ULUSLARARASI HUKUK I

Uluslararası hukukun kaynakları genel olarak maddi ve şekli kaynaklar şeklinde ikiye ayrılır. Maddi kaynak ifadesinden hukukun biçimlenmesinde etkisi olan faktörler anlaşılmaktadır. Şekli kaynaklar ifadesinden ise içeriğe, o kuralın içeriğine bağlayıcılık kazandıran işlemler ve olaylar anlaşılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Devletleri adına hareket eden ve özel olarak bu alanda görevlendirilmiş kişilerin tümüne diplomatik temsilci denir.

Bir örf ve adet kuralının varlığından bahsedebilmek için, devletlerin örf ve adete kaynaklık eden davranışı, bir kural düşüncesiyle yerine getirmiş olmaları gerekir. Devletlerin herhangi bir kural yahut hukuki yükümlülük düşüncesine dayanmadan yaptıkları eylemler, örf ve adet kuralı oluşturmaz. Doğru cevap E'dir.

İç hukuk uygulamaları, sadece karar alan devletlerin kendi içlerinde bağlayıcılığa sahiptir. Uluslararası hukukun kaynakları arasında yer almamaktadır. Doğru cevap B’dir.

Özellikle UAD açısından, hukukun genel ilkelerini bir hukuk kaynağı olarak saymadaki amaç, Divan’ın önüne gelen bir uyuşmazlığı, antlaşma hükümleri ile örf ve adet kurallarında uyuşmazlık konusu olaylarla ilgili açık kurallar bulunmadığı gerekçesiyle reddetmesini engellemektir. Böylece genel hukuk ilkelerine biçilen rol, antlaşmalarda ve örf ve adet kurallarında hüküm bulunamadığı, başka bir ifadeyle boşluk bulunan durumlarda, tamamlayıcılık işleviyle kararın verilmesini olanaklı kılmaktır. Doğru cevap D'dir.

Divan re’sen davayı hakkaniyet ve nısfete göre çözmeye karar veremez. Tarafların bu konuda mutlaka talepte bulunmuş olması gerekir. Divan’a taraflarca hakkaniyet ve nısfete göre karar verme yetkisi verilmesi, yargıcın mutlaka 38/1’de öngörülen kurallara dayanmayacağı anlamına gelmez. Doğru cevap C'dir.

Antlaşmalar ile örf ve adet kuralları arasındaki ilişkide son olarak uluslararası hukukun emredici kuralları konusuna da değinmek gerekiyor. Uluslararası literatürde ‘jus cogens’ kurallar olarak bilinen bu kurallar, 1969 tarihli Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi’nin 53. maddesinde yer alır. Doğru cevap A'dır.

Bir devletin herhangi bir eyleminin tek taraflı bir hukuki işlem kabul edilebilmesi için, öncelikle, tek taraflı bir irade açıklamasının bulunması gerekir. Tek taraflı irade beyanını yapan kişi (devlet), bağlanmak niyetiyle hareket etmelidir, yani ileride beyanın gerektirdiği şekilde davranacağını düşünüyor olmalıdır. Bağlanma niyetinin olup olmadığı, beyanın yapıldığı hâl ve koşullara ve beyanın içeriğine bakılarak tespit edilir. Bu irade beyanı bağımsız olmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Uluslararası hukukta kabul edilen tek taraflı hukuki işlemler; vazgeçme, tanıma, tebliğ, kınama ve tek taraflı söz vermedir. Doğru cevap B'dir.

Kınama veya protesto, belirli bir durumun, iddianın yada davranışın meşruiyetinin kabul edilmediğine dair tek taraflı bir irade beyanıdır. Doğru cevap E'dir.

"Hukukun kaynakları" ifadesi, hukuk tekniği açısından, belli bir hukuk sisteminde geçerli olan kuralları belirlemeye yönelmiş ölçütleri karşılamak üzere kullanılır.

Uluslararası Adalet Divanı Statüsü'nde sayılan kaynakların tarihsel olarak en eskisi uluslararası örf ve adetlerdir. Teamül veya yapılageliş olarak da adlandırılan örf ve adetler, devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinde uzun süreden beri yapageldikleri ve artık o şekilde davranılması gerektiği yönünde bir inanç oluşmuş uygulamalara karşılık gelir.

Çok taraflı antlaşmaların ortak bir uluslararası hukuktan bahsedilmesini mümkün kılan önemine rağmen, uluslararası uyuşmazlıklarda uygulanacak hukukun hali hazırdaki en önemli kaynağı, iki taraflı veya bölgesel uluslararası antlaşmalardır. Bu antlaşmalar taraf sayısının azlığı nedeniyle ortak bir uluslararası hukuku yansıtmasa da uygulamada taraflar açısından hak ve borç doğurmakta ve uyuşmazlıklar antlaşmalar temelinde çözümlenmektedir.

"Tebliğ", hukukun asli ya da yardımcı kaynakları arasında yer almamaktadır. Tebliğ, uluslararası hukukta kabul edilen tek taraflı hukuki işlemler arasında yer almaktadır.

Devletleri adına hareket eden ve özel olarak bu alanda görevlendirilmiş kişilere diplomatik temsilci adı verilmektedir.

Uyuşmazlığın tarafı olanlar açısından o konuyu düzenleyen bir uluslararası örf ve adet kuralının yahut antlaşmanın bulunmaması durumunda genel hukuk ilkelerine başvurulur.

Uluslararası hukukun yardımcı kaynakları; yargı kararları, öğreti, hakkaniyet ve nısfet olarak sıralanabilir.

Hakkaniyet ve Nısfet ilkelerine göre;

Divan'ın, davanın taraflarının kabul etmesi şartıyla, mevcut uluslararası hukuku zorunlu olarak uygulamak yerine, daha esnek karar vermesini olanaklı kılar.

Verilen kararlar mevcut uluslararası hukukun hükümlerini aşabilir.

Verilen kararlar, "olması gereken hukuk" düşüncesine dayanarak yargıçların adalet duygusunu yansıtabilir.

Divan re'sen davayı hakkaniyet ve nısfete göre çözmeye karar veremez. Tarafların bu konuda mutlaka talepte bulunmuş olması gerekir.

Statü’nün yer verdiği bir başka yardımcı hukuk kaynağı, öğreti/doktrindir. Öğreti, araştırma alanının uzmanlarınca ortaya konan görüşlerdir. Bu çerçevede, karar verilirken, uluslararası hukukçuların çeşitli şekillerde ortaya koydukları görüşlerden de yararlanabilecektir. Öğreti, uluslararası hukukun az gelişmiş alanlarında çok daha etkili olmaktadır. Nitekim uluslararası hukukun bir bütün olarak oldukça ilkel olduğu dönemlerde, öğreti, yani uluslararası hukukçuların görüşleri, uluslararası hukukun her alanındaki tartışma, iddia ve kararda büyük öneme sahip olmuştur.

Öğreti, Statü'nün yer verdiği bir yardımcı hukuk kaynağıdır.