ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 4

Tam sermaye hareketliliği durumunda sabit kur sisteminde para politikası tamamen etkisizdir.Sonuç olarak sabit döviz kuru sisteminde para politikasının hiçbir etki gösteremeyeceği, reel üretimi etkileyemeyeceği anlaşılmaktadır ;

Ulusal para arzı ↓ Y↓ olacaktır.

BP eğrisi eğimi artıp dikeyleştikçe esnek kur sisteminde izlenen para politikasının etkinliği artar.

Genel olarak bir ekonomide iç denge sorunları için maliye politikası, dış denge sorunları için para politikası izlenmesinin daha etkin sonuçlar vereceği ileri sürülmektedir. Bu yaklaşım, Robert Mundell tarafından ileri sürüldüğü için Mundell’in Tahsisler Kuralı adını alır. Böylece dış denge sorunu ile merkez bankası ilgilenirken iç denge sorunu ile hükûmetler kendi görev alanları çerçevesinde ilgilenirler. Buna yaklaşıma göre bir ekonomide hem işsizlik hem de dış açık sorunu olması durumunda uygulanması gereken genişletici maliye ve daraltıcı para politikasıdır.

Ekonomide başlangıçta iç ve dış dengenin sağlandığı durumda, tam sermaye hareketliliği ve esnek döviz kuru sisteminde genişletici bir para politikasının uygulanması durumunda LM eğrisi sağa kayar. Bu durumda para arzı artışının etkisi ile faiz oranı düşer, ülkeden sermaye çıkışı olur. Ayrıca para arzı artışı milli geliri arttırdığı için ithalat artışını da teşvik eder. Bir yandan sermaye çıkışı, diğer yandan ithalat artışı nedeniyle ekonomide dış açık oluşur ve döviz talebi artar. Esnek kur sisteminde döviz talebi artışı ile döviz kuru artar, ulusal paranın değeri düşer, dış ticarette ülkenin rekabet gücü olumlu etkilenir. Döviz kuru artınca değer kaybeden ulusal para ile ihracat artar, ithalat azalır. Bu durumda IS eğrisi sağa kayar, yeni denge durumu oluşur ve bu noktada mal ve para piyasası ile dış dengenin eş anlı olarak sağlanır. Sonuç olarak esnek kur sistemi uygulanan bir ekonomide para politikası izlenmesi durumunda milli geliri etkilemek mümkündür; bu nedenle para politikası başarılı bir sonuç verir.

Sabit döviz kuru sisteminde merkez bankasının dış dengenin sağlanması uğruna iç dengenin bozulmasına izin vermesi pasif politika olmaktadır. Ancak merkez bankasının elinde bu kötüleşmeyi önleyecek araçları bulunmaktadır. Eğer merkez bankası iç ekonomide millî gelirin, üretimin ve istihdamın azalmasını istemiyorsa ulusal para arzının azalmasına izin vermeyecek şekilde aktif politika izleyebilir ve
bu amaçla açık piyasa işlemlerini kullanabilir. Merkez bankası piyasaya döviz sürerken eş anlı olarak açık piyasa işlemleri ile alım yaparsa para arzının azalmasını önlemiş olur. Açık piyasa işlemleri ile alım yapılması, devlet tahvili, hazine bonosu şeklindeki devlet iç borçlanma senetlerinin (DİBS) merkez bankası tarafından piyasadan satın alınması ve böylece para arzının arttırılmasıdır. Merkez bankasının piyasaya döviz sürerken eş anlı olarak DİBS satın alması sayesinde ulusal para arzının değişmemesine sterilizasyon politikası adı verilmektedir.

Adam Smith (1985:233-270)’e göre, herhangi bir ülkede tedavülde bulunan ve bu ülkenin sahip olduğu toprakların ve emeğin yarattığı yıllık ürününün dolaşımda bulunmasına ve bunları tüketmek isteyen kişilere dağıtılmasına aracılık eden altın ve gümüş para (yani mal para) ölü bir mal mevcududur.

Altın ihraç noktası: Yabancı bir paranın (pound) serbest piyasada ulusal para (ABD doları) cinsinden alabileceği en yüksek fiyatı ifade eder. Bir ülkedeki (ABD) mevcut döviz kuru altının taşıma maliyeti ile altınının değerinin toplamından daha büyükse ülke dışına ödemeler ulusal para ile değil altın ile yapılacaktır.

