ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 10 Ocak 1948’de yürürlüğe girmiştir. GATT dünya ticaretinin liberalleştirilmesine önemli katkılarda bulunmuştur.

Türkiye GATT’a, 1950-1951 Torquay (İngiltere) Tarife görüşmeleri sonucunda 21.12.1953 tarih ve 6202 sayılı Yasa ile katılmıştır. Genel Anlaşma’da daha sonra yapılan değişikliklerin, 14.06.1957 ile 3.06.1959 tarihli, 7014 ve 7322 sayılı Yasalar ile onaylanması uygun görülmüştür.

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 1947 yılında, genel ve özel nitelikteki amaçlara ulaşabilmek için başlıca dört temel ilkeden (kuraldan) hareket etmiştir. Bu temel ilkeler;

“Üye ülkeler arasındaki dış ticaret ayrımcı olmayan bazda yapılmalıdır” ifadesi GATT’ın “En çok kayrılan ülke ilkesine” aittir.

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’nda (GATT) çerçevesinde yapılan tarife indirim turlarına “Çok Taraflı Ticaret Görüşmeleri” diğer bir deyişle “Ticaret Turu” denir. GATT’ın kuruluşundan bu yana ticaret turları önemli bir gelişme göstermiştir.

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) çerçevesinde sekizinci Çok Taraflı Ticaret Görüşmeleri, 15-20 Eylül 1986 tarihinde Pundo del Este’de (Uruguay) üye ülkelerin Ticaret Bakanları toplantısı ile başlamıştır. 15 Aralık 1993 tarihinde bir uzlaşmaya varılarak sonuçlanmıştır. Uruguay Turu’nda alınan kararlar, üye ülkelerin hükümetleri tarafından 12-15 Nisan 1994 tarihleri arasında Fas’ın Marakeş şehrinde imzalanarak yürürlüğe girmiştir.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Bretton Woods Konferansı’nın toplanmasından yaklaşık yarım yüzyıl sonra kurularak, IMF ve Dünya Bankası gibi dünya ekonomi sisteminin önemli bir parçası olmuştur. Dünya Ticaret Örgütü, üyesi olan ülkeler tarafından yönetilen bir uluslararası kuruluştur. Dünya Ticaret Örgütü, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’nın (GATT) yerine oluşturulmuştur. WTO’nun kurulmasıyla birlikte GATT’ın yapısı da değişmiştir.

Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) üye ülke sayısı 2018 yılında 164’e ulaşmıştır. Dünya Ticaret Örgütü’ne üye ülkeler dünya ticaretinin % 98’ni gerçekleştirmektedir. Dünya Ticaret Örgütü, dünya ekonomi sisteminin önemli bir parçası olmuştur.

Hizmet ticaretini düzenleyen Hizmetler Ticareti Genel Anlaşması (GATS), uluslararası hizmetler ticaretini dört şekilde sınıflandırılmıştır. 1. Sınır ötesi ticaret, 2. Yurt dışında tüketim, 3. Ticari varlık, 4. Gerçek kişilerin varlığı.

15 Nisan 1994 tarihinde Marakeş’te imzalanan Uruguay Turu Sonuç Belgesi kapsamında yer alan Hizmetler Ticareti Genel Anlaşması (GATS); uluslararası hizmetler ticaretine ilişkin; temel kavram, kural ve ilkeleri ortaya koyan, “ilk çok taraflı anlaşmadır”.

Hizmetler Ticareti Genel Anlaşması (GATS), uluslararası hizmetler ticaretine ilişkin; temel kavram, kural ve ilkeleri ortaya koyan “ilk çok taraflı anlaşmadır”. GATS tanımlanan temel hizmet sektörleri 12 adettir. Bu temel hizmet alt sektörleri şunlardır: 1. Mesleki hizmetler, 2. Haberleşme hizmetleri, 3. Müteahhitlik ve ilgili mühendislik hizmetleri, 4. Dağıtım hizmetleri, 5. Eğitim hizmetleri, 6. Çevre hizmetleri, 7. Mali (Finansal) Hizmetler, 8. Sağlıkla ilgili ve sosyal hizmetler, 9. Turizm ve seyahat ile ilgili hizmetler, 10. Eğlence, kültür ve spor hizmetleri, 11. Ulaştırma hizmetleri, ve 12. Başka yere dâhil edilmemiş diğer hizmetler.

Uruguay Turu Nihai Senedi’nin kabul edilmesiyle birlikte 1 Ocak 1995 tarihinde o zamana kadar uluslararasında düzenlenmeyen fikri ve sınai mülkiyet haklarını koruyan “Ticaretle İlgili Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması” yürürlüğe girmiştir.

Ulusal işlem ilkesi: Bu ilke, iç pazara ilişkin düzenleme ve uygulamalar yönünden ithal ve yerli mallar arasında ayrım yapılmamasını öngörmektedir. Doğru cevap C'dir.

Üye ülkeler arasındaki dış ticaret ayırımcı olmayan bazda yapılmalıdır. En çok kayrılan ülke ilkesi, her GATT üyesinin tüm taraf­lara, aynı gümrük tarife oranının uygulamasını ve ayırımcı işlemde bulunulmamasını öngörür. Dolayısıyla yukarıda bahsedilen durum, en çok kayrılan ülke ilkesinin ihlali anlamına gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

İhracat yapılan ülkenin ithalatı kısma tehdidine karşılık, ihracatçı ülkelerin ihracatını istenilen seviyede tutmak için aldıkları önlemlere gönüllü ihracat kısıtlamaları adı verilir. Doğru cevap D'dir.

Bahsi geçen görüşme 1973-1979 Tokyo Turu'dur. Doğru cevap E'dir.

Uruguay Turu Çok Taraf­lı Ticaret Müzakereleri, özellikle tarım reformu alanındaki uyuşmazlık sebebiyle Aralık 1990’da Brüksel’de yapılan Bakanlar Toplantısı’nda sonuçlandırılamamıştır. Aralık 1991’de GATT Genel Direktörü’nün ismiyle Dunkel Kağıdı olarak isimlendirilen Nihai Senet Taslağı 15 Aralık 1993 tarihinde “ad referandum” olarak kabul edilmiştir. Nihai Senet ile birlikte Dünya Ticaret Örgütü kurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

WTO, üyelerinin dörtte üçünün oy çoğunluğu ile çok taraf­lı ticaret anlaşmaları kabul edilebilir. Doğru cevap D'dir.

Bir üyenin talebi üzerine ve Anlaşma ile ilgili Çok Taraf­lı Ticaret Anlaşması’nın karar alma konusundaki özel hükümlerine uygun olarak, Anlaşma kapsamına giren konulardan herhangi birinde karar almaya yetkili olan WTO'nun temel organı Bakanlar Konferansı'dır. Doğru cevap C'dir.

Dağıtım hizmetleri; komisyonculuk hizmetleri, toptan ticaret hizmetleri, perakende ticaret hizmetleri ve franchising gibi hizmetlerdir. Doğru cevap E'dir.

GATS'nin ilkeleri şunlardır:

Doğru cevap D'dir.

Ticaretle İlgili Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRIPS), 1 Ocak 1995 tarihinde imzalanmıştır. Doğru cevap D'dir.