ULUSLARARASI HUKUK I

Devletleri adına hareket eden ve özel olarak bu alanda görevlendirilmiş kişiler Diplomatik Temsilcilerdir.

Genel hukuk ilkeleri uluslararası antlaşmalar ile örf ve adet kurallarıyla çatışmıyor olmalıdır. Eğer çatışıyorsa uygulanmaz veya uygulama sırasında çatışmaya izin verilmez.

Uluslararası hukuk kuralları hiyerarşisinde en üstte uluslararası antlaşmalar ve uluslararası örf ve adet kuralları bulunur. İlkesel olarak bu iki kural türü ağırlık bakımından birbirlerine denk kabul edilir.

Antlaşmalar ile örf ve adet kuralları arasındaki ilişkide son olarak uluslararası hukukun emredici kuralları konusuna da değinmek gerekiyor. Uluslararası literatürde ‘jus cogens’ kurallar olarak bilinen bu kurallar, 1969 tarihli Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi’nin 53. maddesinde şu şekilde yer alır:

“...milletlerarası genel hukukun emredici bir normu, bir bütün olarak Devletlerin milletlerarası toplumunun, kendisinden hiçbir surette sapmaya müsaade edilmeyen ve ancak aynı nitelikte olan daha sonraki bir milletlerarası genel hukuk normu ile değiştirilebilecek olan bir norm olarak kabul ettiği ve tanıdığı bir normdur.”

Uluslararası hukukta kabul edilen tek taraflı hukuki işlemler; vazgeçme, tanıma, tebliğ, kınama ve tek taraflı söz vermedir.

Esasında hakkaniyet ve nısfeti teknik anlamıyla bir ‘hukuk kaynağı’ olarak görmek zordur. Zira bu konuda farklı görüşler de bulunmakla birlikte, hakkaniyet ve nısfete göre karar verme, Divan’ın, davanın taraflarının kabul etmesi şartıyla, mevcut uluslararası hukuku zorunlu olarak uygulamak yeri- ne, daha esnek karar vermesini olanaklı kılar.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, UAD Statüsü md. 38(1)(d), uygulanacak hukuk kurallarının saptanmasında yardımcı kaynak olarak yargı kararlarına yer verir.

Kınama veya protesto, belirli bir durumun, iddianın yada davranışın meşruiyetinin kabul edilmediğine dair tek taraflı bir irade beyanıdır.

Bir devletin herhangi bir eyleminin tek taraflı bir hukuki işlem kabul edilebilmesi için, öncelikle, tek taraflı bir irade açıklamasının bulunması gerekir.

Öğreti, araştırma alanının uzmanlarınca ortaya konan görüşlerdir. Öğreti, uluslararası hukukun az gelişmiş alanlarında çok daha etkili olmaktadır.

Uluslararası hukukun en eski ve geleneksel kaynağı örf ve adet kurallarıdır.

Süreklilikten kasıt, kuralın konusunu oluşturan olayın gerçekleştiği her durumda, söz konusu davranışın da devlet tarafından yerine getirilmesidir. Örf ve adet düşüncesinin temelinde, bu süreklilik koşulu bulunur.

Devletler arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde antlaşmalar ile örf ve adet kuralları yanında dikkate alınan ve uygulanan bir başka hukuk kaynağı, hukukun genel ilkeleridir. UAD Statüsünde kullanılan ifade, “uygar milletlerce kabul edilen” hukuk ilkelerine atıf yapıyorsa da, günümüzde uygar olma tartışmasının yapılmadığını ve bütün devletlerin uygar kabul edildiğini söyleyebiliriz.

Üzerinde sıkça durulan bir hukuk genel ilkesi, ‘hakça ilkeler’dir. ‘Hakkaniyet’ (İng. equity) olarak da isimlendirilen hakça ilkeler, hukuki karar verme faaliyetinin doğası itibariyle kullanılan, hukukun dayandığı düşünülen adalet kavramına gönderme yapar.

Statü’nün yer verdiği bir başka yardımcı hukuk kaynağı, öğreti/doktrindir. Öğreti, araştırma alanının uzmanlarınca ortaya konan görüşlerdir.

Divan re’sen davayı hakkaniyet ve nısfete göre çözmeye karar veremez. Tarafların bu konuda mutlaka talepte bulunmuş olması gerekir.

Antlaşmalar ile örf ve adet kuralları arasındaki ilişkide son olarak uluslararası hukukun emredici kuralları konusuna da değinmek gerekiyor. Uluslararası literatürde ‘jus cogens’ kurallar olarak bilinen bu kurallar, 1969 tarihli Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi’nin 53. maddesinde yer alır.

Uluslararası hukukta kabul edilen tek taraflı hukuki işlemler; vazgeçme, tanıma, tebliğ, kınama ve tek taraflı söz vermedir.

Öğreti, uluslararası hukukun asli değil yardımcı kaynakları arasında yer alır.

Türk hukuk sisteminde Anayasa Mahkemesi Anayasaya aykırılık tespit ettiği durumda kanunları, Danıştay ise kanuna aykırılık tespit ettiği durumda yönetmelikleri iptal edebilmekte, yürürlükten kaldırabilmektedir.