ULUSLARARASI HUKUK II

24

Kıyı devletleri, iç sularına yabancı gemilerin girişini ve bu sulardan geçişini yasaklayabilir.

1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin 46. maddesi ile
ilk defa takımadalara ilişkin ilkeler tespit edilmiş ve Sözleşme içinde bunlara ayrı
bir yer verilmiştir.

Takımada devleti, bir veya birden fazla takımadadan oluşan ve
diğer adaları da kapsayabilen devlet olarak tanımlanmıştır.

Takımada ise coğrafi,
ekonomik ve siyasi bakımdan bir bütün meydana getirecek kadar birbiriyle ilgili
olan ve öteden beri böyle olduğu kabul edilen bir grup ada, adaların aralarındaki
sular ve diğer yapılar olarak nitelendirilmiştir.

Karasularının genişliği meselesinde ilk tespitler, devletin kıyıdan denize doğru
egemen olabileceği genişliğe göre tespit edilmiştir. 18. yüzyılda bu mesafe, yani
kıyıdan denize doğru egemen olabileceğiniz mesafe top atışı menzili denilen üç
deniz milidir. Uzun yıllar bu böyle devam etmiş ama denizlerdeki ekonomik zenginlikler ve bunlardan yararlanma imkânı geliştiği için bu kural genel bir kural
haline gelememiştir ve 1950’li yıllarda karasularının genişliğinin 6 ile 12 mil arasında tespit edilmesi yolunda eğilimin arttığı görülmüştür.

Karasularından geçişin zararsız geçiş olarak kabul edilmesi için geçiş olmalı ve bu geçiş zararsız olmalıdır.  
Karasularından geçiş, üç amaçla olabilir:
1. Açık denizden bir devletin iç sularına veya limanlarına ulaşmak için karasularından geçilebilir.
2. İç sulardan veya limanlardan açık denize ulaşmak için karasularından geçilebilir.
3. İç sulara girmeksizin karasularında seyredilebilir.

Geçiş, sürekli ve çabuk yapılmalıdır. Geçişin zararsız olması da gerekir. 1982 BMDHS, 19. madde, geçişin zararsızlığı unsurunu tanımlamaktadır. Devletin barış, düzen ve güvenliğine zarar vermedikçe geçiş, zararsız geçiştir demektedir. Balıkçılıkla ilgili yabancı gemilerin geçişi zararsız geçişi kapsamında değildir. Bu gemilerin geçişi, hem geçişi zararlı kılar hem de o devletin hukuki
düzenini ihlal eder.

Kıyı devletinin yargı yetkisinin kullanılması, ceza ve hukuk davası olmasına göre ayırıma tâbi tutulmaktadır.
Ceza davalarında:
1. Suçun sonuçları kıyı devletine sirâyet ederse;
2. Suç kıyı devletinin barış ve düzenini bozuyorsa;
3. Bayrak devletinin diplomatik temsilcisi veya geminin kaptanı talep ederse;
4. Uyuşturucu kaçakçılığı varsa kıyı devleti gemide yargı yetkisini kullanır.

Savaş gemilerinin, Türk Boğazlarından geçişlerini siyasi yoldan Türk Hükümeti’ne ihbar etmeleri gerekir. Kural olarak 8 gün önce ihbar yapılmalıdır. Karadeniz’e kıyıdaş olmayan devletler açısından süre 15 gündür. İhbarda, gidecekleri yer, isimleri, tipleri, sayıları ve gidiş ve dönüş tarihleri belirtilmelidir.

Karasularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren 24 mile kadar olan alan bitişik bölgedir.Bitişik bölge kıyı devletinin gümrük, maliye, sağlık ve muhaceret konusundaki çıkarlarının korunması maksadıyla ihdas edilebilir.

Münhasır ekonomik bölge; III. Deniz Hukuku Konferansı’yla uluslararası hukukun gündemine girmiştir. Kıyı devleti karasularının ölçülmeye başlandığı hattan itibaren 200 deniz mili içindeki deniz alanlarında, deniz yatağında, toprak altında ayrıca üzerindeki sularda canlı ve canlı olmayan doğal kaynaklar üzerinde bazı ekonomik haklar kullanır.

Açık denizlerde bayrak devletinin yetkisi söz konusudur. Açık denizlerin serbestliği ilkesi söz konusudur. Bu ilkeye göre ulaştırma, avlanma, deniz altına kablo ve boru döşeme ve uçma serbestileri vardır. 1982 BMDHS
ile iki yeni serbesti daha gelmiştir. Bunlar uluslararası hukuk tarafından müsaade
edilmiş suni ada ve diğer tesisleri kurma ile bilimsel araştırma yapmaktır.

Ancak açık denizlerin serbestliği ilkesi hiçbir düzenin olmadığı anlamına gelmemektedir. Bu çerçevede açık denizlerin serbestisi ilkesi ve açık denizlerde münhasıran bayrak devletinin yetkili
olması ilkesinin bazı istisnaları vardır:
1. Deniz haydutluğunun önlenmesi ve cezalandırılmasıyla ilgili yetkiler
2. Açık denizde gemiyi durdurma ve ziyaret yetkisi
3. Kesintisiz takip (izleme) yetkisi,
4. III. Deniz Hukuku Konferansı’yla izinsiz radyo yayınlarının yani korsan
yayınların önlenmesi için önlem alma yetkisi.

Kesintisiz takip yetkisinin kullanılabilmesi için bir takım koşular aranır. Buna göre;

-Takip edilecek geminin, takip başladığı sırada takip eden devletin iç sularında, karasularında veya bitişik bölgesinde bulunması gerekir.

- Takibin, savaş gemisi, askerî uçak veya bu amaçla görevlendirilen diğer gemi
ve uçaklarla yapılması gerekir. 

- Takibin başlamış sayılabilmesi için geminin görebileceği ve duyabileceği bir
uzaklıktan görülebilen ve duyulabilen bir işaretle durma emrinin verilmesi gerekmektedir.

- Takibin kesintisiz olarak yapılması gerekir.

Ancak takibin aynı araçla yapılması şartı aranmaz. Gemi ile başlayan takip uçak ile devam edebilir.

1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesinde kısaca Bölge olarak belirtilen, insanlığın ortak mirası olan deniz alanı, uluslararası deniz yatağıdır. Bu deniz alanının işletilmesi, Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi’nce düzenlenecektir. Bu alandan barışçıl amaçlarla yararlanabilir. Buradan elde edilen gelir, üye devletler arasında paylaştırılacaktır.

15

30

Geçiş, sürekli ve çabuk yapılmalıdır.

Korfu Boğazı Davası'nda

Kıyı devleti zararsız geçişi, güvenliğinin korunması için elzem ise erteleyebilir.

Bir körfez andlaşmada öngörülen körfez tanımına uymasa da, devlet, söz konusu körfez suları üzerinde çekişmesiz uygulamaya dayalı bir hak kazanmış ise, tarihi körfezdir.

Yönetmelik uyarınca yabancı savaş gemilerinin Türk iç suları ve limanlarına gelebilmeleri ve bu sularda kalabilmeleri için en az 15 gün önceden izin alma koşulu kabul edilmiştir.

1982 tarihli Türk Karasuları Kanunu’na göre karasularının başlangıcını oluşturan esas hattın tespiti konusundaki yetki Cumhurbaşkanlığı’na aittir.