ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 7

Bu marj döviz işleminin yapıldığı yere, zamana ve piyasa koşullarına göre değişir. Buna göre;
• döviz piyasasında işlem hacmi yeterince derin değilse
• piyasada beklentiler olumsuz yönde ise
• döviz işlemleri nakit (efektif döviz) şeklinde ise
• işlemler finans merkezlerinden uzakta gerçekleşmekte ise

kur marjı yüksek olmaktadır.

reel kur, piyasada açıklanan nominal kurun (döviz fiyatlarının) iki ülke enflasyon oranına göre düzeltilmesiyle elde edilen bir endekstir. Buna göre reel kur aşağıdaki gibi hesaplanır;
Reel kur = Nominal kur. ( Pf / Pd )

ülkelerin fiyat endekslerinin farklı mal ve hizmetlerden oluşması bir engeldir.(aynı olması değil!)

Finans literatüründe döviz kurunun yükselmesini bekleyen iyimser spekülatörlere boğalar (bulls), döviz kurunun düşmesini bekleyen kötümser spekülatörlere ayılar (bears) adı verilir

Kirli dalgalanma (dirty float): Ülkenin ekonomik açıdan dış rekabet gücünü korumak amacıyla döviz kurlarına müdahale edilmesidir. İhracatı arttırıp ithalatı kısmak amacıyla döviz kurlarının piyasa kurunun üzerinde belirlenmesi kirli dalgalanmadır.

Merkez bankası tarafından yürütülen para politikası genel olarak açık piyasa işlemleri, zorunlu karşılık oranları ve reeskont oranı araçlarını içerir. Merkez bankasının devlet iç borçlanma senetlerini satın alması, zorunlu karşılık oranlarını ve reeskont oranlarını düşürmesi genişletici para politikası olmaktadır. Hazine tarafından yürütülen maliye politikası araçları da genel olarak hükümet harcamaları, transfer harcamaları ve vergileri kapsar. Hükümet harcamalarının ve transfer harcamalarının arttırılması ve vergilerin düşürülmesi genişletici maliye politikası olmaktadır.

Ödemeler dengesi; biri Cari İşlemler Hesabı, diğeri Sermaye ve Finans Hesabı
olmak üzere iki temel hesaptan oluşur. Mal ticareti, hizmet ticareti, gelirler ve cari transferler Cari İşlemler Hesabı’nda yer alan alt hesaplardır.

Ödemeler dengesinin Cari İşlemler Hesabı üzerinde etkili olan ve harcama kaydırıcı politikalar olarak bilinen gümrük tarifeleri, kotalar, ithalat yasakları ve döviz kontrolleri gibi araçlar kullanılmaktadır. Gümrük tarifeleri, ithal mallarının fiyatını yükselterek yurt içi talebin ithal mallarından yerli mallara kaydırılmasını sağlamaktadır. Kotalar ve ithalat yasakları dış ticareti miktar olarak düzenlemekte ve engellemektedir. Döviz kontrolleri ise, kullanılabilecek döviz hacmi sınırlandırmak amacıyla kullanılır.

Klasik iktisatçılar, ödemeler dengesinin fiyat-altın para mekanizması ile otomatik olarak sağlanacağını ileri sürmüşlerdir. Bu görüş ilk kez 1752 yılında İngiliz iktisatçı David Hume (1711-1776) tarafından ortaya atılmış ve 1930’lara kadar uluslararası denge mekanizmasını açıklayan temel bir görüş olarak kabul edilmiştir.

Klasik dış denkleşme mekanizması (Fiyat-altın para mekanizması), altın para sisteminin ve klasik ekonominin temel argümanları üzerine inşa edilmiş bir görüştür. Dünyada yirminci yüzyılın başlarına kadar uygulanan altın standardına göre altın, bir uluslararası ödeme aracı işlevi görmüştür. Bu sistemde;
• her ülke parasının değeri altın cinsinden tanımlanmakta,
• altın ithal ve ihracı serbest bırakılmakta,
• ulusal paralar otomatik olarak sabit kurlardan birbirine bağlanmakta,
• ulusal paraların yüzde yüz altın karşılığı bulunmakta,
• ulusal paralar istendiğinde altına dönüştürülebilmekte,
• dış açık durumunda ülkeden altın çıkışı, dış fazla durumunda ülkeye altın
girişi olmaktadır.

Genişletici politikalar, hızlı büyüme süreci, döviz kuru politikaları, döviz spekülasyonu, verimlilik azalışı, ekonomik dalgalanmalar ve arz şokları ekonomide ödemeler dengesi açıklarına yol açan başlıca nedenlerdir.

Sabit döviz kuru sisteminde döviz kurunun hükümetin onayı ile yükseltilmesi ve böylece ulusal paranın değer kaybetmesine devalüasyon adı verilir. Diğer bir deyişle devalüasyon, enflasyon nedeniyle fiilen değer kaybeden ulusal paranın bu değer kaybının hükümet tarafından resmen onaylanmasıdır. Bu durumun tersi de revalüasyon adını alır. Revalüasyon, sabit kur sisteminde döviz kurunun düşürülmesi ile ulusal paranın değer kazanmasıdır.

