ULUSLARARASI TİCARETİN SERBESTLEŞTİRİLMESİ VE EKONOMİK ENTEGRASYONLAR

Uluslararası parasal iş birliğini güçlendirmeyi, uluslararası ticaretin genişlemesini ve dengeli büyümesini teşvik etmeyi ve böylece yüksek istihdamı ve reel gelir artışını desteklemeyi, döviz kuru istikrarını sağlayarak ülkelerin rekabetçi döviz değer kayıplarına başvurmalarını engellemeyi, uluslararası ödemeler sistemi oluşturulmasına yardımcı olmayı, ödemeler dengesi dengesizliği sorunu yaşayan ülkelere finansal destek sağlamayı amaçlayan bir uluslararası kuruluştur.

IMF

 Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Kalkınma Birliği,
Uluslararası Finans Kurumu, Çoktaraflı Yatırım Garanti Ajansı ve Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Mekanizması’ndan oluşan bir gruptur

Dünya bankası

Anlaşma’ya taraf olan ülkeler, o dönemdeki adlarıyla, Avustralya, Belçika, Brezilya, Burma, Kanada, Seylan, Şili, Çin, Küba, Çekoslavakya, Fransa, Hindistan, Lübnan, Lüksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Pakistan,
Güney Rodezya, Suriye, Güney Afrika, Birleşik Krallık ve ABD’dir. Sonradan Çin, Suriye ve Lübnan Anlaşma’dan çekilmiştir

GATT 1947

Bir ekonomik entegrasyon biçimidir. Gümrük birliğine üye olan ülkeler dış ticarette birbirlerine uyguladıkları tarife ve benzeri tüm ticaret engellerini kaldırırlar; gümrük birliği dışındaki ülkelere de ortak gümrük tarifesi uygularlar ve tek bir dış ticaret politikası yürütürler.

Gümrük birliği

Bir ekonomik entegrasyon biçimidir. Serbest ticaret bölgesine üye olan ülkeler
dış ticarette birbirlerine uyguladıkları tarife ve benzeri tüm ticaret engellerini
kaldırırlar. Serbest ticaret bölgesi dışındaki ülkelere karşı her serbest ticaret bölgesi üyesi ülke kendi ulusal gümrük tarifesini ve ticaret politikasını uygulamayı sürdürür

Serbest ticaret bölgesi

Bu çerçevede geliştirilen en kapsamlı rejim, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP-Generalized System of Preferences)’dir. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin dışa açılma ve kalkınma süreçlerine destek olmak üzere, gelişmiş ülkeler tarafından 1970’li yılların başlarında uygulanmaya başlamıştır. Gelişmiş ülkeler ilgili sistem çerçevesinde geliştirdikleri özel rejimlerle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin ihraç ürünlerine düşük veya sıfır tarife uygulaması gibi çeşitli, tek taraflı ticari tavizler tanımıştır.

Tıpkı tam rekabet piyasasında faaliyet gösteren bir firma gibi dünya piyasasında fiyat kabullenici durumda olan ülkedir. Diğer bir ifadeyle küçük ülke, dünya piyasasında malın dünya fiyatını etkileme gücüne sahip olmayan ülkedir. Bunun nedeni, küçük ülkenin ilgili malın ticaretinde dünya ticaret hacmini etkileyemeyecek kadar küçük bir paya sahip olmasıdır.

Küçük ülke

Uluslararası ticaretin olmadığı, dışa kapalı, kendi kendine yeten bir ekonomiyi
tanımlamaktadır.

Otarşi

GATT 1947 ve günümüzde DTÖ kapsamındaki ticaret turlarında tarifelerle
ilgili müzakereler bağlı tarife oranları üzerinden yürütülmektedir. Ancak
uluslararası ticarette uygulanan tarife oranlarının tümü bağlı tarife oranı
değildir. Uruguay Ticaret Turu öncesinde sanayi ürünlerine uygulanan ithalat
tarifelerinin % 43’ü bağlı tarife oranı iken Uruguay Ticaret Turu sonrasında bu
oran % 83’e yükselmiştir. Günümüzde Avrupa Birliği ülkeleri, ABD, Norveç,
Japonya, Kanada gibi gelişmiş ülkeler ve Arjantin, Brezilya, Şili, Meksika, Uruguay ve Çin gibi gelişmekte olan ülkeler ithalat tarifelerinin tümünü bağlı tarife oranına dönüştürmüştür (WTO, 2007). Tarım ürünleri ithalatında bağlı tarife oranı uygulaması ise sanayi ürünleri ithalatına kıyasla daha düşüktür. Bu
durum, uluslararası tarım ürünleri ticaretinin korumacı uygulamalara sanayi
ürünlerine oranla daha açık olduğunu göstermektedir.

Bağıl tarife oranı

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin serbest piyasa ekonomisine geçiş süreçlerini kolaylaştırmak ve desteklemek amacıyla geliştirilen düzenlemelerdir. İlgili düzenlemelerle ülkelerin dış ticaret politikalarını GATT 1947 ve günümüzde DTÖ kuralları ile uyumlu hâle getirmeleri kolaylaştırılmaktadır. Özel ve lehte muamele uygulamaları çerçevesinde az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere DTÖ kurallarını benimsemeleri için daha uzun geçiş süreleri tanınmakta veya kuralların kapsamı geçici olarak daraltılmaktadır.

Bir tarife dışı engeldir. Bir malın ithalatı, ithalatçı ülkenin yerli sanayisini tehdit etmeye başladığında, ithalatçı ülke ihracatçı ülkeden belirli bir süre için ihracat miktarını sınırlamasını isteyebilir. İhracatçı ülke ihraç ettiği mal miktarını gönüllü olarak sınırlandırır. Çünkü aksi durumda daha ağır ticaret kısıtlamalarıyla karşı karşıya kalabilir. Taraflar arasındaki bu uzlaşma, gönüllü ihracat kısıtlaması olarak adlandırılır.

Gönüllü ihracat kısıtlaması