ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR

Günümüzde IMF üyelerini başlıca dört temel borçlanma imkânından yararlandırmaktadır. Bunlar; Destekleme Düzenlemeleri, (1997’de Ek Rezerv İmkanı: Supplemental Reserve Facility)
Ek Rezerv Kolaylığı (Extended Fund Facility) ile Yoksulluğu Azaltma ve Büyüme Kolaylığı (Poverty Reduction and Growth Facility) ve Dış Şoklar Kolaylığı’dır. (Exogenous Shocks Facility)

Cevap C şıkkıdır.

Bretton Woods Anlaşması ile kurulan Uluslararası Para Fonu (IMF: International Monetary Fund) ve Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD: International Bank for Reconstruction and  Development), 27 Aralık 1945 tarihinde 29 ülkenin her iki kuruluşun anlaşmalarını onaylamasıyla kurulmuşlardır.

Cevap A şıkkıdır.

Özel Çekme Hakkı (SDR), 1969 yılında Uluslararası Para Fonu tarafından, uluslararası rezervlerin desteklenmesi için yaratılan bir hesap birimidir. Başlangıçta, Özel Çekme Hakkı’nın değeri altına
endeksli olarak belirlenmiştir. Günümüzde SDR’nin değeri ABD doları, euro, sterlin, japon yeniden oluşan bir sepete bağlıdır. Ödemeler dengesi açık veren ülke, SDR hakkını kullanarak borcunu ödeyebilir ve ödeme yaptığı ülke de bunu kabul eder.

Cevap C şıkkıdır.

1947 yılında IMF’ye katılan Türkiye Fon’a giren ilk ülkeler arasında yer almıştır.  Türkiye’nin IMF ile ilişkilerinde mali ajan Hazine Müsteşarlığı, depozitör kuruluş ise T.C. Merkez Bankasıdır. Türkiye’nin IMF’den bugüne kadar kullandığı imkânlar; Destekleme Düzenlemesi, Uzatılmış Fon Kolaylığı, Acil Destek Kolaylığı, Ek Rezerv Kolaylığı ve Petrol Kolaylığıdır. Cevap D şıkkıdır.

Bretton Woods Anlaşması ile kurulan Uluslararası Para Fonu (IMF: International Monetary Fund) ve Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD: International Bank for Reconstruction and Development), 27 Aralık 1945 tarihinde 29 ülkenin her iki kuruluşun anlaşmalarını onaylamasıyla kurulmuşlardır.

IMF finansal işlemlere Mart 1947’de başlamıştır. Fon kaynaklarından ilk yararlanan ülkeler (1947) Fransa, İngiltere ve Meksika olmuştur.

Fon’un amaçları IMF’yi kuran Anasözleşme’nin I. maddesinde belirtilmiştir. Fon’un amaçları; uluslararası parasal işbirliğini geliştirmek, uluslararası ticaretin
dengeli bir şekilde büyümesini ve döviz kurlarında istikrarı sağlamak, çok taraflı bir ödemeler sisteminin kurulmasına yardım etmek, ödemeler dengesi finansmanında sorunlar yaşayan üye ülkeleri desteklemektir. Bretton Woods Sistemi’nde oluşturulan ayarlanabilir sabit kur sistemi (bazı çalışmalarda sabit kur sistemi olarak da ifade edilmekte), II. Dünya Savaşı öncesinde ve savaş sırasındaki rekabetçi devalüasyonları önleyerek kurlarda istikrar sağlamayı hedeflemektedir.

Bretton Woods Konferansı’na katılan 44 ülkeden 30’u, 30 Aralık 1945 tarihinden önce IMF üyeliğini kabul etmişlerdir. Bağımsızlıklarını kazanan birçok ülkenin Fon’a katılmasıyla üye sayısı 1956’da 58’e ulaşmış, 2018 yılında ise 189’a yükselmiştir.

IMF, üç organ tarafından yönetilir. Bunlar; Guvernörler Kurulu (Konseyi), Yönetim Kurulu ve Başkan’dır. Guvernörler Kurulu (Board of Governers), IMF’nin en yetkili organıdır. Kurulda üye ülkeler ekonomiden sorumlu bakanları ve/veya merkez bankası başkanları tarafından temsil edilir. Guvernörler Kurulu olağan toplantıları, IMF ve Dünya Bankası’nın yıllık toplantıları esnasında yapılır. Kurul, IMF’nin günlük işlerini yürütme ve gözetim yetkisini Yönetim Kurulu’na devretmiştir.

İcra Direktörleri Kurulu (Yönetim Kurulu), 24 İcra Direktöründen oluşur. İcra Direktörleri Kurulu (Executive Board) günlük işlerin yürütülmesinden sorumlu daimi karar organıdır. Yönetim Kurulu diğer adıyla İcra Direktörleri Kurulu, Guvernörler Kurulu’nun devretmiş olduğu yetkilerin bir kısmını kullanır. Kurul içerisinde ABD, Almanya, Fransa, İngiltere, Japonya, Çin, Rusya ve Suudi Arabistan kendi atadıkları icra direktörleri tarafından temsil edilirken, diğer üyelerin temsili
ise bazı diğer üye ülkelerle oluşturdukları gruplar (constituency) içerisinden seçilen icra direktörleri aracılığıyla sağlanır.

