ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 25

Ödemeler dengesi: Ülke yerleşiklerinin diğer ülke yerleşikleri ile yaptıkları tüm ekonomik işlemleri gösterir.

Çift Kayıt İlkesi: Ödemeler dengesinde her hesap bir karşı hesap ile kapatılır. Böylece muhasebedeki bilanço denkliği sağlanır.

Ödemeler dengesi; biri Cari İşlemler Hesabı, diğeri Sermaye ve Finans Hesabı olmak üzere iki temel hesaptan oluşur. Cari İşlemler Hesabı’nda yer alan alt hesaplar şunlardır: a. Mal Ticareti b. Hizmet Ticareti c. Gelirler d. Cari Transferler

Dış ticaret açığı: Cari İşlemler Hesabı içinde yer alan mal ticareti kalemlerinin negatif sonucunu ifade eder. Kısaca ithalatın ihracatı aşmasıdır.

Karşılıksız Transfer: Çift kayıt ilkesine uymayan tek hesap olup bağışları, yardımları ve işçi dövizlerini kapsar.

Ödemeler dengesi açıklarının nedenleri: Genişletici politikalar, hızlı büyüme süreci, döviz kuru politikaları, döviz spekülasyonu, verimlilik azalışı, ekonomik dalgalanmalar ve arz şokları ekonomide ödemeler dengesi açıklarına yol açan başlıca nedenlerdir.

İkiz Açıklar: Bütçe açığı veren bir ekonomide özel kesim tasarrufları da yetersiz ise cari açık oluşur. Bu nedenle bütçe açığına ve cari açığa ikiz açıklar denir.

Devalüasyon: Sabit kur sisteminde döviz kurunun yükseltilmesi ile ulusal paranın değer kaybetmesidir.

Harcama değiştirici para politikası araçları: Merkez Bankaları açık piyasa işlemleri, zorunlu karşılık oranları ve reeskont oranları ile para arzını değiştirirler ve böylece harcamaları arttırıp azaltabilirler.

Değerli madenler içinde en yaygın kullanım alanı olan metal altındır. Altına bu özelliğini veren diğer faktör üretiminin kolaylıkla yapılamaması, miktarının kamu otoriteleri tarafından manüpüle edilememesi, diğer bir ifadeyle karşılıksız para basmanın mümkün olmamasıdır.

Altın ithal noktası: Yabancı bir paranın (pound) serbest piyasada ulusal para (ABD doları) cinsinden alabileceği en düşük fiyatı ifade eder. Bir ülkedeki (ABD) mevcut döviz kuru, altınının değeri ile altının taşıma maliyeti arasındaki farktan daha küçük olduğunda ABD’li ekonomik birimler yaptıkları ihracat karşılığında pound kabul etmeyecek, ödemelerin altınla yapılmasını isteyeceklerdir.

Merkez bankalarının oyunun kuralına uymaları otomatik bir mekanizma olan altın akım mekanizmasının işleyişi açısından son derece önemlidir.

Sterilizasyon: Değişik nedenlerle para arzında ortaya çıkan artışların etkilerini dengelemek için merkez bankalarının yaptıkları açık piyasa işlemleridir. Merkez bankası döviz satın aldığı zaman ortaya çıkan para arzı artışını tahvil satarak piyasadan çekmeye çalışır ve bu şekilde döviz piyasasına yapmış olduğu müdahalenin para arzı üzerindeki etkisini azaltmış olur.

Bretton Woods sisteminin oluşum sürecine bakıldığında dünyanın parasal düzeni açısından iki önemli planın varlığı görülmektedir. Bunlar Keynes Planı olarak anılan İngiliz planı ve White Planı olarak bilinen ABD planıdır.

Ayarlanabilir sabit kur sistemi:Bretton Woods para sistemine özgü bir döviz kuru uygulamasıdır. Buna göre ödemeler bilançosu fazlaların oluştuğu durumda ulusal para revalüe edilecek; ödemeler bilançosu açığı oluştuğunda devalüe edilecektir. Böylece ekonominin dış şoklara karşı esnekliği artmış olacaktır. Ayarlanma bandının gerçekçi biçimde belirlenmesi bu kur sisteminin en kritik noktasıdır.

Bretton Woods’un ilk döneminde Avrupa’nın ödemeler bilançosu açıkları nedeniyle rezervleri erirken, ABD’nin ödemeler bilançosu fazlaları nedeniyle rezervleri artıyordu. Bu durum dünyada dolar kıtlığına yol açmıştı. Dünyanın geri kalanındaki verimlilik artışlarının ABD’deki verimlilik artışlarının çok gerisinde kalması, hammadde yetersizliği, tasarruf oranlarının düşüklüğü, politik istikrarsızlıklar, girişim gücünün zayıflaması ve 1946’nın sonunda Avrupa ülkelerinin belirlemiş olduğu kur düzeylerinin kendi ulusal paralarını aşırı değerli hâle getirmiş olması, dolar kıtlığına yol açan faktörler olarak görülüyordu.

Köşe çözümü hipotezine göre, dünyada ara kur rejimleri giderek terk edilmekte, gelişmekte olan ülkeler sabit kurun en katı biçimlerine (para kurulu sistemi tam dolarizasyon sistemi) ya da dalgalı kur sistemine (enflasyon hedeflemesi sistemi) yönelmektedirler.

Ani duruş (sudden stop):
Başarısız iktisat politikası uygulamaları gibi içsel nedenlerle ya da küresel likidite koşullarının kötüleşmesi ya da diğer ülkelerdeki krizlerin bulaşması gibi dış nedenlerle bir ülkeye yönelik sermaye girişlerinin aniden durması ve sermaye çıkışlarının başlaması durumudur.

Dooley, Folkerts ve Garber (2003) yaptıkları çalışmalarda fazla veren ülkelerin sabit kur sistemini tercih etme nedenlerini, daha önce incelediğimiz ilk günah ve dalgalanma korkusu literatüründen daha farklı bir biçimde izah etmektedir. Yazarlara göre, uluslararası para sisteminin normal evrim sürecinde, merkez ülkenin parasını rezerv olarak biriktiren, sermaye kontrolleri uygulayan ve ulusal parasının değerini düşük tutarak, ihracata dayalı büyüme stratejisi izleyen çevre ülkeler ortaya çıkmaktadır.