ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 19

Maliye politikasının dış dengeye etkisi kesin değildir; ters yönlü iki etkiden daha güçlü olan lehine sonuç oluşmaktadır. Tam sermaye hareketliliğinin geçerli olduğu durumda sermaye hareketlerinin faize duyarlılığı sonsuzdur. Bu nedenle faiz oranı artınca sermaye girişi ile sağlanan döviz artışı, ithalat ile oluşan döviz çıkışından daha fazla olur. Böylece sonuç dış fazla yönünde gerçekleşir.
Esnek kur sisteminde döviz girişinin etkisi ile döviz arzı artar ve döviz arzı döviz talebini aşar. Döviz arzı fazlası nedeniyle döviz kuru düştüğü için ulusal para değer kazanır. Aşırı değerli ulusal para ülkenin dış rekabet gücünü olumsuz etkiler. Çünkü ulusal para değerlenince ihracat döviz cinsinden pahalanır, ihracat azalır. İthalat ulusal para cinsinden ucuzlar ve ithalat artar.

İmkânsız üçlü (impossible trinity) hipotezi ilk kez 1999 yılında J. Frankel tarafından geliştirilmiş bir görüştür. Bu hipoteze göre bir ekonomide;
• tam sermaye hareketliliği
• bağımsız para politikası
• sabit döviz kuru politikası
birarada yürütülemez. Buna göre bir ekonomide aynı anda hem finansal serbestinin sağlanması, hem bağımsız para politikası izlenmesi hem de döviz kuru sabitlemesi hedeflenemez. Sermaye hareketinin tamamen serbest olduğu bir ortamda merkez bankası enflasyon hedeflemesi ve döviz kuru hedeflemesini aynı anda başaramaz. Hükûmetler aynı anda bu üç hedeften sadece ikisini
gerçekleştirebilir. Bir arada uygulanabilecek alternatif politikalar şu şekilde belirlenmektedir:
• Tam sermaye hareketliliği, esnek kur sistemi ve bağımsız para politikası,
• Sabit kur sistemi, sermaye kontrolü ve bağımsız para politikası,
• Tam sermaye hareketliliği, para kurulu ve sabit kur sistemi.
Bu görüşe göre, döviz kuru istikrarının ve enflasyon hedeflemesinin bir arada yürütülebilmesi için sermaye hareketlerine kontrol getirilmelidir.

Bu hipotez, imkânsız üçlü hipotezine dayanılarak S. Fischer tarafından 2001 yılında ileri sürülmüştür. Buna göre, sermaye hareketlerini serbestleştiren gelişen piyasa ekonomilerinin ya tam sabit ya da tam esnek döviz kuru politikalarını seçmeleri, ara kur sistemlerinden vazgeçmeleri gerekmektedir. Çünkü tam sermaye hareketliliği ve ara kur sistemi izleyen bir ekonomi her zaman spekülatif döviz hareketlerine karşı açıktır. Bu nedenle uzun dönemde uluslararası sermaye hareketleri arttıkça ara kur sistemlerinin uygulanabilirliği azalmaktadır. Birçok gelişmekte olan ülke 1999-2000 döneminde IMF’nin talebi üzerine ara kur sistemlerini izlemeyi tercih etmiştir. Bu durum ekonomik kesimlerin döviz cinsinden borçlanmasına, döviz cinsinden yükümlülüklerin artmasına ve bu nedenle ülkeye kısa vadeli yabancı sermaye girişinin artmasına yol açmıştır. Ancak artan borçlanma ve duran yabancı yatırımlar nedeniyle döviz kuru istikrarsız duruma düşünce, ülkeler döviz kuru sistemlerini değiştirmek zorunda kalmışlar ya tam sabit kur sistemine ya da tam esnek kur sistemine geçmişlerdir.

Harcama kaydırıcı politikalar: Toplam talebin yerli ve ithal mallar arasında kaydırılmasını sağlayan politikalardır. Doğru cevap B'dir.

İç denge: Mal ve para piyasasının birlikte dengede olmasıdır. Doğru cevap E'dir.

