ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR

Avrupa merkezli olarak yaşanan iki dünya savaşının da Alman-Fransız gerginliği ve ikili sorunları temelinde oluştuğu görülmektedir. Avrupa bütünleşmesinin de bu iki ulus arasındaki sorunlar giderilmeden olması mümkün değildi. Fransa Planlama Örgütü Başkanı Jean Monnet tarafından hazırlanan ve dönemin Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman tarafında 9 Mayıs 1950’de Londra’da önerilen bir planın kabul görmesi sonucu 18 Nisan 1951’de imzalanan Paris Anlaşması ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kurulmuştur. Bu örgüt üye devletlerin kömür-çelik üretimlerini planlayan bir “yüksek otorite” getiriyordu. Üye ülkeler Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ağır sanayinin belkemiği olan bu sektörde ortak yönetime ek olarak bu sektörün ürünleri için gümrükleri kaldırıyorlar, ortak pazar kuruyorlar ve bu sektördeki ithalatta da ortak tarifeler üzerinde anlaşıyorlardı. “Altılar’ın Avrupası”nın ilk adımı böyle atılmıştır. AKÇT Anlaşması 1952’de yürürlüğe girmiş ve 50 yıllık bir süre için yapılmıştı. 2002’de bu süre dolduktan sonra da bu yapının tüm varlık ve sorumlulukları AB’ye devrolunmuştur.

2007'de Romanya ve Bulgaristan, 2013'te ise Hırvatistan Avrupa Birliği'ne son katılan üç ülkedir.

Makedonya, Karadağ, Arnavutluk ve Sırbistan AB'ye aday üye; İzlanda ile birlikte Türkiye ise tam üyelik müzakeresi yapan ülkelerdir.

2009 Lizbon Anlaşması ile AB’nin yasama faaliyetlerinde Parlamento’nun olumlu görüşünün alınması kuralı getirilmiştir. Komisyon tarafından hazırlanan taslaklar Konsey ve Parlamento’nun müşterek onay veya uygun bulma mekanizmasıyla yasalaşmaktadır. Böylece AB Konseyi yasama yetkisini pek çok konuda Parlamento ile paylaşmış olmaktadır.

Arjantin, Brezilya, Meksika, Şili, Paraguay, Peru, Uruguay arasında 1 Şubat 1960’ta imzalanan Montevideo Anlaşması ile bir “Serbest Ticaret Bölgesi” olarak Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (Latin American Free Trade Association - LAFTA) kurulmuştur. Bu anlaşmaya 1961’de Kolombiya ve Ekvator, 1966’da Venezüela, 1967’de Bolivya da katılmışlardır.

NAFTA’nın temeli Ocak 1988’de ABD ile Kanada arasında imzalanan serbest ticaret anlaşmasının Ocak 1989’da yürürlüğe girmesiyle atıldı. Bunu izleyen dönemde ABD-Kanada-Meksika arasında 12 Ağustos 1992 tarihinde imzalanan ve 1994’te yürürlüğe giren anlaşma ile NAFTA’yı bir serbest ticaret bölgesi olarak kurdular.

Güney Asya Bölgesel İşbirliği Topluluğu (South Asian Association For Regional Cooperation: SAARC) 8 Aralık 1985’de Sri Lanka, Hindistan, Pakistan, Bengaldeş, Bhutan, Nepal ve Maldive Adaları devlet ve hükümet başkanlarının örgütün kuruluş sözleşmesini onaylamalarıyla ortaya çıkmıştır. Afganistan 2007’de SAARC’a üye kabul edilmiştir. Bu örgüt Hint Alt Kıtası’ndaki yegâne bölgesel işbirliği ve bütünleşme girişimidir. SAARC’ın ASEAN’dan esinlenilerek oluşturulduğu söylenebilir.

