ULUSLARARASI İKTİSAT POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 2

Dış ticaretin azgelişmiş ülkelerin sanayileşmesi açısından yarattığı özel etkiler, ara ve yatırım mallarının temini, piyasa genişletici etki, ölçek ekonomilerinin ve dışsallıkların yaratılması ve teknik bilgi aktarımı şeklinde özetlenebilir.

Karşılaştırmalı üstünlükler teorisine ve onun doğal bir sonucu olarak ortaya çıkan serbest dış ticaret teorisine, azgelişmiş ülkeler açısından yöneltilen eleştirilerden biri de dış ticaret hadleri ile ilgilidir. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’ne göre, daha öncede açıklandığı gibi azgelişmiş ülkeler emek zengini oldukları ve tarımsal ürünler emek-yoğun üretildikleri için, bu ülkelerin tarımsal ürünlerin üretiminde uzmanlaşıp ürünleri ihraç etmeleri gerekir. Oysa teorik ve uygulamalı araştırmaların pek çoğu, azgelişmiş ülkelerin ihraç ettikleri tarımsal ürünlerin fiyatlarının sanayi ürünleri fiyatlarına oranla azaldığını; yaygın ifadesiyle, dış ticaret hadlerinin azgelişmiş ülkelerin aleyhine değiştiğini ortaya koymaktadır. Singer-Prebisch tezinde, dış ticaret hadlerinin ilkel (tarımsal) ürün ihracatçısı azgelişmiş ülkeler aleyhine dönmesine neden olarak arz, talep etkileri ve ekonomilerin yapısal esnekliği ile ilgili bir dizi faktör üzerinde durulmuştur.

Sübvansiyonlar, ithal ikamesiyle sanayileşme stratejisi uygulayan bir ekonomide ithalatçıya sağlanan düşük faizli kredi, ucuz enerji ve hammadde temini, yatırım indirimi, vergi muafiyeti gibi uygulamaları kapsamaktadır. Bu uygulamalar, devletin özel sektörü yönlendirici şekilde destekleyerek, kaynak dağılımını belirli sektörlere kaydırma amacı taşımaktadır

Georg Friedrich List, azgelişmiş ülkelerdeki genç endüstrilerin dış ticarette rekabet gücünün olamayacağını, yerli endüstrilerin gelişebilmeleri için üretimin dış rekabete getirilecek sınırlamalarla korunması gerektiğini savunan Genç / Bebek Endüstriler Tezi bu görüşlerin en eskisidir.

Dış ticaretin azgelişmiş ülkelerin gelişiminde olumsuzluklara yol açacağını savunan görüşler, genel anlamda dış ticarette korumacılığı savunan görüşler olarak tanımlanabilir. İthal ikameci sanayileşme stratejileri olarak adlandırılan bu politikaların temelleri ise Singer-Prebisch tezine dayanmaktadır.

Azgelişmiş ekonomilerde iç sanayileşme stratejisi ile dış ticaret politikası bir bütünün ayrılmaz parçalarıdır. Örneğin, ihracatın özendirilmesi yanında ilkel tarım ürünlerini dış piyasalardaki istikrarsızlıklardan korumak için ekonomik yapının çeşitlendirilmesi ya da döviz kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması (lüks tüketim malları ithalatının kısıtlanması ve ithalatta ağırlığın yatırım ve ara mallarına verilmesi), az gelişmiş ülkelerde dış ticaret politikasının geleneksel fonksiyonları arasında yer almıştır.

Dışa dönük strateji, yalnızca sanayi malları ihracatını özendirmek anlamına gelmemektedir. Bu strateji, büyüme ve sermaye birikimi süresince piyasa ilişkilerinin yarattığı olumlu dinamik etkileri (kapasite kullanımı, teknolojik yenilik, karşılaştırmalı üstünlükler gibi) öne çıkaran ve dolayısıyla gerek ülke gerekse ticaret ve ödemeler bilançosunda liberalleşmeyi öngören bir yaklaşımdır.

Asya kaplanları olarak tanımlanan Güney Kore, Tayvan, Hong Kong, Singapur Neoliberal politikaların uygulandığı Asya modelleri arasında en başarılı örneklerdir. İthal ikameci modeli uygulayan ülkeler ise zamansal olarak farklılık gösterseler de hızlı bir büyüme sürecinin ardından özellikle ikinci aşama olan yatırım malları sanayinin oluşumunda darboğaz ya da tıkanma ile karşılaşmışlardır. Örneğin, Latin Amerika’da ithal ikamesine dayalı politikalar uygulayan Brezilya’da 1964-1967, Meksika’da 1982 ve Türkiye’de 1978-1980 yılları kriz yıllarıdır.