Para politikası, ekonomide finansal sistemin en önemli kurumu olan Merkez Bankası tarafından yürütülür. Merkez Bankası, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla toplam likidite hacmini, toplam harcamaları, kredi hacmini ve ithalat hacmini düzenleyebilmektedir. Para politikası araçları her ülkeye göre farklılık gösterse de genel olarak üç temel araç kullanılmaktadır: Açık piyasa işlemleri, zorunlu karşılık oranları ve reeskont oranı. Açık piyasa işlemleri, Merkez Bankasının likidite hacmini düzenlemek amacıyla piyasada kamu menkul kıymetlerini alıp satmasıdır. Merkez Bankası piyasada likidite sıkışıklığı olduğu zaman devlet tahvili veya hazine bonosu gibi devlet iç borçlanma senetlerini piyasadan satın alarak piyasaya likidite arz eder. Açık piyasa işlemleri en sık kullanılan para politikası aracıdır.

Harcamaları değiştirmek amacıyla uygulanan bir diğer politika, maliye politikasıdır. Bu politikanın araçları; hükümet harcamaları, vergiler ve transfer harcamalarıdır.

Finans hesapları, Sermaye ve Finans Hesabı’nın en önemli kalemidir. Bu hesap, özel ve kamu kuruluşlarına ait kısa ve uzun vadeli uluslararası sermaye akımlarını kapsar. Diğer bir deyişle ülkeye gelen ve ülkeden çıkan tüm sermaye ana para ödemeleri bu hesapta izlenir. Bu nedenle finans hesapları, bir ülkenin dış mali varlıkları ve yükümlülüklerindeki değişmeleri gösterir. Finans hesabının alt kalemleri doğrudan yatırımlar, portföy yatırımlar ve finansal türevleri kapsar.

Keynesyen modelde milli gelir dalgalanması çarpan mekanizması ile işlemektedir. Keynesyen analizde çarpan, harcamalardaki değişmenin milli geliri ne kadar etkileyeceğini gösteren bir katsayıdır. Keynes’in kabul ettiği çarpan ya da çoğaltan kavramı modelin temel değişkenlerinden biridir. Keynes’e göre harcamalar ile milli gelir arasında çarpan mekanizması ile kurulan bir ilişki vardır. Eğer yurt içi üretim ve yatırım artarsa (azalırsa), millî gelir de çarpan katsayısı kadar artar (azalır).

Ekonomide toplam harcamaları etkileyen otonom harcamaların artması ile IS eğrisi sağa, azalması ile sola kaymaktadır. Otonom harcamaları milli gelirden bağımsız olarak yapılan tüketim, yatırım, kamu harcamaları ve ihracattan oluşur. Bu kalemlerde meydana gelen bir artış IS eğrisini sağa, azalış ise sola kaydırmaktadır.

Ekonomide milli geliri azaltıcı rol oynayan ve milli gelirden bir sızıntı niteliğinde olan kalemler de IS eğrisinin konumunu etkiler. Bu kalemler, gelirden bağımsız yapılan tasarruf, vergi ve ithalattır. Bu kalemler arttığı zaman milli gelir azalır ve IS eğrisi sola kayar. Aksine tasarruf, vergi ve ithalat kalemlerinde bir azalma ile milli gelir artar ve IS eğrisi sağa kayar.

Yatırımları arttıracak teşvikler ve olumlu idari düzenlemeler ile IS eğrisi sağa kayar.

Yatırımcıları döviz kuru ve faiz riskinden koruyan finansal türev araçların gelişmesi ile ekonomide kur ve faiz belirsizlikleri ortadan kalkar ve yatırımlar artar. IS eğrisi sağa kayar.

BP eğrisi tam sermaye hareketliliği durumunda yatay eksene paralel, sınırlı sermaye hareketliliği durumunda pozitif eğimli, tam sermaye hareketsizliği durumunda ise dikey eksene paralel olur.

Sabit döviz kuru ve dış açık olan bir ekonomide merkez bankasının piyasaya döviz satışı ile ulusal para arzını kısarken eş anlı olarak açık piyasa işlemleri ile piyasaya ulusal para enjekte etmesi; böylece bir politikanın etkisini başka bir politika ile dengelemesine sterilizasyon politikası adı verilir.

Genişletici para politikası her zaman dış açığa yol açar. Ekonomideki parasal genişleme ile bir yandan ithalat artarken bir yandan faiz oranlarındaki düşüş ile sermaye çıkışı yaşanır. Sonuş kesin olarak dış açıktır. Aksine daraltıcı para politikasının sonucu da her zaman dış fazla yönündedir. Buna karşılık maliye politikası ile ilgili kesin bir sonuç söylenememektedir.