ULUSLARARASI HUKUK I

Bu arayışın ilk meyvesi Birinci
Dünya Savaşı’ndan sonra 1919 Versay Antlaşması
ile kurulmuş olan Milletler Cemiyeti’dir. Bu teşkilatla amaçlanan uluslararası barış ve güvenliği ilgilendiren sorunları Cemiyet’in örgüt yapısı içinde
ele almak suretiyle devletlerin tek başlarına karar
vermelerinin önüne geçmek olmuştur. Ancak Cemiyet kararlarının yalnızca tavsiye niteliğinde olduğu kabul edildiğinden bu yapı devletler arasındaki ilişkilerde alınan kararlarda etkin olamamış ve
ikinci büyük savaşın yaşanmasına engel olamamıştır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası ilişkilerin başka savaşlara kurban edilmesini önleyecek
bir sisteme oturtulması konusunda devletler arasında bir ortak görüş oluşmuş ve bu amaçla 1945
San Fransisko Konferansı ile başlayan müzakereler
aynı yıl imzalanan Birleşmiş Milletler (BM) Şartı
ile hedefine varmıştır.

Bu arayışın ilk meyvesi Birinci
Dünya Savaşı’ndan sonra 1919 Versay Antlaşması
ile kurulmuş olan Milletler Cemiyeti’dir. Bu teşkilatla amaçlanan uluslararası barış ve güvenliği ilgilendiren sorunları Cemiyet’in örgüt yapısı içinde
ele almak suretiyle devletlerin tek başlarına karar
vermelerinin önüne geçmek olmuştur. Ancak Cemiyet kararlarının yalnızca tavsiye niteliğinde olduğu kabul edildiğinden bu yapı devletler arasındaki ilişkilerde alınan kararlarda etkin olamamış ve
ikinci büyük savaşın yaşanmasına engel olamamıştır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası ilişkilerin başka savaşlara kurban edilmesini önleyecek
bir sisteme oturtulması konusunda devletler arasında bir ortak görüş oluşmuş ve bu amaçla 1945
San Fransisko Konferansı ile başlayan müzakereler
aynı yıl imzalanan Birleşmiş Milletler (BM) Şartı
ile hedefine varmıştır.

Bu teşkilat özellikle kendi bünyesi içinde 1950
yılında imzalanmış Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve bu sözleşmeye devletlerin uymasını denetleyen
1959 yılında kurulmuş Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi aracılığıyla Avrupa kıtasında yaşayanların
insan haklarını koruma görevini yerine getirmektedir. Bu mahkemeye başvuru hakkı her akit devlete
ve Sözleşmenin ihlali dolayısıyla mağdur olduğunu
düşünen her kişiye açık tutulmuştur.

Bu teşkilat özellikle kendi bünyesi içinde 1950
yılında imzalanmış Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve bu sözleşmeye devletlerin uymasını denetleyen
1959 yılında kurulmuş Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi aracılığıyla Avrupa kıtasında yaşayanların
insan haklarını koruma görevini yerine getirmektedir. Bu mahkemeye başvuru hakkı her akit devlete
ve Sözleşmenin ihlali dolayısıyla mağdur olduğunu
düşünen her kişiye açık tutulmuştur.

Bu tür teşkilatlara örnek
olarak barış ve güvenlik, demokrasi, insan hakları,
ekonomik kalkınma gibi konularda faaliyet gösteren
BM, Avrupa Konseyi ve AGİT gösterilebilir.
Buna karşı yine uluslararası toplumu ilgilendiren
belli bir konuda faaliyet gösteren özel amaçlı teşkilatlar bulunur. Bu teşkilatlar uluslararası ilişkilerin bir
düzen gerektirdiği ekonomik, sosyal ve teknik alanlarda faaliyet gösterirler (ör., Dünya Ticaret Örgütü,
OECD, ILO, UNESCO, Uluslararası Denizcilik
Örgütü, Uluslararası Telekominikasyon Birliği vb.).

Bu açıdan bazı teşkilatlar uluslararası toplumu ilgilendiren pek çok konuda faaliyet göstermekte olduklarından genel amaçlı
teşkilat olarak adlandırılırlar. Bu tür teşkilatlara örnek
olarak barış ve güvenlik, demokrasi, insan hakları,
ekonomik kalkınma gibi konularda faaliyet gösteren
BM, Avrupa Konseyi ve AGİT gösterilebilir.
Buna karşı yine uluslararası toplumu ilgilendiren
belli bir konuda faaliyet gösteren özel amaçlı teşkilatlar bulunur. Bu teşkilatlar uluslararası ilişkilerin bir
düzen gerektirdiği ekonomik, sosyal ve teknik alanlarda faaliyet gösterirler (ör., Dünya Ticaret Örgütü,
OECD, ILO, UNESCO, Uluslararası Denizcilik
Örgütü, Uluslararası Telekominikasyon Birliği vb.).

