ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 6

Sabit döviz kuru sisteminde maliye politikası, esnek kur sisteminde ise para politikası etkili sonuç verir. Dünya ekonomisinde 1944-1973 döneminde ayarlanabilir sabit kur sisteminin benimsendiği Bretton Woods Sistemi geçerli olmuş ve bu dönemde Keynesyen maliye politikası önem kazanmış, bu iki politika aracı birbirini mükemmel şekilde tamamlamıştır. 1973 yılından itibaren ülkelerin esnek kur sistemine geçmeye başlamaları ve 1980'lerden itibaren monetarist görüşün oldukça önem kazanmaya başlaması ile esnek kur ve para politikası şeklinde birbiri ile uyumlu iki politika aracı tercih edilmeye başlanmıştır.

Genel olarak bir ekonomide iç denge sorunları için maliye politikası, dış denge sorunları için para politikasının izlenmesinin daha etkin sonuçlar vereceği ileri sürülmektedir. Bu yaklaşım Robert Mundell tarafından ileri sürüldüğü için Mundell'in Tahsisler Kuralı adını alır. Böylece dış denge sorunu ile merkez bankası ilgilenirken iç denge sorunu ile hükümetler kendi görev alanları çerçevesinde ilgilenirler.

İmkansız Üçlü Hipotezi (Impossible Trinity) ilk kez 1999 yılında J. Frankel tarafından geliştirilmiş bir görüştür. Bu hipoteze göre bir ekonomide tam sermaye hareketliliği, bağımsız para politikası ve sabit döviz kuru politikası bir arada yürütülemez. Buna göre bir ekonomide aynı anda hem finansal serbestinin sağlanması, hem bağımsız para politikası izlenmesi, hem de döviz kuru sabitlemesi hedeflenemez. Hükümetler aynı anda bu üç hedeften sadece ikisini gerçekleştirebilir.

Tam sermaye hareketsizliği durumunda, sabit kur sisteminde para politikası ve maliye politikası ekonomi üzerinde tamamen etkisizdir.

Ekonomide sabit döviz kuru sisteminin izlendiğini ve genişletici para ya da maliye politikası ile dış açığın oluştuğunu varsayalım. Dış açık olan bir ekonomide bir yandan ithalat artışı, bir yandan ülke dışına sermaye çıkışı olması nedeniyle döviz talebi artar, döviz talebi döviz arzını aşar. Bu durum döviz kuru üzerinde yukarı doğru bir baskı oluşturur. Sabit kur sisteminde döviz kuru üzerinde artma yönünde bir baskı oluştuğunda merkez bankası döviz satışı yaparak piyasaya müdahale eder; böylece artan döviz talebini karşılamış olur. Döviz satışı ulusal para karşılığında yapıldığı için ekonomide ulusal para arzı azalır. Bu durum para piyasası dengesini ifade eden LM eğrisinin sola kayması ile gösterilir. Sabit döviz kuru sisteminde döviz piyasasına müdahaleye para piyasası tepki vermektedir. LM eğrisinin sola kayması ile milli gelir azalır ve faiz oranı yükselir.

Analitik tablo: Bir ekonomideki gelişmeleri analiz etmeye imkân verecek tüm
gerekli kalemleri içeren tablodur.

Detay tablo: Ödemeler dengesinin en kapsamlı sunumunu içeren tablodur. Bu
tabloda mal ve hizmet ticareti, gelir ve giderler dengesi, cari transferler, vadelerine ve sektörlere göre sermaye hareketleri, varlık ve yükümlülükler, kredi kullanımları ve geri ödemeleri yer alır

Bu durumda ülkeye mal girişi olduğu için Cari İşlemler Hesabı’nda mal hesabı
borçlu olmaktadır.

Sermaye ve Finans Hesabı işlemleri özel bir önem arz etmektedir. Çünkü bir
ülkenin Merkez Bankası tarafından resmî uluslararası rezerv varlıkların satın
alınması ve satılması ile ilgili işlemler de bu hesapta yer almaktadır. Düzenli Sermaye Hesabı, Merkez Bankasının uluslararası rezervlerinin dışında kalan sermaye işlemlerini
kapsamaktadır.

Finansal varlıklar; mevduatları, borçlanmaları, özel kesim ve devlet tahvillerini ve hisse senetlerini kapsar. Reel varlıklar ise fabrikalar, gayrimenkuller, antikalar gibi kalemlerdir.

Mal ithalat ve ihracatının göstermiş olduğu dengeye ise dış ticaret dengesi adı verilir. Eğer ithalat tutarı ihracat tutarını aşarsa bu denge negatif olur ve dış ticaret açığı oluşur.

Ülkede faaliyet gösteren yabancı şirketlerin ülkelerine götürdükleri kâr transferleri, yaptıkları ücret ödemeleri, yabancıların satın aldıkları tahvillere ilişkin faiz ödemeleri ve hisse senedi sahiplerine yapılan kâr payı ödemeleri eksi (-) işaretle bu hesaba kaydedilir

Ödemeler dengesinin Cari İşlemler Hesabı’nda yer alan Mal Ticareti kalemi
görünür ticaret adını alırken diğer kalemler görünmeyen kalemler dengesi olarak adlandırılır:

"Göçmen Transferleri" adıyla Sermaye hesabında işlenir.

Her üye ülkenin IMF’den borçlanabileceği tutarları gösteren ve her biri %25’şer paya sahip olan dört kredi dilimi bulunmaktadır.

Ödemeler dengesi, bir ekonomide yerleşik kişilerin diğer ekonomilerde bulunan yerleşik kişiler ile belirli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin kayıtlarını gösteren bir rapordur.

Detay tablo: Ödemeler dengesinin en kapsamlı sunumunu içeren tablodur. Bu tabloda mal ve hizmet ticareti, gelir ve giderler dengesi, cari transferler, vadelerine ve sektörlere göre sermaye hareketleri, varlık ve yükümlülükler, kredi kullanımları ve geri ödemeleri yer alır.

Ödemeler dengesi, mal ve hizmet alışverişi ile sermaye hareketlerini gösteren bir bilanço olduğu için ödemeler bilançosu adını da almaktadır. Bilançoda ekonomik işlemler sistemli bir muhasebe düzenine göre kaydedilir. Bu nedenle ödemeler dengesi kayıtlarında üç temel ilke yer almaktadır:

Çift kayıt ilkesi

İşlemlerin kayıt tarihi (mülkiyet değişimi tarihinde kayıt )

İşlemlerin kayıt değeri (piyasa değeri ile kayıt)

Ülke yerleşiklerinin ve hükûmetlerin diğer ülkelere ödeme yapmasını gerektiren işlemler o ülkenin ödemeler dengesinde açık veren kalemlerdir. Bu nedenle bu kalemler ödemeler dengesine borç olarak kaydedilir. Ülkeye ödeme yapılmasını gerektiren işlemler ise alacak olarak kaydedilir.

Sermaye ve Finans Hesabı içinde yer alan alt hesaplar şunlardır:

a. Sermaye Hesabı
b. Finans Hesabı
c. Diğer Yatırımlar
d. Rezerv Varlıklar