret koşullarında üretim yapan üreticiler ve girişimciler, ithal mallarla rekabet edebilmek için yeni arayışlar içine girmektedir. Bu arayışlar ileri teknolojiyi ve yenilikleri beraberinde getirmektedir.

Harcama kaydırıcı politikalar, toplam talebin yerli ve ithal mallar arasında kaydırılmasını sağlayan ithalat tarifeleri, ithalat kotaları, döviz kontrolleri, devalüasyon, revalüasyon, ithalat veya ihracat sübvansiyonları ya da vergileri şeklinde doğrudan dış açıklar üzerinde etkili olan politika araçlarıdır. Harcama kaydırıcı politikalar içinde yer alan ithalat tarifeleri, ithalat kotaları, ithalat veya ihracat sübvansiyonları veya vergileri uluslararası ticaret politikası araçlarıdır.

Ekonomik etkinsizlik iki nedenle ortaya çıkmaktadır. İlk neden, üretim faktörlerinin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunan malların üretiminden karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunmayan malların üretimine aktarılmasıyla ortaya çıkan üretim sapma maliyetidir. İkinci neden ise tüketicilerin ilgili malları dünya fiyatından daha yüksek iç fiyattan satın almak durumunda kalmalarından kaynaklanan tüketim sapma maliyetidir.

Piyasa başarısızlıklarının temel nedenleri, dışsallıklar, kamu malları, eksik bilgi, aksak rekabet ve gelir dağılımında adaletsizliktir. Piyasa başarısızlıklarının telafisi için devlet (hükûmet) müdahalesine ihtiyaç duyulur. İthalat tarifesi uygulaması piyasa başarısızlığını telafi etmekte uygulanan korumacı dış ticaret politikası
araçlarından birisidir.

İthal mal ülkesinde sübvansiyonla üretilmişse, bu mal ithal edildiğinde yerli üretim üzerinde haksız rekabet yaratmaktadır. Dolayısıyla malı ithal eden ülke, ilgili mala üzerindeki sübvansiyon değerinde bir ithalat tarifesi uygulamakta; uygulanan ithalat tarifesi, telafi edici vergi olarak adlandırılmaktadır.

Korumacı dış ticaret tezleri temel olarak, dış ticaret dengesinin ve dış ticaret hadlerinin iyileştirilmesi, piyasa başarısızlıklarına müdahale, işsizliğin azaltılması, korunan endüstride istihdamın arttırılması, hazineye gelir sağlanması, ulusal
güvenlik/savunma tezi, dampinge ve dış sübvansiyona karşı korunma, bebek endüstri tezi ve stratejik ticaret politikası tezleridir.

İthalat kotası, belirli bir zaman diliminde ithal edilebilecek mal miktarına uygulanan fiziki kısıtlamadır. İthalat kotası, serbest ticaret koşullarında ithal edilebilecek mal miktarını kısıtlamaktadır.

Serbest dış ticaret politikasının yarattığı dinamik kazançlardan biri, ölçek
ekonomileridir. Serbest dış ticaret politikasının yarattığı dinamik kazançlardan bir diğeri, artan rekabettir.  Serbest dış ticaret koşullarında üretim yapan üreticiler ve girişimciler, ithal mallarla rekabet edebilmek için yeni arayışlar içine girmektedir. Bu arayışlar ileri teknolojiyi ve yenilikleri beraberinde getirmektedir.

Dışsallık, belirli bir üretim sürecinde marjinal sosyal maliyetin marjinal özel
maliyetten; belirli bir tüketim sürecinde marjinal sosyal faydanın marjinal özel
faydadan farklı olması durumudur. Dışsallıklar üretim sürecinde olduğu gibi tüketim sürecinde de ortaya çıkabilir. Üretimde dışsallık durumunda, ilave birim
mal üretiminin topluma yüklediği maliyet (marjinal sosyal maliyet-MSC), ilave
birim mal üretiminin üreticiye yüklediği maliyete (marjinal özel maliyet-MPC)
eşit değildir. Aradaki fark, ilave birim mal üretiminin topluma yüklediği maliyet
(marjinal dışsal maliyet-MEC) tir. Üretimde olumlu dışsallık durumunda marjinal sosyal maliyetin (MSC) marjinal özel maliyetten (MPC) küçüktür.

Damping, firmanın ürettiği malı ihraç ettiği pazarda, iç pazarda sattığı fiyattan daha düşük fiyata satmasıdır. Damping bir fiyat farklılaştırmasıdır.

Korumacı dış ticaret tezleri temel olarak, dış ticaret dengesinin ve dış ticaret hadlerinin iyileştirilmesi, piyasa başarısızlıklarına müdahale, işsizliğin azaltılması, korunan endüstride istihdamın arttırılması, hazineye gelir sağlanması, ulusal
güvenlik/savunma tezi, dampinge ve dış sübvansiyona karşı korunma, bebek endüstri tezi ve stratejik ticaret politikası tezleridir.