ULUSLARARASI HUKUK I

Tanıma tanıyan açısından tanınanın devlet olarak varlığını hukuken kabul etme ve tanınan ile resmi uluslararası ilişkilere girme (elçi gönderme vb.) sonucunu doğurur. Ancak bu tanıma nispidir yani diğer devletlere de tanıma yükümü yüklemez. Bir devleti tanıma işleminin geri alınamayacağı kabul edilmekte olup diplomatik ilişkilerin kesilmesi tanımanın geri alınması anlamını taşımaz.

Uluslararası hukukçular arasında tanıma işle- minin niteliği konusunda tartışmalar yaşanmıştır. Kimilerine göre bu işlem kurucu nitelikte bir işlem olup kişilik ancak bu tanıma işleminden sonra geçerlilik kazanır. Buna karşı diğer bazı hu- kukçular tanımanın hem bir vakıayı beyan edici hem de kişiliği kurucu bir işlem olduğu görüşünü benimsemiştir ki bugün uluslararası uygulamada ağırlık taşıyan bu görüştür.

Bir devletin sınırlarının coğrafi bir bütünlük gös- termemesi veya tartışmalı oluşu onun devlet olması vasfını etkilemez. Ülkenin tamamının kaybı devletin ortadan kalkması anlamına gelse de bu kayıp sonradan telafi edilebilirse devletin kişiliğinin devam ettiği kabul edilmektedir.

Devletlerin halefiyeti hususundaki uluslararası kuralları düzenleyen iki antlaşmadan ilki 1978 tarihli Devletlerin Antlaşmalara Halefiyeti Sözleşmesi ve ikincisi de 1983 tarihli Devlet Malları, Arşivleri ve Borçlarına Halefiyet Sözleşmesi’dir. Bu antlaş- malarda halefiyet daimi bir ülkesel değişim sonucu bir ülkede uluslararası ilişkilerden sorumluluğun bir devletten diğerine geçmesi şeklinde tanımlanmıştır. Bu tür ülkesel değişiklikler yukarda ele aldığımız gibi ülkenin bir devletten diğerine devri ya da dev- letlerin birleşmesi veya parçalanması gibi hukuki veya fiili nedenlerle ortaya çıkar. Bu nedenle ha- lefiyet hükümet ve rejim değişikliği ile ilgilenmez.

Halefiyetle ilgili ele alınması gereken ilk sorun antlaşmalara halefiyet meselesidir. Bu konu ülke devri, devletlerin parçalanması ve birleşmesi olarak ayrı ayrı ele alınmıştır. 1978 Sözleşmesi’ne göre ba- ğımsızlığına kavuşan sömürge devletlerde, yeni devlet sömürgeci devletin yapmış olduğu antlaşmalarla bağlı değildir.

Devletlerin birleşmesi halinde siyasi niteliktekiler hariç yine antlaşma- ların sürekliliği ilkesi esas alınır ve sonraki devlet öncekilerin yaptığı antlaşmalar ile bağlı kalır.

Halefiyetle ilgili ikinci mesele malvarlığı, ar- şiv ve devlet borçlarına halefiyet konusudur. 1983 Sözleşmesi’ne göre bir ülke parçasının devri hâlinde el değiştiren ülkede bulunan tüm taşınmazlar yeni devletin olur.