Seçim yapıldığı yıl ile ondan önceki yıl parası Fon işlemlerinde en çok kullanılan ülke ilk beş ülke arasında bulunuyorsa bu ülke Yönetim Kurulu’na direktör atar.
Suudi Arabistan, 1978 yılından bu yana Kurul’a bu yöntem ile direktör vermektedir. Çin ve Rusya IMF’ye üye olduktan sonra kendi temsilcilerini doğrudan atamaktadırlar. 24 üyenin 16’sı geriye kalan ülke temsilcileri arasından iki yılda bir seçilir. Atanmış direktörlerin belli bir hizmet süresi yoktur. 24 icra direktöründen oluşan Yönetim Kurulu, toplam oy gücünün en az yarısı ile karar alır.

Destekleme Düzenlemesi (Stand- By Arrangement) ile üye ülkeye, kısa vadeli ödemeler dengesi sorunlarını aşabilmesi için 36 ayı aşmayacak şekilde genellikle
12-24 aylık süre içinde kotasıyla ilişkilendirilen belli bir miktara kadar kaynak kullanabilme imkânı sağlanmaktadır.

Destekleme düzenlemesine Türkçe literatürde Stand-by Anlaşması da denilmektedir. Düzenleme, üye ülkelerin ödemeler dengesi sorununu çözmek amacıyla IMF ile anlaştığı konuları içeren karşılıklı bir taahhüttür. Kredi dilimlerinden ilkinin kullanılmasında Fon, ilk yıllarda önemli bir şart aramamıştır. Sadece IMF’den kredi isteyen ülkeden ödemeler dengesini sağlayıcı önlemler alması istenmiştir. Birinci kredi diliminden verilen borçlanmalar ya otomatik olarak gerçekleşmiş ya da bunun için bir destekleme düzenlemesi imzalanmıştır.

Fon’un normal kaynaklarından yararlanmış bir üye, ödemeler dengesi ve uluslararası rezervleri düzeldiği zaman Fon kaynaklarını geri öder. Ayrıca bu ülkeden belli bir miktarda ücret alınır. Kredi Dilimi, Telafi Edici Finansman ve Tampon Stok Kolaylıklarından kredi alan üyeler, en geç yararlanma tarihinden 5 yıl sonra aldıkları kredileri Fon’a geri ödemek zorundadırlar. Diğer bir deyişle üyeler, Fon’daki paralarını Fon tarafından belirlenmiş dövizler ile veya SDR kullanarak geri satın almak durumundadırlar.

IMF ilke olarak, hükümetlerin makroekonomi politikalarını geliştirmeleri ve yapısal reformları uygulamaya koymaları şartına bağlı olarak kısa vadeli kredi sağlasa da uygulamada çok sayıda hükümete yıllarca imkân kullandırmıştır. 70 ülke, 20 yıl veya daha fazla IMF kredilerine bağlı kalmıştır. Bir ülke bir defa IMF kredisi aldı mı, o ülkenin izleyen yılların tamamında olmasa bile çoğunda Fon yardımına bağlı kalması kaçınılmazdır. Fon, kötü ekonomi politikaları izleyen ülkeleri kredi bağımlısı hâline getirdiğini kabul etmemektedir.
Genel kural olarak bir ülke, IMF Genel Kaynaklar Hesabı’ndan destekleme düzenlemesi ile 12 aylık bir dönem içinde en fazla kotasının %200’ü, toplamda ise kotasının %600’ü kadar imkân kullanabilir.

1947 yılında IMF’ye katılan Türkiye Fon’a giren ilk ülkeler arasında yer almıştır. 1961-2005 döneminde Türkiye ortalama her 2.5 yılda Fon ile bir destekleme düzenlemesine gitmiştir. IMF ile en fazla destekleme düzenlemesi yapan ülkeler arasında Türkiye’nin yanında Filipinler, Panama, Uruguay, Ekvator, San Salvador, Fas ve Kosta Rika gibi ülkeler bulunmaktadır. IMF’nin kurulmasından sonra Türkiye bu kuruluş ile birlikte yaşamaya alışmıştır.

Türkiye, 22 Mart 1990 tarihinde IMF Ana Sözleşmesi’nin VIII’nci maddesi (2, 3 ve 4’ncü fıkralar) kapsamına girmiştir. Böylece Türkiye, IMF’ye uluslararası cari işlemlerine sınırlamalar getirmekten kaçınmayı ve ayrımcı parasal uygulamalar yapmamayı ve üye ülkelerin elinde bulunan Türk Liralarını o ülkenin isteği hâlinde satın alacağını taahhüt etmiş ve Türk Lirası IMF kapsamında kısmi konvertibl para olmuştur. Türkiye’nin  IMF ile ilişkilerinde mali ajan Hazine Müsteşarlığı, depozitör kuruluş ise T.C. Merkez Bankasıdır.

Her IMF üyesi, kendisine tahsis edilen kota çerçevesinde Fon’dan kredi sağlayabilir.

Fon’un amaçları; uluslararası parasal işbirliğini geliştirmek, uluslararası ticaretin dengeli bir şekilde büyümesini ve döviz kurlarında istikrarı sağlamak, çok taraflı bir ödemeler sisteminin kurulmasına yardım etmek, ödemeler dengesi finansmanında sorunlar yaşayan üye ülkeleri desteklemektir.

IMF Bretton Woods Anlaşması ile kurulmuştur.

Guvernörler Kurulu IMF’nin en yetkili organıdır.

IMF üyelerinin Fon kaynaklarından kotaları ile sınırlı olmak şartıyla yararlanma politikasına kredi dilimleri politikaları denir.

Fon üye ülkeler üzerinde, döviz kuru politikalarının uygulanışıyla ilgili olarak sürekli “gözetim” görevini yerine getirir.