ULUSLARARASI HUKUK I - Deneme Sınavı - 9

BM Şartı md. 102’ye göre üye devletlerin Şartın yürürlüğe girmesinden sonra akdedecekleri her antlaşma veya uluslararası taahhüt BM Genel Sekreterliği’ne tescil edilecektir. Doğru cevap C'dir.

1982 Anayasası, “Milletlerarası antlaşmaları uygun bulma" başlıklı madde 90'dır. Doğru cevap E'dir.

Madde 65’e göre, geçersizlik iddiasında bulunan taraf, diğer taraf veya tarafları iddiasından haberdar etmeli ve antlaşmayla ilgili alınması gereken önlemleri bildirmelidir. Üç ay içerisinde herhangi bir itiraz gelmezse geçersizlik iddiasında bulunan taraf, bildirdiği önlemleri alabilir. Doğru cevap C'dir

Çekince; uluslararası bir antlaşmaya taraf olmak isteyen bir devlet, antlaşmanın bazı hükümlerinin kendisi için uygulanmamasını veya farklı uygulamasını istemesidir. Antlaşmayı sona erdiren bir sebep değildir. Doğru cevap A'dır.

Misak, uluslararası ilişkilerin temel düzenine ilişkin çok taraflı antlaşmaları bildirmektedir.

Sözleşmenin kabul ettiği sona erme nedenleri olmaksızın bir antlaşmanın tanınmaması yahut antlaşmanın konusu veya amacının gerçekleşmesi için temel olan bir hükme aykırı davranılması önemli ihlal ile ilgilidir.

Bir antlaşmanın yapıldığı zaman tarafların iradesine yön veren koşulların zaman içerisinde önemli ölçüde değişmesi, tarafların antlaşmayla bağlı kalmaya devam etmek istememelerine neden olabilir. Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi, koşullardaki değişimin antlaşmanın sona erdirilmesi, antlaşmadan çekilme veya antlaşma hükümlerini askıya alma için geçerli bir sebep olduğunu kabul eder (rebus sic stantibus ilkesi).

Misak (Pakt): Uluslararası ilişkilerin temel düzenine ilişkin çok taraflı antlaşmaları bildirmede başvurulmaktadır.

Taraflar arasında hukuki sonuç doğuran bir uluslararası antlaşma, çeşitli aşamalardan geçerek ortaya çıkar. Bu aşamalar, antlaşmaların hazırlık aşaması, tarafların antlaşmalara bağlanma aşaması ve antlaşmaların hüküm doğurmaya başladığı, başka bir deyişle antlaşmaların içeriğine uygun davranma yükümlülüğünün ve aykırı davranma durumunda devletin sorumluluğunun doğduğu yürürlük aşamasıdır.

Antlaşmaların Tescil ve İlanı: Klasik antlaşmalar hukukunda antlaşmaların tescil ve ilan edilmesiyle ilgili bir zorunluluk yoktur. Ancak ilk defa Milletler Cemiyeti Misakı’nın 8. maddesinde daha sonra Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102. maddesinde buna ilişkin düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemeler gizli antlaşmaların yapılmasını engellemek içindir.

Çok taraflı antlaşmalarda ise, antlaşma metninde veya antlaşma görüşmeleri sırasında,
bir veya birkaç devletin depoziter (depo mercii) olarak devletlerin onayla ilgili durumlarını bildiren onay belgelerini toplayacağı ve ilgili yazışmaları ve bildirimleri yapacağı belirlenir.

1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 90. maddesi, bir sonraki başlık altında ele alacağımız usul uyarınca yürürlüğe giren uluslararası antlaşmaların kanun hükmünde olduğunu belirtir. Türk hukuk sisteminde uluslararası antlaşmalar her ne kadar kanunlarla eş sayılmışsa da Anayasanın 90. maddesiyle belli bir ayrıcalığa sahiptirler.
Bu ayrıcalık, usulüne göre yürürlüğe girmiş uluslararası antlaşmaların Anayasaya aykırı oldukları iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurulamamasından kaynaklanır.