IS eğrisi: IS eğrisi mal piyasası dengesini gösteren yatırım tasarruf eğrisidir. Doğru cevap D'dir.

Mundell-Fleming Modeli:
Tam sermaye hareketliliği koşullarında para ve maliye politikalarının etkilerini sabit ve esnek kur sistemlerinde inceleyen bir yaklaşımdır. Doğru cevap B'dir.

Mundell’in Tahsisler Kuralı: İç denge sorunları için maliye politikasının, dış denge sorunları için para politikasının izlenmesinin uygun olduğunu savunan görüşü ifade etmektedir. Doğru cevap B'dir.

İmkânsız Üçlü Hipotezi:
İmkânsız Üçlü Hipotezi’ne göre, bir ekonomide tam sermaye hareketliliği, sabit kur sistemi ve bağımsız para politikasının birlikte izlenmesi başarılı sonuç vermez. Doğru cevap B'dir.

İmkânsız Üçlü Hipotezi: İmkânsız Üçlü Hipotezi’ne göre, bir ekonomide tam sermaye hareketliliği, sabit kur sistemi ve bağımsız para politikasının birlikte izlenmesi başarılı sonuç vermez. Doğru cevap D'dir.

Para piyasası dengesi:
Toplam para talebinin toplam para arzına eşit olması durumudur. Doğru cevap C'dir.

Genel denge: Ekonomide iç ve dış ekonomik dengenin birlikte sağlanması durumudur. Doğru cevap A'dır.

Mal piyasası dengesi:
Toplam mal ve hizmet talebinin, toplam mal ve hizmet arzına eşit olması durumudur. Doğru cevap C'dir.

Döviz piyasasında işlem gören yabancı paralar nakit biçiminde veya nakte dönüştürülebilen varlıklar biçiminde olabilmektedir. Nakit biçiminde olan yabancı paralara efektif adı verilir. Buna karşılık yabancı para cinsinden düzenlenmiş banka havaleleri, ödeme emirleri, poliçeler ve seyahat çekleri şeklinde nakte dönüştürülebilen araçlar döviz olarak ifade edilmektedir. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da döviz (kambiyo); "efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıtalar" olarak tanımlanmaktadır.

Döviz piyasasının temel işlevi genel olarak uluslararası ticaret ve sermaye akımlarının gerçekleştirilmesidir. Bu işlemler gerçekleştirilirken döviz piyasası dört temel işlevi yerine getirir:

ABD doları baz alınarak ortak dolar paydası üzerinden hesaplanan kurlara çapraz kur adı verilir. Genellikle uluslararası piyasalarda döviz kurları ABD doları cinsinden kote edildiği için tüm para birimlerinin dolara karşı değeri bilinmektedir. Yurt içi piyasalarda ulusal para içermeyen gösterimler çapraz kur olarak adlandırılır.

Nominal döviz kuru yükselirse, dış fiyatlar artarsa, iç fiyatlar düşerse veya dış fiyatlar iç fiyatlardan daha yüksek bir oranda artarsa, reel kur yükselir. Diğer bir deyişle bir malın ulusal para ile dış fiyatı, iç fiyatına göre artmış olur; bu nedenle ihracat artar, ithalat azalır.

Nispi satın alma gücü paritesi döviz kurunun iki ülke enflasyon farkı kadar değişmesi gerektiğini açıklayan bir yaklaşımdır. Nispi satın alma gücü paritesine göre döviz kurları iki ülke enflasyon oranları farkı kadar değişmelidir. Diğer bir deyişle enflasyon oranı nispi olarak yüksek olan ülkenin parası, enflasyon farkı ölçüsünde değer kaybetmelidir.

Vadeli döviz piyasası, dövizin fiziki tesliminin belli bir tarihte yapılmasının sözleşme ile belirlendiği piyasalardır. Alım satıma konu olan dövizin cinsi, miktarı, fiyatı ve teslim tarihi işlemin yapıldığı tarihte bir sözleşme ile belirlenir, vade sonunda ise fiziki teslim gerçekleştirilir. Vadeli işlemlerde öngörülen vade süresi genellikle bir yıldan kısadır.