ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI

Ekonomik etkinsizlik iki nedenle ortaya çıkmaktadır. İlk neden, üretim faktörlerinin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunan malların üretiminden karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunmayan malların üretimine aktarılmasıyla ortaya çıkan üretim sapma maliyetidir. İkinci neden ise tüketicilerin ilgili malları dünya fiyatından daha yüksek iç fiyattan satın almak durumunda kalmalarından kaynaklanan tüketim sapma maliyetidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Serbest dış ticaret politikasının yarattığı dinamik kazançlardan biri, ölçek ekonomileridir. Korumacı dış ticaret politikasının benimsendiği bir ekonomide rekabet azalır ve firmaların elde ettiği kâr artar. Kâr artışı, koruma nedeniyle daralan iç piyasalarda üretim yapmayı cazip hâle getirir ve korunan endüstrilerde üretim yapan firma sayısını arttırır. Böylece firmaların daralan üretim hacimleri nedeniyle ölçek ekonomilerinden yararlanma olanakları ortadan kalkar. Diğer bir ifadeyle her bir firmanın üretim ölçeği etkinsiz olur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Hükûmetlerin korumacı dış ticaret politikası uygulamalarının nedenlerinden biri, korumacı araçların ülkenin dış ticaret dengesini iyileştirmesidir. Korumacı araçlara başvurulduğunda ithalat azalır ve böylece dış ticaret dengesi iyileşir. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), ödemeler bilançosu açığı sorunu ile karşı karşıya kalan bir ülkenin, geçici olarak dış ticaretini kısıtlamasına olanak tanımaktadır.

İthalat tarifesi veya benzeri bir korumacı dış ticaret politikası aracılığıyla dış ticaret haddinin iyileşmesi, büyük ülke varsayımı altında altında geçerlidir. Diğer bir ifadeyle sadece büyük ülke, ithalat tarifesi veya benzeri bir araçla dış ticaret haddini değiştirebilir ve bu yolla ülke refahını etkileyebilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Optimum Tarife Oranı: Dış ticaret haddi etkisinin ticaret hacmi etkisinden fazla gerçekleşmesini sağlayan ve böylece tarife uygulayan ülkenin refahını arttıran tarife oranıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Ekonomik etkinliğin sağlanamadığı durumlara, piyasa mekanizmasının başarısızlığı anlamında piyasa başarısızlıkları denilmektedir. Piyasa başarısızlıklarının temel nedenleri, dışsallıklar, kamu malları, eksik bilgi, aksak rekabet ve gelir dağılımında adaletsizliktir. Piyasa başarısızlıklarının telafisi için devlet (hükûmet) müdahalesine ihtiyaç duyulmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Firmanın ürettiği malı ihraç ettiği pazarda, iç pazarda sattığı fiyattan daha düşük fiyata satmasıdır. Damping bir fiyat
farklılaştırmasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bebek endüstri tezi, 18 yüzyılın sonlarına doğru A. Hamilton ve F. List tarafından geliştirilmiş, 20 yüzyılda özellikle Latin Amerika ülkeleri tarafından benimsenmiştir. Tez, mevcut durumda ithalata dayalı bir endüstrinin uzun dönemde
karşılaştırmalı üstünlük elde edeceği varsayımına dayanmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Gelişmiş ülkelerde uluslararası işlemlerin artan önemi ile birlikte ekonomik yapı da değişime uğramış ve hizmetler sektörü ekonominin belkemiğini oluşturmaya başlamıştır. Hizmetler sektöründeki nispi büyüme ve imalat sanayindeki işgücü
oranının düşmesi, sanayileşmenin yerini sanayisizleşmenin almaya başladığı görülmüştür. Doğru cevap D seçeneğidir.

Hükûmetler toplum sağlığını gerekçe göstererek ithal edecekleri mallar için ürün standartları geliştirebilirler. Ürün standartlarının tarife dışı kısıtlama olarak uygulanmasına çok sayıda örnek verilebilir. Örneğin geçmişte ABD, yerli üreticileri korumak amacıyla
Arjantin’de yetişmiş sığır etinde toplum sağlığını tehdit eden gizli bir virüs bulunduğunu iddia ederek Arjantin’den gerçekleştirdiği sığır eti ithalatını kısıtlamıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bir ülkede uluslararası iktisat politikası ile ulusal iktisat politikası (genel iktisat politikası) karşılıklı etkileşim içindedir. Bilindiği gibi genel iktisat politikası, iç ekonomik denge ile dış ekonomik dengeyi aynı anda sağlamayı hedeflemektedir. İç ekonomik denge, ekonominin tam istihdam düzeyine ulaştırılması ve enflasyonun kabul edilebilir bir düzeyde tutulması ile sağlanmaktadır. Dış ekonomik dengeye ise ödemeler bilançosu dengesinin sağlanması, diğer bir ifade ile ülkeye giren döviz tutarı ile ülkeden çıkan döviz tutarının eşitlenmesi ile ulaşılmaktadır.