Çatışma normları: Aynı konuyu düzenleyen farklı kuralların aynı anda yürürlükte bulunması durumunda, bunlardan hangisine öncelik verileceğini söyleyen ilkelerdir.

İstisna grubu antlaşmalar sadece 244 sayılı kanun uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından onaylanır ve yürürlüğe konur.

Bazı durumlarda şeklî olarak bir antlaşma bulunmasına rağmen uluslararası hukuk, bazı antlaşmaları geçersiz kabul eder. Böyle bir antlaşmanın varlığı durumunda, antlaşmanın geçersizliği iddia edilebilir ve antlaşmayla ortaya çıkan yükümlülüklere dayanılarak yapılan talepler geri çevrilebilir. Bunlar: Antlaşmanın Yetkili Kişilerce Yapılmaması, Taraf İradesindeki Sakatlık, Jus Cogens Kurallara (Emredici Kurallara) Aykırılık Nedeniyle
Geçersizlik'tir.

İstisnai bazı durumlarda, antlaşmaların, kabul veya rıza aranmaksızın da üçüncü kişiler açısından da hukuki etki yaratabileceği kabul edilmektedir. Bu tür etki yaratan antlaşmalara ‘objektif durum yaratan antlaşmalar’ denir. Yani bu antlaşmalar sadece
tarafları ilgilendirmek açısından subjektif olmalarının yanında, herkesi ilgilendiren, dolayısıyla başka devletlere de yükümlülük getiren objektif nitelikte antlaşmalardır. ‘Herkese karşı’ anlamına gelen ‘erga omnes’ ifadesiyle de anılan bu etkiye sahip antlaşmalardır.

Uluslararası antlaşmalar, bazı yazarlarca uluslararası hukukun temeli sayılan ‘ahde vefa’ (söze bağlılık) ilkesinin somutlaşmış hâlidir.

Antlaşmanın Uygulanmasının İmkânsızlaşması Sonucu Sona Erme:
Bir antlaşmanın yürütülmesinin temelini oluşturan konunun kaybolması veya tahrip olması, antlaşmanın sona erdirilmesi veya kaybolma yahut tahrip olma geçici ise, askıya alınması için haklı bir sebep oluşturur.

Statü: Genellikle uluslararası organların çalışma kuralları ve koşullarını kapsayan antlaşmaları 43belirtmektedir.

Antlaşma metninin yazılı hâle getirilmesi süreci açısından, uluslararası hukukun belirlediği özel bir yöntem ve şekil yoktur. Antlaşmanın tarafları metnin hazırlanması yönteminin belirlenmesi konusunda serbesttir. Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi md. 7/2 antlaşma metnini kimlerin yetki belgesine başvurmaksızın imzalayabileceğini belirtir. Görevleri gereği ve yetki belgesine başvurmaksızın Dışişleri Bakanlarının da Devletlerini temsil ettikleri kabul edilir.

Devletler arasında hazırlanmış ve yetkili kişilerce resmileştirilmiş bir antlaşma metninin varlığı, yürürlüğe girmiş, dolayısıyla hak ve yükümlülük doğuran bir antlaşmanın ortaya çıktığı anlamına gelmez. Bağlayıcı bir metin olarak antlaşmanın varolabilmesi için, ‘bağlanma’ adı verilen bir sürecin daha sonuçlanması gerekir. Onaylamayla bağlanma, yetkili devlet temsilcilerinin tevsik ettikleri antlaşma metninin, iç hukuklarda öngörülen mekanizmayla devlet adına bağlayıcı olduğunun kabulü anlamına gelir. Antlaşma görüşmelerine katılmamış bir devlet, antlaşmanın tarafı olmak istediğinde katılmayla bağlanma usulünü gerçekleştirmiş olur. Bağlanma tarihi, kural olarak, bir tarafın bağlanma iradesinin diğer taraf veya taraflarca resmi olarak bilindiği andır.