ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR - Deneme Sınavı - 17

XIX. yüzyılda ulaştırma, teknik, ticari-mali, siyasi yönleri olan ilk uluslararası örgütlerin oluştuğu görülmektedir. Bunların tamamı, Tanca Komisyonu dışında, Avrupa kıtasında kurulmuşlardır.

ILO’nun MC gibi “adaletsiz bir barış düzeninin bekçisi” olma gibi yıpratıcı bir konumu yoktu. Bu yüzden varlığını günümüze kadar sürdürmüş ve çalışma yaşamına ilişkin getirdiği standartlar ve düzenlemelerle pek çok başarıya imza atmıştır. Çalışma barışının tesisine yaptığı katkıların neticesi olarak kuruluşunun 50. yılı olan 1969’da ILO, Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmüştür.

IMF Kuruluş Sözleşmesi’ne taraf her devletin kendi ulusal para birimi için,
ya altın karşılığı esasına ya da ABD dolarının ($) Temmuz 1944 itibarıyla
altın karşısındaki değerine (1 ons altın = 35 $) göre belirlenmiş miktar üzerinde dolar esasına göre belirledikleri bir itibari değeri olacaktı.

Guvernörler Kurulu (Board of Governers), IMF’nin en yetkili organıdır.

Türkiye’nin IMF ile ilişkilerinde  depozitör kuruluş  T.C. Merkez Bankasıdır.

Kotalar, her beş yılda bir gözden geçirilir. Guvernörler Konseyi, kotalara genel bir değişiklik önermeye her zaman yetkilidir. İlgili ülkenin talebi üzerine ülkenin kotasında bir düzenlemeye gidilebilir.

1960’lı yıllarda IMF kaynaklarının yetersizliğini gidermek amacıyla Fon sermayesine en çok katkıda bulunan 10 ülke (Paris Kulübü), 1967 yılında özel çekme haklarının (special drawing rights: SDR) yaratılmasını sağlamışlardır. Özel Çekme Hakları Hesabı, 1969 yılında resmen yürürlüğe girmiştir.

Banka Almanya, Belçika, Büyük Britanya (İngiltere), Fransa, İtalya ve Japonya merkez bankaları ile ABD’den FED’in katılımı ile kurulmuştur. İsviçre ev sahibi olduğu için BIS’e üye olmuştur. Günümüzde Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 60 ülkenin merkez bankası BIS’e üyedir

Afrika Kalkınma Bankası (African Development Bank: AfDB), Afrika kıtasının ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkıda bulunmak amacıyla 1964’te kurulmuş ve faaliyetlerine ise 1966’da başlamıştır. Türkiye, AfDB’ye üye değildir.

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Soğuk Savaş sonrası dönemin ilk uluslararası finans kuruluşudur. Banka, Soğuk Savaş sonrası dönemde Orta ve Doğu Avrupa ülkelerindeki siyasi ve ekonomik yapılardaki değişiklikleri mali açıdan desteklemek için 1991 yılında kurulmuştur. Diğer bir ifadeyle Banka merkezi planlı ekonomiden piyasa ekonomisine geçen ülkelerde piyasa ekonomisinin gelişimi desteklemek için oluşturulmuştur.

2018 yılında Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın (EBRD) 69 üyesi (hissedarı) vardır. Bunların 67’si ülke, 2’si ise AB ve AYB’dir.

Guyana dışındaki tüm İslam İşbirliği Örgütü üyesi ülkeler, İslam Kalkınma Bankası'na üyedirler.

İslam Kalkınma Bankası’nın (İKB’nin) sermayesi İslam Dinarı (İD) üzerinden kaydedilir.1 İslam Dinarı ise 1 SDR’ye eşittir. İKB’nin kuruluş sermayesi 814,3 milyon İD’dir. 2018 yılında İKB’nin kayıtlı sermayesi yaklaşık 50 milyar dolara ulaşmıştır. Banka sermayesine en fazla katkı sağlayan ülkeler S. Arabistan, Libya, İran, Nijerya, BAE, Katar, Mısır, Kuveyt ve Türkiye şeklinde sıralanmaktadır. İKB’de sermayeye katılım oranı, üye ülkenin oy gücünü belirlemektedir.

Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) Ticaret ve Kalkınma Bankası’nın 11 kurucu üyesi Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan’dır.

BIS bünyesinde Bankacılık ile Para ve Ekonomi Departmanlarına bağlı komitelerin yanı sıra farklı yapı ve statüde pek çok komite mevcuttur. Bu komitelerin çalışmaları parasal ve finansal istikrara katkı sağlamaktadır. Bunlar:

Asya’da bir kalkınma bankası kurulmasına yönelik girişimler 1960’lı yıllarda başlamıştır. Fakat ABD’nin bölgede kurulacak bankanın sermayesine katkıda bulunacağını açıklamasına kadar olan zaman diliminde önemli bir gelişme sağlanamamıştır (Karluk, 2007, s. 458). Birleşik Devletlerin (ABD’nin) açıklamasının ardından Asya Kalkınma Bankası’nın kurulmasına yönelik bölgesel girişimler hızlanmıştır. BM Ekonomik ve Sosyal Konseyi’ne (ECOSOC) bağlı bir birim olan Asya ve Uzakdoğu İçin Ekonomik Komisyon’un (şimdiki adıyla Asya ve Pasifik İçin Ekonomik ve Sosyal Komisyon (ESCAP)) 62(XXI)3 Kararı uyarınca 2-4 Aralık 1965 tarihlerinde Manila’da toplanan Asya Kalkınma Bankası Tam Yetkili Temsilciler Konferansı’nda ADB Anlaşması kabul edilmiştir.

Marshall Planı ile Avrupa’ya aktarılacak mali yardımların hangi ülkelere, hangi sektörler ve hangi kriterlere dağıtılacağının belirlenmesi önemli bir konu idi. Bu gelişmeler esnasında, 12 Temmuz 1947’de Paris’te bir araya gelen Avrupalı liderler, Avrupa’nın ihtiyaçlarını belirlemek için Avrupa Ekonomik İşbirliği Konferansı (CEEC: Conference of European Economic Cooperation) adlı kuruluşu oluşturmuşlardır. Marshall Planı’na katılacak ülkelerin ekonomik ihtiyaçlarına ilişkin raporların hazırlanmasının ardından, Plan yasalaşmış ve 1948’de onaylanarak yürürlüğe girmiştir.

Marshall Planı’na ilişkin düzenlemeler için Avrupa ülkeleri kendi aralarında Nisan 1948’de Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü’nü (OEEC: Organization of European Economic Cooperation) kurmuşlardır. Bu örgüt 1961 yılında Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne (OECD: Organization of Economic Cooperation and Development) dönüşmüştür.

Ulusal işlem ilkesi: Bu ilke, iç pazara ilişkin düzenleme ve uygulamalar yönünden ithal ve yerli mallar arasında ayrım yapılmamasını öngörmektedir. Ulusal İşlem Kuralı (Milli Muamele: National Treatment) bir mal, hizmet ve fikri mülkiyet pazara girdikten sonra uygulanır. Yerli üretimden gümrük vergisine eş bir vergi alınmamış olmasına rağmen, ithal mal üzerinden gümrük vergisi alınması ulusal işlem ilkesine aykırılık oluşturmaz.

OECD’nin kurucu üyeleri Avusturya, Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, İngiltere, Kanada ve ABD’dir. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne sonradan katılan ülkeler ise Japonya (1964), Finlandiya (1969),Avustralya (1971), Yeni Zelanda (1973), Çek Cumhuriyeti (1995), Meksika (1994), Macaristan (1996), Polonya (1996), Güney Kore (1996), Slovakya (2000), Şili (2010), Estonya (2010), Slovenya (2010), İsrail (2010).