ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR - Deneme Sınavı - 25

Küresel Ekonomide Uluslararası kuruluşlar, belirli bir amaca yönelmiş, bürokratik yapısı ve yönetimi ile kaynaklarını kamusal nitelikteki mal-hizmetler aracılığıyla ihtiyaçları yerine getirmek için kullanan, birden fazla devleti ilgilendiren ancak devlet niteliği taşımayan örgütlerdir.

Uluslararası kuruluşlar aşağıdaki fonksiyonları yerine getirirler;
• Üyelerine faaliyet amaçlarına ne ölçüde ulaşıldığı konusunda bilgi sağlamak,
• Danışma ve müzakere platformu olmak,
• Karar alma süreçlerinde kurallar koymak,
• Kaynaklara katkı ve erişim olanaklarını belirlemek,
• Anlaşma kurallarını sağlamak,
• Üyelerin anlaşmalara uyumunu izlemek,
• Anlaşmazlıkların çözümünde kurallar belirlemek,
• Faaliyetlerin mali sorumluluğunu ve muhasebesini sağlamak.

Viyana Kongresi öncesi dönemde faaliyete geçen birkaç hükümet-dışı uluslararası
kuruluş bulunmaktadır. Bunlar içinde en önemlisi İsviçreli iş adamı Henry
Dunant’ın girişimleriyle 1863’te kurulan Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC)’dir.

Uluslararası ekonomik bütünleşmeler açısından bakıldığında II. Dünya Savaşı
sonrasında başta Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)’nun yakalamış olduğu
başarı dünyanın birçok bölgesinde bölgesel ekonomik bütünleşmeleri hızlandırmıştır.
Latin Amerika Serbest Ticaret Birliği (LAFTA), Doğu Afrika Ekonomik
Topluluğu, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA), Kuzey Atlantik Serbest Ticaret
Bölgesi (NAFTA) ekonomik birleşmelere verilebilecek örneklerdir

Dünya ekonomisinde uluslararası ekonomik kuruluşlar kapsam açıçısından Birleşmiş Milletler Sistemi içinde yer alanlar ve diğerleri olarak kategorize edilebilir. BM ile yaptıkları özel anlaşmalarla BM ile ilişkili ve her birinin özel görev alanı olan bu uluslararası kuruluşlara örnek olarak Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası (IBRD), Dünya Ticaret Örgütü (WTO) verilebilir.

Bölgeselleşme hareketleri
“serbest ticaret bölgeleri veya gümrük birlikleri aracılığıyla bölgesel olarak ticaretin serbestleştirilmesi veya kolaylaştırılmasına, bir başka ifadeyle ticaret bloklarının kurulmasına yol açmaktadır.

Banka’nın kuruluş amacı kuruluş aşamasında “savaş sonrası yeniden yapılanma ve kalkınmanın destek ve finansmanı” olmuş fakat grubun amacı günümüzde “yoksul ülkelerde yoksulluğun azaltılması ile sürdürülebilir büyüme ve üye ülkeler arası işbirliğinin desteklenmesi” olarak ifade edilmiştir.

Günümüzde Dünya Bankası az gelişmiş ülkelerin kamu ve özel kesimlerine finansal ve teknik yardım sağlayan temel kaynak kuruluşlardan biridir ve temel amaçlarından en önemlisi “az gelişmiş ülkelerde yoksulluğu azaltma ve yok etme” olarak belirlenmiştir.

Ağustos 2012 tarihi itibarıyla Dünya Bankası’na üye ülke sayısı 188’dir. Dünya Bankası, bilinen anlamda bir banka olmayıp temelde bu 188 üye ve aynı zamanda hissedar ülkeden oluşan iki kalkınma ajansından ve onu desteklemekte olan üç yardımcı ajanstan oluşmaktadır.

Ekonomik bütünleşme aşamaları:
• Tercihli Ticaret Anlaşmaları
• Serbest Ticaret Bölgesi,
• Gümrük Birliği,
• Ortak Pazar,
• Ekonomik ve Parasal Birlik,
• Tam Ekonomik Bütünleşme

Serbest Ticaret Bölgesi, Serbest Ticaret Anlaşması’nı imzalayan ülkelerin
oluşturduğu bir ticaret bloğudur.

Dünya Bankasının üyelerine yardım ve destek sağlamak bazında belirlediği stratejik hedefler önem sırasına göre şöyle sıralanır:

Dünya Bankası kredi ve destek ihtiyacı duyan üye ülkelere finansman sağlarken,

Dünya Bankası tarafından sunulan çeşitli hibe/finansman imkanları vardır. Aşağıda bunların bazıları sıralanmıştır.

Dünya Bankası’nın kalkınma kurumu olarak 1960 yılında kurulan Uluslararası Kalkınma Birliği (The International Development Association, (IDA) dünyanın en yoksul ülkelerine yardım eder. Az gelişmiş ve en yoksul ülkelerde yoksulluğu azaltmak amacıyla faizsiz kredi ve hibeler yardımıyla ekonomik büyümeyi, gelir dağılımındaki eşitsizlikleri azaltmayı ve bu ülkelerin yaşam standartlarını artırmayı amaçlayan program ve projeleri desteklemek amacındadır.

Bir ülkenin IDA üyesi olabilmesi IBRD üyesi olması koşuluna bağlıdır ve bu nedenle IDA’nın üye ve hissedar ülke sayısı Ağustos 2012 itibarıyla 172’dir. IDA ana sözleşmesine göre her üye ülke IDA ile ilişkilerini yürütmek için bir kurumunu yetkilendirir.

Dünya Ekonomisinde Ülke Grupları
Ülkeler arasında uluslararası kuruluşlar ve/veya bütünleşmeler aracılığıyla kurulan ilişkilerin yanında bazı “gruplaşmalar” da gözlenmektedir. Uluslararası kuruluşlar bir uluslararası anlaşmayla kurulurken ülke gruplarının oluşturulmasında bağlayıcı bir hukuk metni bulunmamaktadır. Uluslararası ekonomik kuruluşlar ve dünya ekonomisi üzerinde etkili olan güçlerin başında gelişmiş sanayileşmiş ülkelerin oluşturdukları gruplar gelmektedir. Bu grupların başında adını sıkça duyduğumuz G7 gelmektedir. 1973 petrol krizinden sonra ortaya çıkan küresel ekonomik durgunluk ortamında sanayileşmiş ülkelerin (ABD, Japonya, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya) bir araya geldiği hükümetlerarası forum niteliğindeki G6 toplantılarına 1975’te Kanada’da katılmış ve G7 ülkeleri olarak dünya ekonomisine yön vermeye çalışmışlardır.

Başlangıçta özellikle soğuk savaş döneminde piyasa ekonomisi yönünde seçimini yapmış ülkelerdeki özel kesim projelerine finans sağlamak amacıyla ABD’nin isteği ve öncülüğünde kuruluna kurum, günümüzde vizyonunu insanların yoksulluktan kurtulması ve yaşam kalitelerini arttırmaları yolunda çözüm alternatif­lerini desteklemek olarak ortaya koymaktadır. Bu amaçla kurum:

Çok Taraf­lı Yatırım Garanti Ajansı (the Multilateral Guarantee Agency: MIGA), DB’nın bir yan kuruluşu olarak 1988 yılında yabancı yatırımcılara ev sahibi ülkelerin politik risklerine karşı garanti vermek yoluyla yabancı yatırımların artmasına katkıda bulunmak amacıyla kurulmuştur. Ajans günümüzde misyonunu “gelişmekte olan ülkelerde ekonomik büyümeyi teşvik, yoksulluğu azaltma ve bireylerin refahını artırmak için gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğrudan fiziki sermaye yatırımlarını teşvik ve destekleme” olarak belirlemiştir. Türkiye, bu Ajansa kuruluşu ile birlikte üye olmuştur.

2012-2015 Ülke İşbirliği Stratejisinde, Türkiye’nin hızlı, sürdürülebilir ve çevreye saygılı büyümesine katkıda bulunmak temel amaç olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda stratejik amaçlar rekabet gücünün ve istihdamın arttırılması, eşitliğin ve kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi ve sürdürülebilir kalkınmanın derinleştirilmesi olarak tanımlanmıştır. Bu amaçlara ulaşmak için, Türkiye Hükümeti, özel sektör, sivil toplum ve Dünya Bankası Grubu, dört yıllık CPS dönemi için 4.5 milyar dolar tutarında bir kaynak yaratılmıştır. Bu kaynağın 1/3’ü kalkınma politikasının finansmanına (DPL), 2/3’ü ise yatırım finansmanına ayrılmıştır. Bu strateji ile 10 sonuç elde edilmesi planlanmaktadır:

Dünya Bankası Grubu; Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Kalkınma Birliği, Uluslararası Finans Kurumu, Çok Taraf­lı Yatırım Garanti Ajansı
ve Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Uluslararası Merkezi olmak üzere beş (5) organizasyonun birlikte hareketinden oluşur.

En az gelişmiş üye ülkelere yardım ve destek sağlamak,

Afrika