25 Nisan 1996 Çin’in Şanghay kentinde imzalanan çok yönlü işbirliği anlaşması ile Çin Halk Cumhuriyet, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından “Şanghay Beşlisi” girişimi kurulmuştur. 2001’de Özbekistan da bu girişime katılmış ve girişimin adı da “Şanghay İşbirliği Örgütü” olarak ilan edilmiştir. Daha sonra örgüte Hindistan ve Pakistan üye olmuşlardır. Afganistan, Belarus, İran ve Moğolistan örgüt toplantılarına gözlemci olarak katılmaktadırlar. Türkiye, Azerbaycan, Kamboçya, Nepal ve Sri Lanka diyalog ülkeleri sıfatıyla; ASEAN, BDT ve Türkmenistan da sürekli konuk olarak örgüt toplantılarında yer almaktadırlar.

Türkiye’nin öncülüğünde 15 Haziran 1997’de yapılan İstanbul zirvesinde yayınlanan deklarasyonla kurulmuş bir örgüttür. Üyeleri: Türkiye, Mısır, İran, Pakistan, Bangladeş, Endonezya, Malezya ve Nijerya. Örgütün amaçları: • Sosyo-ekonomik işbirliğini, barışın ve çevrenin korunmasını desteklemek • Küresel krizlerde üyelerin koordine hareketini sağlamak • Enerji sektöründe sürdürülebilir büyüme sağlanması • Üyeler arasında tercihli ticaret düzeni kurulması

1957 Roma Antlaşması Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika, Lüksemburg  arasında yapılmıştır.

Gelecekte tam üyeliği aday üye ülkeler, Makedonya, Karadağ, Arnavutluk, Sırbistan'dır.

Bosna-Hersek gelecekte tam üyeliği olası devletler arasında, ortak ülke statüsündedir.

1952 yılında yürürlüğe giren Paris Anlaşması ile AKÇT’nin yönetimi için dört organ oluşturulmuştu. Bunlar; Bakanlar Komitesi, Yüksek Otorite, Ortak Kurul, ve Divan'dır. 1991 de EFTA ile “Avrupa Ekonomik Alanı Anlaşması”, kurulmuştur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Roma Anlaşması (1957) ile kurulan AET ve EURATOM’un yönetimini yapmak üzere de her iki topluluk için ayrı ayrı olmak üzere dört ana organ oluşturulmuştu. Bunlar; Konsey, Komisyon, Genel Kurul (daha sonra kendi adını “Parlamento” olarak değiştirecektir), ve Adalet Divanı. Genel Kurul bu organlardan biridir.

1997 Amsterdam Anlaşması; Schengen sistemi ile serbest dolaşımın tam etkin hale gelmesi, vize-iltica-göç konularında ortak politikalar ortaya çıkarmıştır.

Fransa ve Hollanda’da anayasa taslağı’nın reddi, 2005 yılında olmuştur.

ASEAN 8 Ağustos 1967’de Bangkok’da üye devlet dışişleri banaklarınca ilan edilen deklarasyon ile kurulmuştur. Kurucu üyeleri Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland’dır. ASEAN Sekretaryası’na bağlı olarak dört büro oluşturuldu:
• Dış İlişkiler ve Koordinasyon
• Ticaret, Endüstri ve Hizmetler
• Yatırım ve Finans
• Ekonomik ve Fonksiyonel İşbirliğidir.

Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in çabalarıyla 10
Ekim 2000’de 1998’de kurulan yeni Kazak başkenti Astana’da “Avrasya Ekonomik
Topluluğu Anlaşması (EAEC)” devlet başkanları zirve konferansında imzalandı.

Güney Asya Bölgesel İşbirliği Topluluğu (South Asian Association For Regional Cooperation: SAARC) 8 Aralık 1985’de Sri Lanka, Hindistan, Pakistan, Bengaldeş, Bhutan, Nepal ve Maldive Adaları devlet ve hükümet başkanlarının örgütün kuruluş sözleşmesini onaylamalarıyla ortaya çıkmıştır.

18 Nisan 1951’de imzalanan Paris Anlaşması ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kurulmuştur.