ULUSLARARASI HUKUK II - Deneme Sınavı - 13

Ülkede hukuka uygun olarak bulunan mülteciler, 1951 Mülteci Sözleşmesi’nin 26. maddesi uyarınca seyahat ve ikamet özgürlüğüne sahiptir. Maddeye göre, “Her Taraf Devlet, ülkesinde yasal olarak bulunan mültecilere genel olarak aynı koşullardaki yabancılara yönetmeliklerce sağlanan, toprakları üzerinde ikamet edeceği yeri seçme ve özgürce seyahat etme hakkını tanıyacaktır”.

Ülkede hukuka uygun olarak kalan mültecilere tanınan haklardan biri sosyal güvenlikten yararlanma hakkıdır. 1951 Mülteci Sözleşmesi’nin 24. maddesinin 1. fıkrasının b bendi ile ikinci ve üçüncü fıkraları bu konuyla ilgilidir: “1. Taraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, aşağıdaki konularda vatandaşlarına uyguladıkları muamelenin aynısını uygulayacaklardır:
(b) Aşağıdaki sınırlamalara tabi olmak üzere, sosyal güvenlik (iş kazaları, meslek hastalıkları, analık, hastalık, sakatlık, yaşlılık, ölüm, işsizlik, ailevi yükümlülükler ile ulusal yasalara ve yönetmeliklere göre bir sosyal güvenlik programının kapsamına giren her hangi bir olağanüstü durum);
(i) Kazanılmış hakların ve kazanılmak üzere olan hakların korunması için uygun düzenlemeler mevcut olabilir;
(ii) Tamamen devlet fonlarından karşılanan ödenekler veya ödenek bölümleri ile normal bir emeklilik ödeneği için lüzumlu aidat koşullarını yerine getirmemiş kişilere yapılan yardımlar konusunda, ikamet edilen ülkenin ulusal yasaları ve yönetmelikleri hükümler içerebilir.”

Ülkede hukuka uygun şekilde bulunan mülteciler, sınır dışı edilmeme hakkına sahiptirler. Bunun aksine ülkede sadece fiziksel olarak bulunan kişilerin sınır dışı edilmeme hakları yoktur. Ancak sınır dışı etme, kişilerin zulme uğramaktan korktukları ülkelerine dönme zorunluluğunu doğuruyorsa bu durum sınır dışı etme olarak değil, geri gönderme olarak kabul edilir.

Sözleşme’nin 24. maddesi şu şekildedir:
“1. Taraf Devletler, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, aşağıdaki konularda vatandaşlarına uyguladıkları muamelenin aynısını uygulayacaklardır: (a) Yasalarla düzenlendiği veya idari makamların yetkisine tabi oldukları ölçüde; ücretin bir parçası olduğu durumlarda aile yardımlarını da içerir şekilde ücretler, çalışma saatleri, fazla mesai düzenlemeleri, ücretli tatil, evde çalışmaya ilişkin sınırlamalar, asgari çalışma yaşı, çıraklık ve mesleki eğitim, kadınların ve küçüklerin çalışması, toplu iş sözleşmeleri ile sağlanan imkânlardan yararlanma.

Avrupa Birliği bünyesinde konuyla ilgili yapılan düzenlemeler arasında özellikle anılmayı gerektiren bir belge, 2004 tarihli Üçüncü ülke uyruklarının ya da devletsiz kişilerin mülteci olarak ya da başka şekilde uluslararası korumaya muhtaç kişiler olarak nitelendirilmeleri ve statüleri ve sağlanacak korumanın içeriği için asgari standartlara ilişkin Konsey Yönergesi’dir. Üye devletlerin mülteci statüsünün verilmesiyle ilgili farklı uygulamalarının birbirine yaklaştırılması amacıyla çıkarılan yönerge, 1951 Mülteci Sözleşmesi’nin genel ruhunu yansıtır. Yönerge’nin 21. maddesi üye devletlerin geri göndermeme yasağına uluslararası sorumluluklarına uygun olarak uyması gereğine işaret ederek 1951 Mülteci Sözleşmesi’yle paralel istisnalar getirirken 15. maddede uluslararası veya iç çatışmaları da koruma nedeni olarak sayar.

Haklı korkunun tespitinde ülkedeki koşullar araştırılır ama kişinin tehdit algısı da görmezden gelinemez. Ayrımcılık tek başına zulüm değildir. Zulüm oluşturması için belli bir yoğunluğa ulaşmalıdır. Sıradan ve siyasi hiçbir eylemi olmayan bir vatandaşın muhalif düşünceleri nedeniyle korku duyması, mültecilik statüsü için yeterli değildir. Mülteci sıfatıyla kabul edildiği ülkeye sığınmadan önce, sığındığı ülkenin dışında ağır bir siyasi olmayan suç işlediğine dair ciddi kanaat mevcut olan kişiler mülteci statüsü kapsamı dışındadır. Kendi ülkesindeki olumsuzlardan kaçarak iltica talebinde bulunacakları yahut transit ülke olarak kullanacakları bir ülkenin sınırlarına kadar gelen kişiler, henüz tam olarak ülkelerini terk etmemiş bile olsalar, 1951 Mülteci Sözleşmesi çerçevesinde en azından mülteci olup olmadıkları belirleninceye kadar koruma altındadır.

