ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR

Ulusal işlem ilkesi: Bu ilke, iç pazara ilişkin düzenleme ve uygulamalar yönünden ithal ve yerli mallar arasında ayrım yapılmamasını öngörmektedir. Ulusal İşlem Kuralı (Milli Muamele: National Treatment) bir mal, hizmet ve fikri mülkiyet pazara girdikten sonra uygulanır. Yerli üretimden gümrük vergisine eş bir vergi alınmamış olmasına rağmen, ithal mal üzerinden gümrük vergisi alınması ulusal işlem ilkesine aykırılık oluşturmaz.

1948 yılından 1 Ocak 1995’e kadar geçen sürede Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması, uluslararası ticareti düzenleyen ve üzerinde anlaşılan tek uluslararası çok taraf­lı sözleşme olmuştur.

Türkiye GATT’a, 1950-1951 Torquay (İngiltere) Tarife Görüşmeleri sonucunda 21.12.1953 tarih ve 6202 sayılı Yasa ile katılmıştır. Genel Anlaşma’da daha sonra yapılan değişikliklerin, 14.06.1957 ile 3.06.1959 tarihli, 7014 ve 7322 sayılı Yasalar ile onaylanması uygun bulunmuştur.

Miktar kısıtlamaları (kotalar), ithal yasakları ve şartlı ithal izinleri gibi önlemleri kapsar. GATT kuralları gereği, yukarıda da belirtildiği gibi, geçici ödemeler dengesi ve döviz sorunu olan bir ülke, bir süre için ithalatını kısıtlayabilir

Cenevre Turu 1947: Genel Anlaşma’nın yürürlüğe girmesiyle tarife indirimleri gündeme gelmiş ve ilk çok taraf­lı ticaret görüşmeleri (müzakereleri) Cenevre’de yapılarak ticareti kısıtlayıcı önlemlerin kaldırılması kararlaştırılmıştır.

Kennedy Turu 1964-1967: ABD Başkanı Kennedy’nin teklifi ile Cenevre’de gerçekleştirilen Kennedy Turu’na 63 ülke katılmıştır. Kennedy Turu sonucunda sınai mal gümrük vergilerinde %36 oranında global indirim gerçekleştirilmiştir. İndirime konu olan mallar, dünya ticaretinin beşte dördü kadar olup 3.600 mal ve 40 milyar dolarlık ticari ürün üzerindeki gümrüklerin azaltılması anlamına gelmektedir.

Uruguay Turu’nun dünya ticaret sistemine kazandırdığı en önemli katkı, WTO bünyesinde bir Anlaşmazlıkların Çözüm Organı’nın kurulmasıdır. Böylece GATT’ta göre WTO’da uyuşmazlıkların çözümüne yönelik sistem daha da güçlendirilmiştir.

Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması, GATT 1947’den hukuken farklıdır. WTO Anlaşması, temel anlaşma metinleri ile bunlara ek kararlar ve taahhüt listelerinin de dahil olduğu karmaşık bir hukuki düzenlemedir. WTO ile GATT arasındaki farklılıklar ise şöyledir:

• GATT, herhangi bir kurumsal yapısı olmayan ve kuruluşundaki amacı Uluslararası Ticaret Örgütü’nü (ITO) kurmak olan ve bu amaçla çeşitli kuralları içeren çok taraf­lı bir anlaşmadır.

• GATT geçici olarak kurulmuştur. 50 yıla yakın bir faaliyetten sonra Genel Anlaşma’ya taraf olan ülkeler GATT’ı sürekli bir anlaşmaya çevirmek istemişlerdir.

• GATT kuralları sadece mal ticaretini, WTO mal ticaretinin yanında, hizmetler ticareti ve ticari nitelikteki fikri mülkiyet haklarını da kapsamaktadır.

• GATT anlaşması çok taraf­lı iken, 1980’lerde yeni anlaşmalarla selektif bir yapıya dönmüştür. WTO’yu oluşturan anlaşmaların tamamı çok taraf­lıdır ve taahhütler üyelerin tamamını bağlamaktadır.

• WTO, GATT’a göre anlaşmazlıkların çözümünde daha hızlı çalışan otomatik mekanizmalara sahiptir.

• Uruguay Turu’nda gözden geçirilen GATT, “GATT 1994” şeklinde WTO Anlaşması’nın bir parçası olarak uluslararası mal ticaretini etkileyen ana hususları belirlemeye devam etmektedir.

1994 yılı sonunda GATT’a taraf ülke sayısı 128 iken, artan küreselleşme süreci sonucunda Dünya Ticaret Örgütü’ne üye ülke sayısı 2018 yılında 164’e ulaşmıştır. Üyeler dünya ticaretinin %98’ni gerçekleştirmektedirler.

Doha Müzakereleri, BM’nin Binyıl Hedef­leri ile uyumlu olarak özellikle En Az Gelişmiş Ülkelerin (EAGÜ’lerin) ve Gelişme Yolundaki Ülkelerin (GYÜ’lerin) kalkınma çabalarına destek olabilecek bir süreç olarak başlamıştır. Doha Turu müzakerelerinin, GATT/WTO tarihinde daha önceki hiçbir turda görülmemiş ölçüde çok alanda yapılmakta ve bu durum görüşmeleri zorlaştırmaktadır. Kasım 2001’de başlayan müzakereler, tarımda sübvansiyon azaltılması ve tarım ürünlerine uygulanan gümrük vergilerinin düşürülmesi konusunda anlaşmazlıklar nedeniyle Temmuz 2006’de askıya alınmıştır. Bu süreçte ABD, AB, Hindistan ve Brezilya arasındaki çıkmaz görüşmeleri kesilmesine neden olmuştur.

Genel Anlaşma (GATT 1947) 4 bölüm ve 38 maddeden oluşmuştur.

Genel Anlaşma (GATT 1947) 4 bölüm ve 38 maddeden oluşmuştur.

GATT 1947, genel ve özel nitelikteki amaçlara ulaşabilmek için başlıca dört temel ilke den (kuraldan) hareket etmiştir.

GATT ın temel ilkeleri, En çok kayrılan ülke ilkesi, Tarifeler yoluyla koruma ilkesi, Ulusal işlem ilkesi, Gümrük vergilerinin indirilerek konsolide edilmesi ilkesi

Tarife dışı engeller GATT sistemin de 40 ayrı kategoride sınıflandırmıştır.

GATT sisteminde 40 ayrı kategoride sınıflandırmıştır. Bu 40 ayrı kategori 4 grup altında ele alına bilir.

WTO Anlaşmaları, mal, hizmetler ve fikri mülkiyet alanlarını kapsar.

Genel Anlaşma’nın yürürlüğe girmesiyle tarife indirimleri gündeme gelmiş ve ilk çok taraflı ticaret görüşmeleri (müzakereleri) Cenevre’de yapılarak ticareti kısıtlayıcı önlemlerin kaldırılması kararlaştırılmıştır.

Türkiye, 26 Mart 1995 tarihinden bu yana WTO üyesidir.

WTO’nun ilk Bakanlar Konferansı, 9­13 Aralık 1996 tarihlerinde Singapur’da yapılmıştır.