ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR

II. Dünya Savaşı devam ederken Savaş’tan sonra kurulacak olan yeni uluslararası para sistemine ilişkin olarak İngiliz ve ABD planlarının arkasından Fransız ve Kanada planları yayınlanmıştır. İngiltere ve ABD, Sovyetler Birliği dahil bütün ilgili ülkelere danıştıktan sonra kendi aralarında bir anlaşmaya varmış ve bunu 21 Nisan 1944’de açıklamışlardır. Üzerinde anlaşılan konular, diğer ülkeler ile birlikte Haziran 1944 tarihinde Atlantic City’de (New Jersey) tartışılmıştır. Bu toplantının sonuçları ise Bretton Woods’ta (New Hampshire) 1-22 Temmuz 1944 tarihleri arasında toplanan Birleşmiş Milletler Para ve Finans Konferansı’na sunulmuştur.

Bretton Woods Anlaşması ile dünya çapında iki büyük ve önemli kuruluş yaratılmıştır. Bunlar; Uluslararası Para Fonu ile Dünya Bankası’dır (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası).

Fon’un amaçları IMF’yi kuran Anasözleşme’nin I. maddesinde belirtilmiştir. Fon’un amaçları; uluslararası parasal işbirliğini geliştirmek, uluslararası ticaretin dengeli bir şekilde büyümesini ve döviz kurlarında istikrarı sağlamak, çok taraflı bir ödemeler sisteminin kurulmasına yardım etmek, ödemeler dengesi finansmanında sorunlar yaşayan üye ülkeleri desteklemektir.

Üye ülkeler IMF sermayesine farklı oranlarda katılmaktadır. Üyelerin Fon sermayesindeki katılım paylarına kota denilmektedir. Bir ülke IMF’ye üye olduğunda ekonomisinin büyüklüğüne göre bir kota belirlenmektedir. Kotalar, üyelerin oy güçlerini belirler, Fon’a katkılarına ve Fon’dan borçlanmalarına da etki eder.

Kotalar, her beş yılda bir gözden geçirilir. Guvernörler Konseyi, kotalara genel bir değişiklik önermeye her zaman yetkilidir. İlgili ülkenin talebi üzerine ülkenin kotasında bir düzenlemeye gidilebilir.

İcra Direktörleri Kurulu (Yönetim Kurulu), 24 İcra Direktöründen oluşur. İcra Direktörleri Kurulu (Executive Board) günlük işlerin yürütülmesinden sorumlu daimi karar organıdır.

Kurul içerisinde ABD, Almanya, Fransa, İngiltere, Japonya, Çin, Rusya ve Suudi Arabistan kendi atadıkları icra direktörleri tarafından temsil edilirken, diğer üyelerin temsili ise bazı diğer üye ülkelerle oluşturdukları gruplar (constituency) içerisinden seçilen icra direktörleri aracılığıyla sağlanır.

Günümüzde IMF üyelerini başlıca dört temel borçlanma imkânından yararlandırmaktadır. Bunlar; Destekleme Düzenlemeleri, (1997’de Ek Rezerv İmkanı: Supplemental Reserve Facility) Ek Rezerv Kolaylığı (Extended Fund Facility) ile Yoksulluğu Azaltma ve Büyüme Kolaylığı (Poverty Reduction and Growth Facility) ve Dış Şoklar Kolaylığı’dır. (Exogenous Shocks Facility)

Destekleme Düzenlemesi (Stand- By Arrangement) ile üye ülkeye, kısa vadeli ödemeler dengesi sorunlarını aşabilmesi için 36 ayı aşmayacak şekilde genellikle 12-24 aylık süre içinde kotasıyla ilişkilendirilen belli bir miktara kadar kaynak kullanabilme imkânı sağlanmaktadır. Destekleme düzenlemesine Türkçe literatürde Stand-by Anlaşması da denilmektedir.

1960’lı yıllarda IMF kaynaklarının yetersizliğini gidermek amacıyla Fon sermayesine en çok katkıda bulunan 10 ülke (Paris Kulübü), 1967 yılında özel çekme haklarının (special drawing rights: SDR) yaratılmasını sağlamışlardır. Özel Çekme Hakları Hesabı, 1969 yılında resmen yürürlüğe girmiştir.

Uluslararası işsizlik seviyelerini minimum düzeyde tutmak Uluslararası Para Fonu ile Dünya Bankasının kuruluş amaçlarından değildir.

2018 yılı itibari ile IMF üyeliğine kabul edilen ülke sayısı 189 olmuştur.

Kotalar 5 yılda bir düzenlenir.

IMF Yönetim Kurulu 24  adet icra direktöründen oluşmaktadır.

İşsizliği Azaltma Kolaylığı temel borçlanma imkânlarından birisi değildir.

Kota alımının yıllık %0.25 ve satın alınan para için de %4.5'tur.

Verilen ifadelerin tümü doğrudur.

Verilen tüm sebepler doğrudur.

Destekleme veya süresi uzatılmış düzenleme yapılması için teminat sağlama şartlılık politikasının amaçlarından birisi değildir.

Destekleme Düzenlemesi imzalanmalıdır.