Sterilizasyon: Değişik nedenlerle para arzında ortaya çıkan artışların etkilerini dengelemek için merkez bankalarının yaptıkları açık piyasa işlemleridir. Merkez bankası döviz satın aldığı zaman ortaya çıkan para arzı artışını tahvil satarak piyasadan çekmeye çalışır ve bu şekilde döviz piyasasına yapmış olduğu müdahalenin para arzı üzerindeki etkisini azaltmış olur.

1958-1967 dönemi Bretton Woods sisteminin altın çağı olarak nitelendirilmekle birlikte bu dönemde ortaya çıkan üç temel dinamik sistemin sonunu hazırlamıştır:

ABD dolarının egemen olduğu bir sistemin ortaya çıkması ve ABD’nin ödemeler bilançosu açıklarının sürekli olarak artması,

Dünya altın rezervlerinin yetersizliği,

Ayarlanabilir sabit kur sisteminin fiilen sabit kur sistemi gibi işlemesi.

İmkânsız Üçlü: Sermaye hareketleri açısından dışa
açık bir ekonomide para politikasının eş anlı olarak hem iç dengeyi sağlayacak (politika faiz oranının kontrolü) hem de dış dengeyi (döviz kurunun kontrolü) sağlayacak biçimde kullanamayacağını ifade eden kavramdır.

Köşe çözümü hipotezine göre, dünyada ara kur rejimleri giderek terk edilmekte, gelişmekte olan ülkeler sabit kurun en katı biçimlerine (para kurulu sistemi tam dolarizasyon sistemi) ya da dalgalı kur sistemine (enflasyon hedeflemesi sistemi) yönelmektedirler.

Bir ülkede sermaye hareketleri tamamen yasaksa imkânsız üçlü kavramına göre o ülkede merkez bankası döviz kuru ile yurt içi faiz oranını eş anlı olarak kontrol edebilir

Dünyanın geri kalanındaki verimlilik artışlarının ABD’deki verimlilik artışlarının çok gerisinde kalması, hammadde yetersizliği, tasarruf oranlarının düşüklüğü, politik istikrarsızlıklar, girişim gücünün zayıflaması ve 1946’nın sonunda Avrupa ülkelerinin belirlemiş olduğu kur düzeylerinin kendi ulusal paralarını aşırı değerli hâle getirmiş olması, dolar kıtlığına yol açan faktörler olarak görülüyordu.

Klasik altın standardı sisteminde açık veren ülkedeki merkez bankasının piyasaya tahvil satarak, yani yurt içi faiz oranını arttırarak, para arzındaki daraltıcı etkiyi daha da güçlendirici bir etki yapacağı varsayılır. Benzer biçimde, fazla veren ülkedeki merkez bankasının ise piyasadan tahvil satın alarak, yani yurt içi faiz oranını düşürerek para arzındaki genişletici etkiyi daha da güçlendirici bir etki yapacağı varsayılır. Merkez bankasından beklenen bu davranış biçimi, oyunun kuralı olarak nitelendirilmektedir.

Miktar teorisi eşitliği M. V = P.Y olarak ifade edilmekte ve paranın dolaşım hızı ve reel gelir düzeyi sabitken para arzındaki artışların doğrudan doğruya ve aynı oranda fiyatlar genel düzeyini arttıracağı öngörülmektedir.

Ödemeler dengesi, mal ve hizmet alışverişi ile sermaye hareketlerini gösteren bir bilanço olduğu için ödemeler bilançosu adını da almaktadır. Bilançoda ekonomik işlemler sistemli bir muhasebe düzenine göre kaydedilir. Bu nedenle ödemeler dengesi kayıtlarında üç temel ilke yer almaktadır:

Cari İşlemler Hesabı’nda yer alan alt hesaplar şunlardır:

Finans Hesabı içinde yer alan alt hesaplar şunlardır:

Gelirler hesabında farklı ülke yerleşikleri arasında yapılan ücret ödemeleri ile doğrudan yatırımlardan, portföy yatırımlarından ve diğer yatırımlardan kaynaklanan kâr ve faiz gibi gelir ödemeleri yer almaktadır. İnşaat hizmetleri, turizm gelir ve giderleri ve sigorta hizmetleri hizmet ticareti hesabında incelenirken, cari transferler hesabı ise cari işlemler bilançosunun alt kalemlerinden bir diğerdir.

Sermaye Hesabı ülkemizdeki düzenlemelere göre şu alt kalemleri kapsamaktadır: