ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR - Deneme Sınavı - 22

UNCTAD, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun bir organıdır. Yapısı ve yönetimi, benzer uluslararası ekonomik kuruluşlardan biraz farklıdır. Çünkü UNCTAD, temelde konferans şeklinde faaliyet gösterir. Dört yılda bir düzenlenen UNCTAD Konferansları, örgütün (yani UNCTAD’ın) en yetkili birimidir. UNCTAD Konferansları bakanlar düzeyinde toplanır, uygulanacak politikaların belirlenmesine ve çalışma programına karar verir.

UNCTAD’ın en üst politika saptama organı olan UNCTAD Konferansı, 194 üye ülkeden oluşur. UNCTAD kapsamında düzenlenen konferanslarda kararlar, üçte iki çoğunluk ile alınırken, normal kararlar için basit çoğunluk yeterlidir

YUED’in temelini oluşturacak ilkeler, BM’in 6. Özel Genel Kurulu’nda kabul edilen YUED’in Kurulmasına İlişkin Bildiri ve Eylem Programı’nda 5 başlık altında toplanmıştır:

Uluslararası Para Fonu (IMF)

İmtiyazlı Ticaret Anlaşmaları

AKÇT’yi kuran ülkeler Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg’tur.

1952 yılında yürürlüğe giren Paris Anlaşması ile AKÇT’nin yönetimi için dört organ oluşturulmuştu. Bunlar; Bakanlar Komitesi, Yüksek Otorite, Ortak Kurul, ve Divan. Roma Anlaşması (1957) ile kurulan AET ve EURATOM’un yönetimini yapmak üzere de her iki topluluk için ayrı ayrı olmak üzere dört ana organ oluşturulmuştu. Bunlar; Konsey, Komisyon, Genel Kurul (daha sonra kendi adını “Parlamento” olarak değiştirecektir), ve Adalet Divanı.

1976’da kabul edilen bir düzenleme ile 1979’dan itibaren Avrupa Parlamentosu’nun üyeliklerinin her üye devlette doğrudan halk tarafından seçimle belirlenmesi kararlaştırılmıştır. Seçimler 5 yılda bir yapılmaktadır. Genişleme sürecinde yeni üyelerin katılması ile üye sayılarında artışlar olmuştur. Avrupa Parlamentosunun 751 üyesi (başkan dahil) vardır. AP’de üye ülkeler nüfusları oranında parlamenterlerle temsil edilirler. Bir ülkeden AP’ye seçilen parlamenter sayısı 96’dan fazla, 6’dan ise az olamaz. AP’de en fazla parlamentere sahip ülkeler sırasıyla Almanya, Fransa,İtalya, İngiltere ve İspanya’dır.

Adalet Divanı da Roma Anlaşması ile kurulmuş ana organlardan biridir. Üye sayısı kadar hâkimden oluşur ve Lüksemburg’da bulunur. Avrupa Topluluğu ya da 1992 Maastricht Anlaşması’ndan sonraki adıyla Avrupa Birliği’nin hukukunu yorumlamaya ve adli karar vermeye yetkili tek organdır. Birlik üyesi devletler Birlik Hukuku’na ilişkin uzlaşmazlıklarının çözümünde Birlik Adalet Divanı’ndan başka hiçbir hukuksal kuruma gitmemeyi taahhüt etmişlerdir. Bu yüzden Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD)’nın yetkisi “mecburi” nitelikte bir yetkidir.

Sınır kontrollerinin kalkması, yabancılar için tek vize ile tüm imzacı üyelerde seyahat serbestîsi 14 Haziran 1985 Schengen Sözleşmesi ile sağlanmıştır.

ASEAN 8 Ağustos 1967’de Bangkok’da üye devlet dışişleri banaklarınca ilan edilen deklarasyon ile kurulmuştur. Kurucu üyeleri Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland’dır. Bu dönemde Vietnam Savaşı’nın en çetin günleri yaşanmaktadır. Bu topluluğun başlangıçtaki amacı ekonomik değil siyasidir, komünist yayılmasına ve bölgenin savaş alanına dönme riskine karşı istişare ve siyasi işbirliği mekanizması olarak düşünülmüştür. Ekonomik amaçlar daha sonraki dönemlerde öne çıkmıştır.

25 Nisan 1996 Çin’in Şanghay kentinde imzalanan çok yönlü işbirliği anlaşması ile Çin Halk Cumhuriyet, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından “Şanghay Beşlisi” girişimi kurulmuştur. 2001’de Özbekistan da bu girişime katılmış ve girişimin adı da “Şanghay İşbirliği Örgütü” olarak ilan edilmiştir. Daha sonra örgüte Hindistan ve Pakistan üye olmuşlardır. Afganistan, Belarus, İran ve Moğolistan örgüt toplantılarına gözlemci olarak katılmaktadırlar. Türkiye, Azerbaycan, Kamboçya, Nepal ve Sri Lanka diyalog ülkeleri sıfatıyla; ASEAN, BDT ve Türkmenistan da sürekli konuk olarak örgüt toplantılarında yer almaktadırlar.

