ULUSLARARASI HUKUK I - Deneme Sınavı - 2

Misyonda çalışan, kabul eden devlet vatandaşlarını yargılamak misyon binası ve burada çalışanlara ilişkin dokunulmazlıklardan biri değildir.

Gönderen devlet vatandaşlarına vize vermek konsolosun işlevlerinden biri değildir.

Konsolosların ağır ceza davalarında mahkeme kararıyla tutuklanmaları mümkündür.

Fahri konsolosların herhangi bir muafiyeti yoktur.

Bir diplomatik misyonda çalışanlar temsil yetkisine haiz misyon şefi, diplomatik personel, idari ve teknik personel ve müstahdemler olmak üzere dört gruba ayrılır. Sözleşmeli işçiler bunlardan birisi değildir.

Konsoloslar diplomatik ajanlar gibi siyasi temsilci olmayıp yetkileri yer ve konu bakımından
sınırlı resmi devlet temsilcileridir.

Konsolosların faaliyet bölgesine, konsolosluk havzası denir.

Kişisel meseleler tutuklanma, doğum, nüfus, askerlik, miras, vesayet gibi durumlardır

Viyana Konvansiyonu’na göre konsolosun işlevleri şunlardır:
• Gönderen devletin ticari ve iktisadi çıkarlarını korumak ve bunlarla ilgili rapor vermek,
• Gönderen devletin ve bu devlet mensubu
özel ve tüzel kişilerin çıkarlarını korumak
ve bunlara kişisel meseleleri ile ilgili hukuki yardım ve koruma sağlamak,
• Gönderen devlet vatandaşlarına pasaport
vermek veya buraya gitmek isteyen yabancılara vize vermek,
• Gönderen devletle ilgili işlerde noterlik
yapmak,
• Gönderen devletin tabiiyetinde bulunan
gemi ve uçaklarla ilgili işlemler yapmak.

Bir kişinin misyon şefi olarak atanabilmesi için bu kişiye gönderen devlet tarafından atamasının yapıldığını gösteren bir güven mektubunun verilmesi ve kabul eden devletin de buna rıza göstermesi (agrément) gerekir. Göreve başlamış misyon şefi kabul eden devlet tarafından istenmeyen kişi (persona non grata) ilan edilirse gönderen devlet bu kişiyi ya makul bir süre içinde geri çağırmak ya da görevine son vermek zorundadır.

Günümüzde artık sınırlı muafiyet anlayışı doğrultusunda devletlerin eylem ve işlemleri “egemenlik işlemi” ve “özel hukuk işlemi” şeklinde ikiye ayrılmakta ve devlete özel kişilerin
yaptığı türden işlem ve eylemlerinden doğan yükümlerine ilişkin davalarında muafiyet tanınmayıp sadece devletlerin yapabileceği ve kamu otoritesinin kullanıldığı işlemlere muafiyet tanıma yoluna gidilmektedir.

2004 tarihli BM Konvansiyonu’nda şunlar devletler tarafından yapılan özel hukuk işlemi
olarak sayılmıştır: mal veya hizmet satımına veya sınaî veya mesleki nitelikteki ticari akit ve işlemler, borçlanma akitleri veya benzeri finansal nitelikte işlemler..

1926 tarihli Kamuya Ait Gemilerin Muafiyetine ilişkin Brüksel Antlaşması
ve buna ek 1934 Protokolü ticari amaçla kullanılan devlet gemilerinin ticaret gemisi gibi muamele göreceği kuralını getirmiştir.

Uluslararası hukukta ülke devletinin rızası ile o ülkede bulunan yabancı asker kişilerin görevlerini ifaları sırasında işledikleri suçlar bakımından muafiyete haiz oldukları ve bu açıdan ülke devletinin askeri birliğin disiplinine ve iç idaresine karışamayacağı görüşü kabul görmektedir. Bu meseleye özel bir düzen getiren antlaşma Türkiye’nin de taraf olduğu 1951 tarihli Kuzey Atlantik Antlaşması (NATO) ve bununla bağlantılı 1954 tarihli Türkiye ile ABD Arasında Kuvvetlerin Statüsüne Dair Sözleşmenin (SOFA) Tatbikatına Dair Antlaşma’dır.

Uluslararası örf ve adet hukukuna göre bir devletin yabancı bir devlet mahkemesi
önünde yargılanamayacağı ilkesinin iki temel istisnası vardır: Taşınmazlara ilişkin ayni hak iddiaları ve muafiyetten vazgeçilmesi durumu.

2004 tarihli BM Konvansiyonu’nda şunlar devletler tarafından yapılan özel hukuk işlemi olarak sayılmıştır: mal veya hizmet satımına veya sınaî veya mesleki nitelikteki ticari akit ve işlemler, borçlanma akitleri veya benzeri finansal nitelikte işlemler.

1972 tarihli Devletin Muafiyetine Dair Avrupa Konvansiyonu ve buna ek Protokol’de de şu konularda devletin yargı muafiyeti konusunda istisnalar
kabul edilmiştir: taşınmaz mallara ilişkin davalar, mallara ilişkin miras, iflas ve fikri haklar davaları, kişi veya mallara karşı haksız fiillere ilişki, tazminat davaları (bunun için haksız fiilin ve failin dava açılan ülkede olması gerekir), iş görme
akdine ilişkin davalar (iş görenin çalıştıran ülke vatandaşı olduğu durumlar ile görülen işin egemenlik yetkisinin kullanılması ile ilgili olduğu durumlar hariç), akitten doğan borç davaları, şirket ortaklığı davaları, fikri mülkiyet davaları ve ticari faaliyetlere ilişkin davalar.

Belli bir sorunla ilgilenmek veya belli bir görevi ifa etmek üzere yurt dışına ilgili ülkenin rızasını aldıktan sonra gönderilenlere sivil özel misyon görevlileri denir.

Misyon şefleri de büyükelçiler, ortaelçiler ve maslahatgüzarlar olarak üç sınıftan oluşur. Misyon şefinin emri altında diplomat sıfatıyla çalışan müsteşar, başkatip, ikinci katip, üçüncü katip ve ataşeler bulunur.

Viyana Konvansiyonu’na göre diplomatik misyonların işlev ve amaçları; a) gönderen devleti temsil etmek (antlaşma görüşmelerini yürütmek, notaları iletmek vb.), b) gönderen devletin veya vatandaşlarının çıkarlarını korumak, c) kabul eden devletle resmi görüşmeler yapmak, d) hukuka uygun yollarla kabul eden devletle ilgili bilgi toplamak ve rapor vermek, e) gönderen devleti iktisadi, kültürel ve bilimsel olarak tanıtmak.