Cevap E'dir.Dış ticaretin yukarıda sayılmış olduğumuz sanayileşme açısından özel etkileri dışında genel anlamda yarattığı diğer destekleyici etkileri arasında Tekellerin önlenmesi yer alır. Serbest uluslararası ticaret tekelci yapılara karşı önemli bir engel oluşturur. Böylece sağlıklı rekabetin sürdürülebilmesini iyi bir şekilde garantiler. Tüketiciler daha geniş bir ürün setine kavuşma olanağı
elde ederler

Dış ticaret hadlerinin uzun dönemde, gelişmekte olan ülkelerin lehine gelişeceğini savunan görüşe göre, fiyat endeksleri sanayi mallarının kalitesinde meydana gelen değişmeleri de yansıtmayacak ve bu da tarımsal ürün ihracatçısı ülkeler lehine gelişecektir.

Özet olarak belirtmek gerekirse azgelişmiş ülkelerin ihraç etmiş oldukları tarımsal ürünlere olan dış talep esnekliğinin birden büyük olması ve bu ülkelerin ekonomilerinin yapısal esneklikten yoksun bulunması, dış ticaret hadlerinin adı
geçen ülkeler aleyhine gelişmesine sebep olmaktadır

Sübvansiyonlar: İthal ikamesiyle sanayileşme stratejisi uygulayan bir ekonomide uygulanır; uygulamalar arasında ithalatçıya sağlanan düşük faizli kredi, ucuz enerji ve hammadde temini, yatırım indirimi, vergi muafiyeti gibi uygulamalar yer almaktadır

Özendirmelerin daha önce kurulmuş sanayilere yönelik olduğu ve başlangıçta bu
sanayilerin yanlış kaynak dağılımları sonucu kurulduğu düşünüldüğünde, ekonomideki bu çarpıklık, var olan ihracatı özendirme sistemiyle desteklenmiş olacaktır." Bu eleştiri ihracata dayalı stratejiye yöneliktir.

Türkiye’de 24 Ocak 1980 Programı ile geleneksel ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisinden vazgeçilerek, ihracata dayalı sanayileşme stratejisine geçilmiştir

Dış ticaretin kalkınmayı olumsuz yönde etkileyebileceğini savunan görüşlerden en ön planda olanı Singer-Prebisch tezidir.

1970’li ve 1980’li yıllarda Kruger, Bhagwati, Balassa ve diğer önde gelen iktisatçıların yaptıkları çalışmalar göstermiştir ki; Dış ticaretinde liberalleşmeye ağırlık veren ülkeler ihracatı artırmada başarılı olurken dış ticaret rejiminde ithalat kısıtlamaları ve kambiyo kontrolleri ağır basan ülkeler aynı başarıyı gösterememektedir.

İşsizliğin azaltılması: Mal talebinde yarattığı artışlarla, yerel kaynaklara fayda sağlar. Böylece gelişen dünyada eksik istihdamı azaltır.

Birçok iktisatçı, faktör fiyatlarının dış ticaret yoluyla eşitlenmediğini, aksine uluslararası faktör fiyatlarının gittikçe artan bir tarzda birbirlerinden farklı hâle geldiğini ileri sürmüştür. Örneğin, faktörler arasında ikame olanağı farklı ise faktör fiyatları oranının (ücret/kâr) seyrine göre, önce sermaye yoğun üretime başlanılıp daha sonra nispeten daha düşük sermaye kullanımına geçilebilir. Bu değişikliğin nedeni her sektörde, zamanla yoğun olarak kullanılan faktör fiyatının, diğer faktör fiyatına oranla çok yükselmesidir. Sonuçta, zaman içinde gelişmekte olan ülkelerin yukarıdaki etkilerle üretim yapısında meydana gelen değişimler karşılaştırmalı üstünlüğünün de değişmesine yol açabilir. Literatürde bu olay, karşılaştırmalı üstünlüklerin ya da faktör yoğunluğunun tersine dönmesi şeklinde adlandırılmaktadır. Örneğin, Japonya 1950’li yıllarda emek-yoğun olan bir ülke iken zaman içinde karşılaştırmalı üstünlüğünü değiştirerek, günümüzde sermaye-yoğun bir ülke konumuna gelmiştir.

Azgelişmiş ülkelerin ihracatında gıda maddelerinin önemli yer bir tuttuğu açıktır. Engel Kanunu’na göre; gelir arttıkça, gıda maddelerine yapılan harcamaların oranı azalır; buna karşılık sanayi mallarına yapılan harcamaların payı artar. Başka bir deyişle, zamanla tarım ürünlerine olan dünya talebi azalırken sanayi ürünlerine talebin artıyor olması nedeniyle ya da az gelişmiş ülkelerdeki gelir artışı sonucunda ithalat talebi, ihraç malları talebinden daha hızlı yükseldiği için dış ticaret hadleri, gıda maddeleri ihraç eden ülkeler aleyhine bir gelişme göstermektedir.

İhracata dayalı sanayileşmede temel amaç olan döviz darboğazını atlatabilmek amacıyla ihracatı geliştirici politikalar uygulanırken kullanılan araçlar, genellikle ihracatı özendirme önlemleri adı altında açıklanmaktadır. Bu türden önlemlerin maliyeti düşürücü veya geliri artırıcı etkileri vardır. Söz konusu özendirme önlemlerini üç ana başlık altında ele alabiliriz:

Döviz Kuru Politikası; 

İhracatta Vergi İadesi

İhracatı Özendiren Diğer Uygulamalar: