ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR - Deneme Sınavı - 16

1948 yılından 1 Ocak 1995’e kadar geçen sürede Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması, uluslararası ticareti düzenleyen ve üzerinde anlaşılan tek uluslararası çok taraf­lı sözleşme olmuştur.

Türkiye GATT’a, 1950-1951 Torquay (İngiltere) Tarife Görüşmeleri sonucunda 21.12.1953 tarih ve 6202 sayılı Yasa ile katılmıştır. Genel Anlaşma’da daha sonra yapılan değişikliklerin, 14.06.1957 ile 3.06.1959 tarihli, 7014 ve 7322 sayılı Yasalar ile onaylanması uygun bulunmuştur.

Miktar kısıtlamaları (kotalar), ithal yasakları ve şartlı ithal izinleri gibi önlemleri kapsar. GATT kuralları gereği, yukarıda da belirtildiği gibi, geçici ödemeler dengesi ve döviz sorunu olan bir ülke, bir süre için ithalatını kısıtlayabilir

OECD’nin uzmanlık ve faaliyet alanları bilim ve teknoloji, biyoteknoloji, enerji, çelik, çevre, eğitim, emeklilik ve sigorta, ekonomi, finans, ihracat kredileri, istatistikler, işgücü, kalkınma işbirliği, kurumsal yönetim, rekabet, sağlık, sosyal konular, tarım ve balıkçılık, ticaret, uluslararası göç, ulaşım, yatırım, yolsuzlukla mücadele ve vergi şeklinde sıralanabilir.

Cenevre Turu 1947: Genel Anlaşma’nın yürürlüğe girmesiyle tarife indirimleri gündeme gelmiş ve ilk çok taraf­lı ticaret görüşmeleri (müzakereleri) Cenevre’de yapılarak ticareti kısıtlayıcı önlemlerin kaldırılması kararlaştırılmıştır.

Kennedy Turu 1964-1967: ABD Başkanı Kennedy’nin teklifi ile Cenevre’de gerçekleştirilen Kennedy Turu’na 63 ülke katılmıştır. Kennedy Turu sonucunda sınai mal gümrük vergilerinde %36 oranında global indirim gerçekleştirilmiştir. İndirime konu olan mallar, dünya ticaretinin beşte dördü kadar olup 3.600 mal ve 40 milyar dolarlık ticari ürün üzerindeki gümrüklerin azaltılması anlamına gelmektedir.

Uruguay Turu’nun dünya ticaret sistemine kazandırdığı en önemli katkı, WTO bünyesinde bir Anlaşmazlıkların Çözüm Organı’nın kurulmasıdır. Böylece GATT’ta göre WTO’da uyuşmazlıkların çözümüne yönelik sistem daha da güçlendirilmiştir.

Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması, GATT 1947’den hukuken farklıdır. WTO Anlaşması, temel anlaşma metinleri ile bunlara ek kararlar ve taahhüt listelerinin de dahil olduğu karmaşık bir hukuki düzenlemedir. WTO ile GATT arasındaki farklılıklar ise şöyledir:

• GATT, herhangi bir kurumsal yapısı olmayan ve kuruluşundaki amacı Uluslararası Ticaret Örgütü’nü (ITO) kurmak olan ve bu amaçla çeşitli kuralları içeren çok taraf­lı bir anlaşmadır.

• GATT geçici olarak kurulmuştur. 50 yıla yakın bir faaliyetten sonra Genel Anlaşma’ya taraf olan ülkeler GATT’ı sürekli bir anlaşmaya çevirmek istemişlerdir.

• GATT kuralları sadece mal ticaretini, WTO mal ticaretinin yanında, hizmetler ticareti ve ticari nitelikteki fikri mülkiyet haklarını da kapsamaktadır.

• GATT anlaşması çok taraf­lı iken, 1980’lerde yeni anlaşmalarla selektif bir yapıya dönmüştür. WTO’yu oluşturan anlaşmaların tamamı çok taraf­lıdır ve taahhütler üyelerin tamamını bağlamaktadır.

• WTO, GATT’a göre anlaşmazlıkların çözümünde daha hızlı çalışan otomatik mekanizmalara sahiptir.

• Uruguay Turu’nda gözden geçirilen GATT, “GATT 1994” şeklinde WTO Anlaşması’nın bir parçası olarak uluslararası mal ticaretini etkileyen ana hususları belirlemeye devam etmektedir.

1994 yılı sonunda GATT’a taraf ülke sayısı 128 iken, artan küreselleşme süreci sonucunda Dünya Ticaret Örgütü’ne üye ülke sayısı 2018 yılında 164’e ulaşmıştır. Üyeler dünya ticaretinin %98’ni gerçekleştirmektedirler.

Doha Müzakereleri, BM’nin Binyıl Hedef­leri ile uyumlu olarak özellikle En Az Gelişmiş Ülkelerin (EAGÜ’lerin) ve Gelişme Yolundaki Ülkelerin (GYÜ’lerin) kalkınma çabalarına destek olabilecek bir süreç olarak başlamıştır. Doha Turu müzakerelerinin, GATT/WTO tarihinde daha önceki hiçbir turda görülmemiş ölçüde çok alanda yapılmakta ve bu durum görüşmeleri zorlaştırmaktadır. Kasım 2001’de başlayan müzakereler, tarımda sübvansiyon azaltılması ve tarım ürünlerine uygulanan gümrük vergilerinin düşürülmesi konusunda anlaşmazlıklar nedeniyle Temmuz 2006’de askıya alınmıştır. Bu süreçte ABD, AB, Hindistan ve Brezilya arasındaki çıkmaz görüşmeleri kesilmesine neden olmuştur.

OECD’de Komiteler: Özel Toplantılar Yürütme Komitesi, Uluslararası Enerji Ajansı Yönetim Kurulu (International Energy Agency: IEA), Ekonomik Konularda Kuzey-Güney Grubu, Ekonomik Politika Komitesi, Enerji Politikası Komitesi, Ekonomik Kalkınma ve İncelemeler Komitesi, Nükleer Enerji Ajansı İzleme Komitesi (Nuclear Energy Agency-NEA), Çevre Komitesi, Tarım Komitesi, Kalkınmaya Yardım Komitesi, Balıkçılık Komitesi, Kalkınma Merkezi Danışma Kurulu, İşgücü ve Sosyal İşler Komitesi, Teknik İşbirliği Komitesi, Eğitim Komitesi, Ticaret Komitesi, Eğitim Araştırmaları ve Yenilik Merkezi Yönetim Kurulu (Center for Educational Research and Innovation-CERI), Bilim ve Teknoloji Politikaları Komitesi, Enformasyon, Bilgisayar ve Haberleşme Politikası Komitesi (ICCP), Sanayi Komitesi.

Birleşmiş Milletler (BM) Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) ilk kez 1964’de toplanmış ve ardından BM Genel Kurulu’nun almış olduğu bir karar ile uluslararası örgüt hâline gelmiştir.

UNCTAD, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun Ticaret ve Kalkınma alanında temel organıdır.

UNCTAD’ın amaçları beş başlık altında toplanmıştır:
• Farklı gelişme seviyesindeki ülkeler arasındaki dış ticareti, özellikle gelişme yolunda olan ülkelerin ekonomik  kalkınmalarını hızlandıracak şekilde teşvik etmek,
• Ekonomik kalkınma ve uluslararası ticarete ilişkin ilkeleri belirlemek ve bunları uygulamak,
• BM sistemi içindeki diğer uluslararası kuruluşlar ile ekonomik kalkınma ve uluslararası ticaret konularında işbirliği yapmak, bu amaçla ECOSOC ve BM Genel Kurulu ile ortaklaşa çalışmak,
• Uluslararası ticarete ilişkin çok taraflı anlaşmalar yapılmasına yardımcı olmak,

• Uluslararası ticaret ve kalkınma konularında BM üyeleri ve diğer ekonomik kuruluşlar arasında ekonomi politikalarının uyumunu sağlayacak bir merkez görevini yerine getirmektir.

Genellikle bir hükümetlerarası uluslararası kuruluşta en az 3 üye (en az 5 değil) devlet bulunur. Uluslararası kuruluşlara üyelik, kurucu anlaşmalara konulan kısıtlamalara göre üç farklı şekilde gerçekleşebilir. Hükümetlerarası uluslarası kuruluşlar çok farklı amaçlarla kurulurlar. Bölgesel sorunlara çözüm, güvenlik, serbest ticaret, din, araştırma-bilimsel faaliyetler, sağlık, yoksullukla mücadele, ekonomik kalkınma gibi birçok alanda ortak amaçlar tanımlanabilir. Doğru cevap C'dir.

Uluslararası kuruluşlar aşağıdaki fonksiyonları yerine getirirler:

Doğru cevap D'dir.

Kotalar 5 yılda bir düzenlenir.

IMF Yönetim Kurulu 24  adet icra direktöründen oluşmaktadır.

1954 yılında BM Ekonomik ve Sosyal Konseyi’nin (ECOSOC) bir organı olarak Uluslararası Madde Ticaret Komisyonu oluşturulmuştur.

Gelişmekte olan ülkelerin sanayi malları ihracatının sanayileşmiş (gelişmiş) ülke pazarlarına daha kolay girmesini sağlamak amacıyla, II. UNCTAD Konferansı (Yeni Delhi-1968) sırasında Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’nin (Generalized System of Preferences: GSP) kurulması fikri benimsenmiştir.