ULUSLARARASI HUKUK I - Deneme Sınavı - 2

Uluslararası hukukta devletler ve  ulusla­rarası teşkilatlar dışında, kısmen özel kişilerin ulus­lararası hukuk kişiliği vardır.

Borçlarından sorumlu tutulamama,  uluslararası kişiliğin devletlere uluslararası alanda sağladığı hak ve yetkilerden değildir.

Uluslararası sorumsuzluk, uluslararası teşkilatların sahip olduğu yetki ve imti­yazlardan değildir.

Yeni oluşmuş bir siyasi varlığın bir devlet olduğunun diğer devletlerce tüm hukuki so­nuçlarıyla kabul edildiğini bildiren işleme tanıma adı verilir.

Uluslararası hukuka tabi olamama,bir devletin tanınmamış olmasının doğurduğu olumsuz sonuçlardan değildir.

Diplomatik ilişkiye girme, bir örtülü tanıma oluşturur.

Tanınmamış bir hükümetin askeri işlemleri yabancı mahkemelerce  adalet gereği kabul edilebilir nitelikte değildir.

Birden fazla bağımsız devletin  uluslara­rası varlıklarını sürdürdüğü ve ortak güven­lik ve dış ilişkiler gibi bazı amaçları gerçekleştirmek üzere bir uluslararası antlaşma yapmak suretiyle biraraya geldikleri devlet türü konfederasyondur.

Federasyonada yasama, yürüt­me ve yargı yetkileri federe devletlerle federal devlet arasında paylaşılır.

Bir ülke üzerinde bağımsız bir şekilde yasama, yürütme ve yargı alanlarında sürekli olarak etkin kontrol icra eden siyasi oto­ritenin varlığına egemenlik adı verilir.

Kural olarak bir devletin ülkesinin başka bir devletçe işgali, işgal edilen devletin kişiliğini kendiliğinden sona erdirmez. Bu bakımdan tanıma hukukunda 1931 yılında Japonya’nın Çin’i işgali nedeniyle ABD tarafından “Stimson Doktrini” olarak bilinen açıklamanın yapılması ile başlayan uygulama sonucunda “uluslararası hukuka aykırı biçimde kuvvet kullanımı sonucu oluşan devletlerin ve ülke kazanımlarının tanınmaması” yönünde bir kural oluşmuştur.

Abhazya ve Güney Osetya’nın Gürcistan’dan kopması sonucu bunları tanıyan ilk devlet Rusya olmuştur.

Tanıma ile ilgili bir başka durum “muhariplik” veya “ayaklanan sıfatının tanınması (belligerency veya insurgency)” durumudur. Bu sıfatın tanınması tanınan ile tanıyan arasındaki ilişkilerde savaş hukukunun uygulanması sonucunu doğurur. Bu sıfatın tanınması için şu şartların bulunması gerekir: a) Yaygın bir çatışmanın, varlığı; b) Çatışanların belli  bir bölgeyi ele geçirmeleri ve burada etkin olmaları;
c) Silahlı kişilerin merkezi bir otoriteye tabi düzenli bir birlik oluşturmaları ve savaş hukukuna uygun
davranmaları (asker sivil hedef ayrımı, sivillerin hakları vb.). Bunların varlığı hâlinde özellikle selfdeterminasyon hakkını kullandığını ileri sürerek çatışan gruba diğer devletler muhariplik sıfatı tanıyarak uluslararası antlaşmalar yapma yoluna gidebilir.

Seçeneklerde sadece Romanya federasyon değildir.

Devlet türleri arasında bir başka model tarafsız devlet (neutrality) statüsüdür. Tarafsızlık esas olarak uluslararası hukuk tarafından düzenlenmiş bir statü olup bir savaş durumunda buna katılmak istemeyen devlete uygulanır. Tarafsız kalan devlet savaşanlar arasında ayrım yapmamayı (ülkesini ve kaynaklarını kullandırmamayı) taahhüt eder fakat ülkesinde bulunan yabancı özel kişilerin davranışlarını engellemez. Bunun yanında tarafsız devlet savaşanların serbest ticareti ile ilgili getirilen kısıtlamalara (abluka, harp kaçaklarının önlenmesi vb.) uymak zorundadır. Aksi takdirde savaşanların bu kısıtlamalara uyulup uyulmadığını tarafsız devlet gemi ve araçları üzerinde denetleme hakkı vardır. Bu modelin bir başka çeşidi sürekli tarafsızlaştırılmış devlet statüsüdür. Örneğin İsviçre 1815’te yapılan bir antlaşma ile bu tür bir statüye kavuşmuştur. Bu statü bir uluslararası antlaşma ile kurulur. Böylece bir savaş durumunda tarafsızlığa uymak antlaşmanın tarafları açısından bir antlaşma yükümü hâline getirilir. Bu antlaşmada taraflar ayrıca söz konusu ülkenin tarafsızlığına saygı gösterilmesini sağlama garantisi ve ülke bütünlüğüne saygı gösterilmesi yükümünü yüklenirler. Bu suretle sürekli tarafsızlık kollektif garanti altına alınmış olur. Bu statü Kıbrıs için 1960 Antlaşmaları ile sağlanmaya çalışılmış ancak bunun uygulanması mümkün olmamıştır.

Devir bir devletin belirli bir ülke parçası üzerinde haiz olduğu egemenlik hakkından diğer bir devlet lehine olmak üzere bir antlaşma ile vazgeçmesidir.

Rusya 1867’de Alaska’yı ABD’ye bedel mukabilinde devretmiştir.

Devamlı nüfus bulunmadığı için Antarktika; evlenmek ve çocuk sahibi olmak yasak olması nedeniyle Vatikan bir devlet olamamaktadır.

1964 yılında Tanganyika ile Zanzibar’ın birleşmesi ile Tanzanya Cumhuriyeti’nin kurulmuştur.

Devletlerin iç hukuklarında hukuk kişiliğinin doğumu ve sona ermesi kanun yapan organ tarafından çıkartılan iç hukuk işlemleri ile saptanır. Ancak uluslararası alanda böyle bir merkezi kanun yapıcı organ bulunmadığından uluslararası alanda yukarıdaki unsurlara sahip olan bir varlığın devlet olma potansiyeli taşısa da bir devlet olarak uluslararası topluma kabul edilmesi her zaman mümkün olmamaktadır. Zira uluslararası hukukta bir devletin uluslararası topluma kabul edilebilmesi onun uluslararası hukuk kişiliğinin diğer devletlerce tanınması şartına bağlıdır. Bu tanıma uluslararası toplumu oluşturan her devlet tarafından kendi adına yapılması gereken bir işlemdir.