Korumacı dış ticaret politikası araçlarının kullanılmadığı, serbest dış ticaret koşullarının geçerli olduğu bir ekonomide, ülke karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu malları üretmekte, tüketiciler bu malları dünya fiyatlarından satın almakta ve böylece ekonomik etkinliğe ulaşılmaktadır. Aksi durumda ülke karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmadığı malları üreterek ekonomik etkinsizlik yaratmaktadır. Ekonomik etkinsizlik iki nedenle ortaya çıkmaktadır. İlk neden, üretim faktörlerinin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunan malların üretiminden karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olunmayan malların üretimine aktarılmasıyla ortaya çıkan üretim sapma maliyetidir. İkinci neden ise tüketicilerin ilgili malları dünya fiyatından daha yüksek iç fiyattan satın almak durumunda kalmalarından kaynaklanan tüketim sapma maliyetidir.

Otarşi, uluslararası ticaretin olmadığı, kendi kendine yeten bir ekonomiyi tanımlamaktadır.

Korumacı dış ticaret politikası tezleri şunlardır: (1) Dış ticaret dengesinin iyileştirilmesi, (2) Dış ticaret hadlerinin iyileştirilmesi, (3) Dışsallıklar, (4) İşsizliğin azaltılması, (5) Korunan endüstride istihdamın arttırılması, (6) Hazineye gelir sağlanması, (7) Ulusal güvenlik/savunma tezi, (8) Dampinge karşı korunma, (9) Dış sübvansiyona karşı korunma, (10) Bebek endüstri tezi, (11) Stratejik ticaret politikası.

İki ülke ve iki mal varsayımı altında, büyük ülkenin dış ticaret haddini değiştirebilmesinin iki temel nedeni vardır. İlk neden, büyük ülkenin üretiminde uzmanlaştığı ve ihraç ettiği malın tek üreticisi olması veya ilgili malın dünya üretiminin çok büyük bir kısmını karşılıyor olmasıdır. Bu durum sözkonusu büyük ülkenin ilgili malda monopol gücüne sahip olduğunu gösterir. İkinci neden ise sözkonusu büyük ülkenin ithal ettiği malın tek tüketicisi olmasından veya ilgili ithal malın dünya talebinin çok büyük bir kısmını yaratıyor olmasından kaynaklanmaktadır. Bu durum sözkonusu büyük ülkenin ilgili ithal malda monopson gücüne sahip olduğunu gösterir.

Dış ticaret dengesi, bir ülkenin mal ithalatı ile ihracatı arasındaki farktır. Dış ticaret dengesi, ödemeler dengesinin (bilançosunun) Cari İşlemler Hesabı içinde yer alır.

İthalat kotası ile ithalat tarifesi arasındaki fark, dış ticaretin kısıtlanmasından doğan geliri kimin elde edeceği noktasında ortaya çıkmaktadır. İthalat tarifesinde bu gelir kamu harcamalarının finansmanında kullanılmak üzere hazineye giderken ithalat kotasında ithalat lisansına sahip olan ithalatçının kasasına girmektedir.

Bir firmanın ürettiği bir ihraç malını dış pazarda, iç pazarda sattığı fiyattan daha düşük fiyata satmasına damping adı verilir. Damping bir fiyat farklılaştırmasıdır.

Gönüllü ihracat kısıtlamaları (VERs), ithalatçı ülkenin ihracatçı ülkeyi ihracat miktarını sınırlamak için ikna etmesi sonucunda uygulanan tarife dışı kısıtlamadır. Gönüllü ihracat kısıtlaması anlaşmalarıyla ihracatçılardan, monopol gücüne sahip firmalar gibi satışlarını azaltmaları ve fiyatları yükseltmeleri beklenmektedir.

Gönüllü ihracat kısıtlamaları genellikle gelişmiş ülkelerin tercih ettiği bir tarife dışı kısıtlamadır. 1960'lardan itibaren başta ABD olmak üzere çoğu gelişmiş ülke, özellikle çelik ve otomobil endüstrilerine gönüllü ihracat kısıtlaması uygulamıştır. İhracatlarını gönüllü olarak kısıtlamaları istenmiş olan ülkelerin başında ise Japonya ve Kore gelmektedir. Günümüzde gönüllü ihracat kısıtlaması uygulamaları, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kuralları ile düzenlenmiştir.