ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 8

Bütçe açığı veren bir ekonomide özel kesim tasarrufları da yetersiz ise cari açık oluşur. Bu nedenle bütçe açığına ve cari açığa ikiz açıklar adı verilir.

Dışa kapalı ekonomi için geliştirilmiş Keynesyen milli gelir teorisinin açık ekonomi için de geçerli kabul edilmesi ile birlikte Keynesyen dış denkleşme mekanizması belirlenmiş olmaktadır. Bu yaklaşımın varsayımları şunlardır: Sabit kur sistemi geçerlidir. Fiyatlar genel düzeyi, faiz oranı ve ücretler sabittir.

Devalüasyonun ihracat üzerinde iki etkisi vardır: (1) Fiyat etkisi: İhraç mallarının döviz cinsinden nispi olarak ucuzlaması (olumsuz etki), (2) Hacim etkisi: Devalüasyon sonrasında ihracat hacminde artış beklenmesi (olumlu etki).

Hükümetler ödemeler dengesi açıklarını gidermek amacıyla harcamaları ithal mallardan yurtiçi mallara kaydırmayı tercih edebilmektedirler. Bu durumda ödemeler dengesinin Cari İşlemler Hesabı üzerinde etkili olan ve harcama kaydırıcı politikalar olarak bilinen gümrük tarifeleri, kotalar, ithalat yasakları ve döviz kontrolleri gibi araçlar kullanılmaktadır.

Nakit biçiminde olan yabancı paralara efektif adı verilir. Buna karşılık yabancı para cinsinden düzenlenmiş banka havaleleri, ödeme emirleri, poliçeler ve seyahat çekleri şeklinde nakte dönüştürülebilen araçlar döviz olarak ifade edilmektedir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Gözetimindeki Döviz ve Efektif Piyasaları: Organize döviz piyasası olan bu piyasada, TCMB’nin her gün saat 15.30’da ilan ettiği gösterge kurlar belirlenmektedir.

Yabancı ülkelerin paralarına genel olarak döviz adı ve- rilir. Döviz piyasası ise bir ulusal paranın yabancı bir para ile değiştirildiği veya yabancı paraların birbirleriyle değiştirildiği her türlü ortamdır.

Türkiye’de döviz işlemleri temel olarak üç farklı piyasada gerçekleştirilmektedir:

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Gözetimindeki Döviz ve Efektif Piyasaları

Bankalararası Döviz Piyasası

Serbest Döviz Piyasası

TCMB’nin görevi, Türk lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesini sağlamaktır.

piyasanın işlevleri; satın alma gücünü transfer etme, kredi kolaylığı sağlama, döviz kuru riskinden koruma ve değer saklama işlevleridir.

Döviz piyasası, alıcı ve satıcıların karşı karşıya gelmesinin gerekmediği, örgütsüz, evrensel, hiç kapanmayan bir piyasa olup bu özellikleri nedeniyle tam rekabet piyasası yapısındadır.

Spekülasyon: Spekülasyon, fiyat değişmesi tahminine dayalı olarak alım ya da satım işlemi yapmak ve tahminin gerçekleşmemesi olasılığı ile risk üstlenmektir.

Döviz kurunun ekonomik istikrarı sağlamak amacıyla bir sabitleyici olarak kabul edildiği bu rejime döviz çapası (anchor) adı da verilmektedir. Türkiye’de 1999-2001 Şubat dönemine kadar sürünen pariteler rejimi kabul edilmiş ancak Şubat 2001 krizi nedeniyle rejim terk edilerek dalgalı kur sistemine geçilmiştir.

Döviz piyasasındaki sorunlar bankacılık kesimi sorunları ile birlikte giderek ağırlaşır.

Dalgalı kur sisteminde döviz kuru arttığı zaman ihracatın artabilmesi ve ithalatın kısılabilmesi için ihraç malı ve ithal malı esneklikleri yüksek olmalıdır:

ex + em ≥ 1

ex, ihraç malı dış talep esnekliğini; em, ithal malı yurt içi talep esnekliğini göstermektedir.

Marshall Lerner koşulu olarak bilinen bu denge durumu her zaman işlemeyebilir

Döviz piyasası işlemleri peşin (spot) ve vadeli işlemler olarak ayrılır. Spot döviz piyasası Forex piyasa olarak ifade edilir. Forex piyasası dünyanın en büyük ve en hızlı ve en likit piyasası niteliğindedir. Haftada 5 gün 24 saat açık olan bu piyasada işlemciler, işlem yapmaya yetkili bir aracı kurumda ABD doları cinsinden hesap açtırdıktan sonra istedikleri para birimi cinsinden işlemlerini yürütürler.

Vadeli döviz piyasası, dövizin fiziki tesliminin belli bir tarihte yapılmasının sözleşme ile belirlendiği piyasalardır. Alım satıma konu olan dövizin cinsi, miktarı, fiyatı ve teslim tarihi işlemin yapıldığı tarihte bir sözleşme ile belirlenir, vade sonunda ise fiziki teslim gerçekleştirilir. Vadeli işlemlerde öngörülen vade süresi genellikle bir yıldan kısadır.

Döviz piyasasında döviz kuru riskinden kaçınmayı mümkün kılan finansal teknikler gelişmişse ve bu teknikler ekonomik kesimler tarafından kullanılmakta ise kur riski ve belirsizliği ortadan kalkar. Böylece döviz piyasasında kur riskinden kaçınma (hedging) olanağı sağlanmış olur

Döviz piyasaları tam rekabet piyasasına yakın piyasalardır

Dünyada n kadar ulusal para olduğu kabul edilirse
döviz kuru sayısı;
n(n-1)/ 2

₺1 = 1/4.80$ = 0.20$ ( 1/4.80$/₺) ifadesi dolaylı kotasyondur