Mültecinin zulme uğrama korkusuyla ayrıldığı ve doğallıkla ilişkisini kestiği ülkesiyle yeniden, olağan ve resmî yollarla, söz konusu korkunun ortadan kalktığını gösterir şekilde ilişki kurması, korumadan yararlanma anlamına gelir. Bununla birlikte yine de her bir durumun özellikleri göz önüne alınarak, kurulan ilişkinin gerçekten zulme uğrama korkusunun ortadan kalkması anlamına gelip gelmediği, koruma talebinin kabul edilip edilmediği, kişinin giriş iznini geçici ve zorunlu bir seyahat için isteyip istemediği gibi hususlar değerlendirilmeden mültecilik statüsünün sona erdiği kabul edilmemelidir.

Geri göndermeme ilkesinde önemli olan, eylemin sonucudur. Devletin kişiyi hangi nitelemeyle ve
nasıl gönderdiğinden çok, göndermenin sonucunda kişinin zulme uğrama korkusu duyduğu ülkesine dönmek zorunda kalıp kalmadığına bakılır. Sınıra kadar gelmiş kişilerin, artık kendi ülkelerinde ayrıldığı kabul edilir. Devletler, denizden gelen mültecilerin karasularına girmesini engelleyebilir. Ancak bu engellemenin sonucunda kişilerin hayatlarının tehlikeye girmemesi gerekir.  Ulusal güvenlik ve kamu güvenliği istisnaları 1951 tarihliSözleşme’nin geri göndermeme ilkesine izin verdiği tek istisnalardır. İlkenin insani karakteri ve ihlalinde ortaya çıkacak ciddi sonuçlar dikkate alındığında, istisnalar dar yorumlanmalı ve özel dikkatle uygulanmalıdır.

Uluslararası hava ulaştırmasını düzenleyen ilk çok taraflı andlaşma,1919 tarihli Hava Ulaştırmasının Düzenlenmesine Dair Paris Sözleşmesi’dir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Hava ulaştırması ile ilgili mevcut rejim, 1944 Şikago Konferansı’nda geliştirilmiştir. Sözleşme, çeşitli kısımlara ayrılmıştır. Sözleşme ile öncelikle Birleşmiş Milletler (BM)’in uzman kuruluşu olan Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) kurulmuştur. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Amerika Devletleri’nin kendi aralarında akdettiği Havana Sözleşmesi, devletlerin havada mutlak ve münhasır egemenliğini kabul etmekle beraber, ticari amaçla kullanılan uçaklara daha çok serbesti tanımıştır. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Terörizm ile mücadelede devletler arasında daha fazla bir işbirliğinin sağlanması amacıyla 11 Eylül olayları neticesinde iki yeni sözleşme daha yapılmıştır: 2010 tarihli Uluslararası Sivil Havacılığa İlişkin Hukuka Aykırı Eylemlerin Bastırılmasına Dair Pekin Sözleşmesi ve 2010 tarihli 1970 tarihli Uçakların Kanun Dışı Yollarla Ele Geçirilmesine Dair Lahey Sözleşmesi’nin Pekin Protokolü'dür. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) 1865’te Paris’te Uluslararası Telgraf Birliği olarak kurulmuştur. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Açık semalar siyaseti, uluslararası sivil havacılık endüstrisine dair kural ve düzenlemelerin serbestleştirilmesini isteyen, hükümetin müdahalesini asgari düzeye indirmek, askeri ve diğer devlet hava gemilerinin uçuşlarına izin verilebilecek bir rejimi düzenlemeyi amaçlayan bir uluslararası siyaset kavramıdır. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Nükleer Güç Kaynaklarının Uzayda Kullanımına Dair İlkeler 1992'de kabul edilmiştir. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

1971’de komünist ülkeler kendi uydu sistemleri, INTER-SPUTNIK’i kurmuşlardır. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Ay Anlaşması; ay ve tabii kaynaklarının, insanlığın ortak mirası olduğunu ve teknik olarak mümkün olduğunda yalnızca uluslararası bir düzen temelinde araştırılabileceğini öngörür. Bu anlaşma,  dünya yörüngesine uygulanmasa da sadece nükleer ve kitle imha silahları değil, bütün silahların yasaklanmasını savunmuştur. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Uzayın Barışçıl Amaçlarla Kullanımı Komitesi, Genel Kurul için uzayla ilgili sorunların bütün yönlerini düzenlemek amacıyla uyumlaştırma komitesi olarak hareket eder ve üye devletler arasında ilgili sorunların tartışılması için bir forum olarak hizmet görür. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Soruda insani müdahalenin tanımı verilmektedir. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

BM İnsan Çevresine Dair Konferansı'nda 109 tavsiyeyi içeren siyasi olarak bağlayıcılığı bulunan İnsan Çevresine Dair Eylem Planı kabul edilmiştir. Burada çevresel tehditleri belirlemek ve çözüm bulunmasına ve aynı zamanda mali ve kurumsal karşılıkların desteklenmesine dair özel bir dikkat gösterilmiştir. Eylem Planının sonucu olarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 1972’de Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP)’nı kurmuştur.