ULUSLARARASI HUKUK II

Genel olarak devletin hava sahası, ülke ile aynı hukuki statüye sahiptir. Ancak uzayla sınırı, hukuken belirsizdir.

Amerika Devletleri’nin kendi aralarında akdettiği Havana Sözleşmesi, devletlerin havada mutlak ve münhasır egemenliğini kabul etmekle beraber, ticari amaçla kullanılan uçaklara daha çok serbesti tanımıştır.

Sivil havacılığın güvenliğine karşı en sık rastlanan suçlar, uçak kaçırma, sabotaj ve uçağı başka bir devlete sığınmaya zorlamadır.

Uzay hukuku, uzayın keşfiyle birlikte gelişmiş, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin hız kazandırdığı en yeni hukuk dalı olarak ortaya çıkmıştır ve kısaca insanoğlunun uzaydaki faaliyetlerinden doğan sorunlara değinen hukuk olarak tanımlanabilmekle beraber, bu hukukun kaynakları hem ulusal ve hem de uluslararası hukukta bulunabilir.

Dünya İdari Radyo Konferansı (WARC) hem ulusal ve hem uluslararası olmak üzere yaklaşık bütün haberleşme şekilleri etkileyen bugünün çeşitlilik arz eden pazarında uzay haberleşmesine göndermede bulunulabilecek Uluslararası Telekomünikasyon Birliği’nin bir koludur.

Uluslararası sivil havacılık endüstrisine dair kural ve düzenlemelerin serbestleştirilmesini isteyen, hükümetin müdahalesini asgarî düzeye indirmek, askerî ve diğer devlet hava gemilerinin uçuşlarına izin verilebilecek bir rejimi düzenlemeyi amaçlayan  
uluslararası siyaset kavramı; açık semalar siyasetidir. WARC'ın ikinci bölgesinde yer alan  Güney ve Kuzey Amerika, açık semalar siyasetini tanıyan tek alan olarak kalmıştır.

Uzay hukuku, üzerinde egemenlik olmayan kâinattaki devletlerin ve özel kişilerin faaliyetlerini düzenleyen bir dizi uluslararası belgeden oluşur. 1967 tarihli Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil Olmak Üzere Uzayın Keşfi ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Düzenleyen İlkeler Üzerinde Andlaşma’nın (Uzay Andlaşması) bu düzenleme içinde esaslı bir önemi vardır. Bazı yazarlarca uzayın Magna Carta’sı olarak da nitelendirilmiştir.

Hava ulaştırması ile ilgili mevcut rejim, 1944 Şikago Konferansı’nda geliştirilmiştir. Burada kabul edilen 1944 tarihli Uluslararası Sivil Havacılığa Dair Şikago Sözleşmesi, uluslararası sivil havacılığın hukuki çerçevesini çizmiştir. Bu Sözleşme, daha önce imzalanmış Paris ve Havana Sözleşmeleri’nin yerini almış ve kurumsal bir üst yapı oluşturmuştur. Hava taşımacılığının kuralları, Sözleşme’ye yapılan toplam 18 adet ek ile detaylı olarak düzenlenmiştir. Bu sözleşme sivil havacılıkta güvenlikten ziyade genel hukuki rejimi belirlemek için akdedilmiştir.

Hava sahasının en önemli kullanım biçimlerinden biri haberleşmedir. Bu konu ile ilgili uluslararası teşkilat olan Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) 1865’te Paris’te Uluslararası Telgraf Birliği olarak kurulmuştur. Şu andaki ismini 1934’te almıştır ve 1947’de BM’nin uzman kuruluşu olmuştur. İlk uzmanlık alanı telgraf olmasına rağmen, şu anda ITU’nun çalışma alanı, dijital yayıncılıktan İnternete ve mobil teknolojilerden 3D televizyona kadar bütün bilişim ve iletişim teknolojileri sektörünü kapsar. Hem devletlerin hem özel sektör kuruluşlarının üye olabildiği bir teşkilattır.

Uzay hukuku, üzerinde egemenlik olmayan kâinattaki devletlerin ve özel kişilerin faaliyetlerini düzenleyen bir dizi uluslararası belgeden oluşur.

Herhangi hukuki bir bağlayıcılığı olmasa da, Uluslararası Havacılık Federasyonu, atmosfer ve uzay arasındaki sınırı, deniz seviyesinden 100 km yükseklikteki Karman Çizgisi olarak kabul etmiştir.

Günümüz hukuku, hava sahası üzerinde devletin egemenlik hakkını haiz olduğu ilkesine dayanır. Devletin egemenliğine getirilen sınırlamaların kaynağı, bu konuda akdedilen, iki veya çok taraflı andlaşmalardır. Ulusal hava sahası, karasularının dış sınırına kadar uzanır. Ancak yabancı uçaklar için karasularının üzerindeki hava sahasında zararsız geçiş hakkı yoktur.

Uluslararası hava ulaştırmasını düzenleyen ilk çok taraflı andlaşma,1919 tarihli Hava Ulaştırmasının Düzenlenmesine Dair Paris Sözleşmesi’dir.

Amerika Devletleri’nin kendi aralarında akdettiği Havana Sözleşmesi, devletlerin havada mutlak ve münhasır egemenliğini kabul etmekle beraber, ticari amaçla kullanılan uçaklara daha çok serbesti tanımıştır.

Türkiye e şıkkında yer alan şarta çekince koymuştur.

Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) 1865’te Paris’te Uluslararası Telgraf Birliği olarak kurulmuştur. Şu andaki ismini 1934’te almıştır ve 1947’de BM’nin uzman kuruluşu olmuştur.

İlk uzmanlık alanı telgraf olmasına rağmen, şu anda ITU’nun çalışma alanı, dijital yayıncılıktan İnternete ve mobil teknolojilerden 3D televizyona kadar bütün bilişim ve iletişim teknolojileri sektörünü kapsar.

1976’da Brezilya, Kolombiya, Kongo, Ekvator, Endonezya, Kenya, Uganda ve Zaire (yeni adı Kongo Demokratik Cumhuriyeti), Bogota Bildirisi’ni imzalamışlardır.

1972 tarihli Uzay Cisimlerince Sebep Olunan Zarar İçin Sorumluluğa Dair Uluslararası Sözleşme ilk defa sınırlanmamış uluslararası mutlak sorumluluğu öngörür. Buna göre uzay aracını fırlatan devlet, uçuştaki hava araçlarına ve yer yüzeyinde sebep olunan zararlar için sorumlu kılınmıştır.

Uzay hukuku, üzerinde egemenlik olmayan kâinattaki devletlerin ve özel kişilerin faaliyetlerini düzenleyen bir dizi uluslararası belgeden oluşur. 1967 tarihli Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil Olmak Üzere Uzayın Keşfi ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Düzenleyen İlkeler Üzerinde Andlaşma’nın (Uzay Andlaşması) bu düzenleme içinde esaslı bir önemi vardır. Bazı yazarlarca uzayın MagnaCarta’sı olarak da nitelendirilmiştir.