ULUSLARARASI HUKUK II

Serbest Ticaret Bölgeleri, üyesi ülkelerin, aralarındaki ticarete gümrük tarifelerine ve miktar kısıtlamalarını kaldırdıkları ancak birlik dışında kalan ülkelere karşı her birinin kendi özel tarifesini uyguladığı iktisadi bütünleşme türlerinden biridir.  Bunlardan en bilinenleri Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA) ve Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi’dir (NAFTA). EFTA, AB’nin gümrük birliği ile pek çok devletin ayrılması ardından bugün sadece Norveç, İsviçre, İzlanda ve Leichtenstein arasında devam etmektedir. NAFTA ise ABD, Kanada ve Meksika arasındadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dünya Ticaret Örgütü Bakanlar Komitesi, Teşkilatın en yüksek seviyedeki organı olup tüm üye devletler temsil edilmektedir. Bu komitenin iki yılda bir en az bir defa toplanması öngörülmüştür. Doğru cevap E seçeneğidir.

Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü (OECD): II. Dünya Savaşının ardından yıkılan ve ekonomileri çöken Avrupa devletlerinin Marshall Planı çerçevesinde yeniden inşası için 1948 yılında kurulan Avrupa Ekonomik İş birliği Örgütü’nün mirasçısı kabul edilen OECD, 1961’de kurulmuştur. Bugün, Batılı sanayileşmiş devletler arasında dayanışma, iş birliği ve eşgüdüm sağlama amacını güden bir uluslararası örgüttür.

Tarafları bakımından ise üç ayrı tipte hukuki uyuşmazlıktan bahsedebiliriz:
1. İki veya daha fazla devlet arasında
2. Bir devlet ile özel hukuk kişisi (gerçek veya tüzel kişi) arasında
3. İki veya daha fazla özel hukuk kişisi arasında
Tarafları bakımından saydığımız bu üç ayrı grup hem yatırım hem de ticaret uyuşmazlıkları açısından geçerlidir. Hemen belirtmek gerekir ki son saydığımız özel hukuk kişileri arasındaki uyuşmazlıklar, millî hukuk kuralları veya uluslararası ticarî tahkim yolu ile çözülür, uluslararası hukukun kapsamı dışındadır, özel hukuka ilişkindir.

Yabancı yatırımları bir kalkınma vasıtası olarak gören devletler bundan dolayı yatırımcıları ülkeye çekmek için özendirici yollara başvurmuştur. Buna mukabil, ev sahibi ülkenin yatırımcı için cazip olması, o ülkedeki siyasî, iktisadi ve hukuki istikrara bağlıdır. Bu sebeple, özellikle, az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde yapılacak yatırımların önünü açmak amacıyla, Dünya Bankası himayesinde, yabancı sermaye yatırımlarının karşılaşabileceği ticarî olmayan riskler dolayısıyla “Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu” (MIGA) meydana getirilerek bir garanti fonu oluşturulmuştur.

Yabancı yatırımcıların kararlarını etkileyen önemli etkenlerden biri vergi kolaylıkları ise diğeri de ileride doğabilecek hukuki uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulmasında hukuk güvenliğidir. Dünya Bankası tarafından hazırlanan “Devletler ile Yabancı Devlet Vatandaşı Kişiler Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümüne Dair Washington Andlaşması” bu amaçla düzenlenmiş, faaliyetlerini
Dünya Bankası nezdinde yürüten, buna ilişkin bir merkez Washington’da kurulmuştur. Bu andlaşma ile özel bir kurumsal tahkim usulü öngörülmüştür. Kısaca ICSID olarak bilinen bu merkez eli ile yargı yetkisinin kullanılabilmesi için, yatırım uyuşmazlığının tarafı devletle, yatırımcının mensubu olduğu devletin andlaşmaya taraf olmaları gerektiği gibi somut olayın çözümü için tarafların merkezin yargı yetkisini kabul ettiklerine dair özel bir anlaşma (tahkimname) da bulunmalıdır. Merkezin görevi, tahkim sürecini yönetmekten ibarettir.

Dünya Bankası tarafından hazırlanan “Devletler ile Yabancı Devlet Vatandaşı Kişiler Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümüne Dair Washington Andlaşması”, faaliyetlerini Dünya Bankası nezdinde yürüten bir antlaşmadır. Diğer seçenekler Dünya Ticaret Örgütü'nün antlaşmalarıdır.

Genel Konsey: Bakanlar Konferansları arasında geçen zamanda DTÖ’nün idaresinden sorumlu, tüm üye devletler temsil edildiği daimi icra organıdır. Bu organ, üye devletlerin, DTÖ merkezinin bulunduğu Cenevre’de bulunan büyükelçi veya DTÖ nezdinde daimi temsilcileri bulunan devletlerin diplomatik temsilcilerinden oluşur. İki ayda veya ayda bir toplanmaktadır. İcra organı olmanın yanı
sıra, Genel Konsey’in yerine getirdiği iki önemli görevi daha vardır: Bunlardan biri, Uyuşmazlık Çözüm Organı ve Ticaret Politikalarını Gözden Geçirme Organı olarak faaliyet göstermektir. Ticaret Politikalarını Gözden Geçirme Organı rolünü üstlendiği zaman, üye devletlerin kendi ticaret politikalarına ilişkin siyasetlerini, karar ve düzenlemelerini takip eder.

İstişareler Safhası ile hukuki anlamda dava başlamadan, başvurulması zorunlu bir safha olup şikâyet ve istişare talebi muhatap devlete yapılır, ayrıca “Uyuşmazlık Çözüm Organı”na bildirilir. İstişareler, tarafların yetkililerinin sorunu müzakere edip dava açılmadan çözmesini ifade eder. Muhatap devlet, istişarelerde bulunmayı kabul etmez ya da cevap vermezse işte o zaman yargılama safhası olan Panel’de dava görülmeye başlanır. İstişarelerle 60 gün içinde mesele çözüme kavuşturulamazsa Panel safhasına geçilir.

Panel kararı veya Temyiz Mercii’nin kararı, uyuşmazlığı çözen kesin hüküm niteliğinde olduğundan ve yabancı bir mahkeme kararı gibi sayılmayacağından, tanıma veya tenfizi gerekmez.