ULUSLARARASI HUKUK II

Devlet kendi ülkesinde bulunan kişiler ve şeyler hakkında kanunlar çıkarabilir, vatandaşlarının ve yabancıların hakları ve malları üzerinde tasarruf etme yoluna gidebilir.

Ren ve Tuna nehri gibi nehirler açısından uluslararası andlaşmalarla bütün devletlerin ticari gemilerine ulaşım serbestliği getirilmiştir.

Devletler evrensel cezai yetki iddiası ile korsanlık, köle ticareti, uyuşturucu ticareti, terörizm, işkence, ırk ayrımcılığı, uçak ve gemi kaçırma, rehine alma, insanlığa karşı suçlar, savaş suçları ve soykırım suçları gibi konularda yetkilerini ülke dışındaki olay ve şeyler üzerinde kullanmaktadır.

Yargılama yapmak üzere suçluların iadesi andlaşmasına dayanarak bir suçluyu isteyebilmek için isteyen devletin, söz konusu eylemin her iki devlette de suç oluşturduğunu, suçla ilgili yeterince delile sahip olduğunu, yalnızca o eylemle ilgili yargılama yapacağını ve suçluya işkence yapmayacağını ispatlaması gerekmektedir.

Uluslararası hukuka göre uyrukluk verilmesi her devletin münhasır yetkisi içinde olup bir devlet bu bağa dayanarak kendi uyrukluğunda bulunan bir gerçek veya tüzel kişinin başka devletlerde uğradığı haksızlıklar adına uluslararası alanda hak arama yetkisine sahiptir. Buna uluslararası hukukta diplomatik himaye denir.

Birden fazla ülkede faaliyet gösteren şirketlerin diplomatik himayesinde, somut
olay incelenerek şirketin hangi devletle gerçek bir bağlılık içinde olduğunun bulunması gerekir. Buna göre diplomatik himaye söz konusu olabilir.

Milletlerarası anlaşmalara göre, devletin savaş veya milletin varlığını tehdit eden başka bir genel tehlike hâlinde yaşam hakkı, işkence yasağı, kölelik ve cezaların yasallığı dışındaki haklara aykırı tedbirler alabileceğini de kabul edilmektedir.

ICSID ile taraf devletler vatandaşlarına yatırım yaptığı devleti doğrudan uluslararası tahkim yoluyla dava etme, davaya uygulanması­nı istediği hukuku seçme ve tahkim kararını davalı devlet mahkemesinde tenfize gitmeden doğrudan uygulatma hakları tanımakta ve özellikle yatırımlarının kamulaştırmalardan korunmasına ilişkin yasaklar getirmektedir.

Devletlerin egemen eşitliği, devletlere kendi aralarındaki ilişkileri mütekabiliyet yani ‘karşılıklılık’ ilkesi uyarınca düzenleme imkânı verir.

1951 tarihli Mültecilerin Statüsüne İlişkin Sözleşme ve 1967 tarihli Ek Protokol’le uluslararası hukuk tarafından korumaya alınmış olan mülteciler, vatandaşı
olduğu devletin dışında yabancı bir ülkede bulunan ve ülkesine döndüğü takdirde
ırki, dini, etnik veya belli bir sosyal gruba mensubiyeti yüzünden fiziki veya hukuki bakımdan zulme uğrayacağına dair ciddi korkusu olan ve bu nedenle vatandaşı
olduğu ülkeye dönemeyen insanlardır.