25 Haziran 1992’de İstanbul’da kuruluş anlaşması yapılarak KEİ hayata geçirilmiştir. Örgüt Sekretaryası da İstanbul’dadır. Üyeleri Rusya, Ukrayna, Moldova, Romanya, Bulgaristan, Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan, Ermenistan, Yunanistan, Arnavutluk’tur. Sırbistan da daha sonra KEİ üyesi olmuştur. Bu devletlerin hepsinin geçmişinde “Osmanlı Tarihsel Alanı” gibi ortak bir nokta vardır. Ayrıca Rusya ve Türkiye gibi geçmiş dönemlerde “tarihsel rekabet” yaşamış iki büyük bölgesel gücün bir örgütün temel direkleri olarak bir araya gelmiş olmaları önemlidir.

İran’daki 1979 İslam Devrimi’nin sonucunda oluşan rejim değişikliğinden kısa süre sonra taraf­ların anlaşmadan çekilmeleriyle CENTO ortadan kalktı. Fakat RCD’nin başka bir biçim altında sürmesinde taraf­lar mutabık kalınca, 29 Ocak 1985’teki RCD’nin Tahran’da yapılan zirve konferansında, bu yapının adı ve içeriği değiştirilerek “Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO)” kurulmuştur. Örgütün merkezi Tahran’dadır. 1991’de SSCB’nin dağılmasından sonra 1992’de Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan ve Afganistan ECO’ya yeni üye olarak kabul edilmişlerdir. Böylece örgütün coğrafyası, nüfusu ve ekonomik potansiyeli bir anda artmıştır. Avrasya coğrafyasındaki Türkiye ile soydaş cumhuriyetlerin hepsinin Türkiye ile aynı çatıda oldukları tek bölgesel örgüt ECO’dur.

Eylül 1960’ta Venezüella’nın yoğun diplomasisinin sonucu olarak Bağdat’ta bir araya gelen 5 petrol ihracatçısı devlet tarafından kurulmuş bir “kartel örgüt”tür. Kurucu üyeleri Irak, İran, Venezüella, Suudi Arabistan ve Kuveyt’tir.

Küresel Finansal (Mali) Sistem Komitesi (Committe on the Global Financial System: CGFS): Komite’nin görevi uluslararası bankacılık piyasalarını izlemektir.
Komite finansal istikrar sorunlarından finansal sistemin yapısal değişikliklerine
kadar pek çok konu ile ilgilenmektedir. Doğru cevap D'dir.

Banka işlemleri olağan ve özel olarak ikiye ayrılmaktadır. Olağan işlemler, olağan (normal) sermaye kaynakları kullanılarak gerçekleştirilir. Bu kaynaktan göreceli olarak belli bir seviyede kalkınmış ülkeler faydalanmaktadır. Bankadan en fazla kredi kullanan ülkeler Endonezya, Pakistan, Güney Kore ve Filipinler’dir. Doğru cevap C'dir.

Afrika Kalkınma Bankasını (AfDB) kuran anlaşma 4 Ağustos 1963 tarihinde, 23 Afrika ülkesi tarafından Sudan başkenti Hartum’da imzalanmış ve 10 Eylül 1964 tarihinde ise yürürlüğe girmiştir. AfDB faaliyetlerine 1 Temmuz 1966 tarihinde başlamıştır. Bankanın merkezi, Fildişi Sahili’nin Abidjan şehrindedir. Doğru cevap B'dir.

Karadeniz Ekonomik İşbirliği Ticaret ve Kalkınma Bankası (The Black Sea Trade and
Development Bank: BSTDB), KEİ’nin mali ayağı olarak 1997’de kurulmuştur. Karadeniz
Ekonomik İşbirliği (KEİ) Ticaret ve Kalkınma Bankası’nın 11 kurucu üyesi Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan’dır. Doğru cevap E'dir.

Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (The Council of Europe Development Bank: CEB) sosyal görev bilinciyle hareket eden çok taraflı kalkınma bankasıdır. 1956’da mülteci sorunlarına çözüm bulmak için kurulan Banka daha sonra Avrupa toplumları arasında
kaynaşmayı sağlamayı hedeflemektedir. Avrupa Konseyi Kalkınma Bankasının kurucu üyeleri Almanya, Belçika, Fransa, İtalya, İzlanda, Lüksemburg, Türkiye ve Yunanistan’dır. Doğru cevap A'dır.

1948 yılından 1 Ocak 1995’e kadar geçen sürede Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması, uluslararası ticareti düzenleyen ve üzerinde anlaşılan tek ulus­lararası çok taraf­lı sözleşme olmuştur. GATT, ticari ilişkilerde rekabeti bozan ve ticareti kısıtlayan engellerin görüşülerek kaldırıldığı tek uluslararası örgüt (an­laşma) olmuştur. Doğru cevap D'dir.