Mesela BM’e üye olabilmek için üyelik talebinin Güvenlik Konseyi daimi
üyelerin hiç birisinin veto etmediği toplam dokuz
olumlu oyla Genel Kurul’a tavsiye edilmesi gerekir.

Ancak IMF gibi bazı teşkilatlarda
teşkilatın karar alma organı bu tür hukuka aykırılık
iddialarını denetleme amacıyla bağımsız bir panel
oluşturma yoluna giderken ICAO ve FAO gibi diğer bazıları ise hukuki sorunların çözümlenmesi için
bir uluslararası mahkemeye veya tahkime başvurma
hakkı tanımıştır

Her ne kadar bir teşkilatın kurucu antlaşmasında
açıkça teşkilata tanınmış bir antlaşma yapma yetkisi
bulunmasa da bu yetkinin kurucu antlaşmayı yorumlamaya yetkili organ tarafından kurucu antlaşmanın
bir bütün olarak yorumundan hareketle “örtülü yetkiler” prensibi doğrultusunda kabul edilmesi mümkündür

BM uzmanlık kuruluşlarında çalışanların davalarına ILO İdari Mahkemesi bakmaktadır

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1919 Versay Antlaşması ile kurulmuş olan Milletler Cemiyeti kurulmuş, 1945 San Fransisko Konferansı ile başlayan müzakereler aynı yıl imzalanan Birleşmiş Milletler (BM) Şartı ile hedefine varmıştır. Türkiye bu örgüte 1932 yılında üye olmuştur ancak ABD üye olmaktan kaçınmıştır.

Doğru cevap B'dir.

Bu kamplaşmayı aşmak üzere 1975 yılında başlayan düzenli aralıklarla toplanan uluslararası konferanslar şeklinde ortaya çıkan ve 1994 yılında bir uluslararası teşkilat hâline gelen Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı faklı iki kampa mensup devletlerin güvenlik sorunlarını barışçıl yöntemlerle çözmelerine yönelik bir ortam yaratmaya çalışılmış ve özellikle silahlanma yarışının durdurulmasında oldukça başarılı sonuçlar vermiştir.

Doğru cevap C'dir.

Uluslararası ekonomik ilişkileri serbest hâle getirecek düzenlemeler getiren diğer bir yapı 1948 yılında GATT adıyla kurulan ve 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü adını alan uluslararası teşkilattır.

Doğru cevap E'dir.

FAO,UNICEF,WHO, UNEP, UNESCO, IMO, ICAO, ILO gibi teşkilatlar Birleşmiş Milletler Çatısı altında yer almaktadır. NATO buna dahil değildir. Doğru cevap I-III ve IV'tür.

Doğru cevap D'dir.

1957 Roma Antlaşması ile kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu 1992 yılında Avrupa Birliği (AB) adını verdikleri yeni bir yapılanmayla dış işleri politikaları ile göç, uyuşturucu ve terör gibi uluslararası adli konularda iş birliği yapmaya yönelmiştir.

Doğru cevap C'dir.

1992 yılında Avrupa Birliği (AB) adını verdikleri yeni bir yapılanmayla dış işleri politikaları ile göç, uyuşturucu ve terör gibi uluslararası adli konularda iş birliği yapmaya ve 1999 yılında ortak para kullanmaya yöneltmiştir.

Doğru cevap D'dir.

Dünya Ticaret Örgütü, OECD, ILO, UNESCO gibi teşkilatlar  ekonomik, sosyal ve teknik alanlarda faaliyet gösteren özel amaçlı teşkilatlardan sayılabilir iken AGİT genel amaçlı teşkilatlar arasında sayılır.

Doğru cevap D'dir.

BM Şartı bu konuda bir hüküm taşımasa da bu teşkilatın üye devletlerle genel merkez antlaşmaları, bir takım askeri antlaşmalar (barışı sağlama ve koruma gücü antlaşmaları vb.) ve diğer teşkilatlarla iş birliği antlaşmaları yaptığı görülmektedir. Bu durum “örtülü yetkiler” prensibi doğrultusunda kabul edilebilirdir.

Doğru cevap B'dir.

BM Güvenlik Konseyi’nin uluslararası barış ve güvenliği bozan bir devlete karşı aldığı ambargo ve operasyon kararından olumsuz şekilde etkilenen üçüncü kişi ve devletlerin bu zararlarını telafi etmek üzere BM bünyesinde faaliyet gösterecek bir tazminat komisyonu kurulması da mümkündür. Ancak bu durumda sorumluluk barışı bozan devlete ait sayıldığından ödenen tazminatlar bu devletten tahsil edilmektedir.

Doğru cevap B'dir.

BM Genel Kurulu tarafından teşkilat ile teşkilat görevlileri arasında çıkabilecek uyuşmazlıklarla ilgilenen bir BM İdari Mahkemesi kurulmuştur. Yine BM uzmanlık kuruluşlarında çalışanların davalarına ILO İdari Mahkemesi bakmaktadır.

Doğru cevap A'dır.