ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞLAR - Deneme Sınavı - 18

1914-­18 Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda barışı tanzim etmek üzere Paris Barış Konferansı küresel nitelikli iki örgütün aynı anda oluşumunu da gerçekleştirmiştir: Milletler Cemiyeti­ MC (The League of Nations) ve Uluslararası Çalışma Örgütü ILO (International Labour Organization). Bu iki kuruluş yirminci yüzyılın ilk “ikiz” örgüt­leridir. Doğru cevap C'dir.

Paris Barış Antlaşmalarının ilki 28 Haziran 1919’da Almanya ile yapılan Versailles (Versay) olduğu için, bu anlaşmanın imzacı taraf devletlerce onaylanması ile Milletler Cemiyeti ve Uluslararası Çalışma Örgütü de hukuken kurulmuş oldular. Doğru cevap A'dır.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 1919 Versay Barış Anlaşması ile kurulmuş ve 1946'da BM'nin uzmanlık kuruluşu olmuştur. Amaçları arasında sosyal adaletin sağlanması için çaba göstererek kalıcı barışa katkı sağlamak vardır. Hazırladığı sözleşmeler ve organlarının aldığı çeşitli tavsiye kararlarıyla çalışma yaşamını ve sosyal politikaları düzenlemektedir. Genel Konferans, ILO Yönetim Kurulu ve Uluslararası Çalışma Ofisi (Bürosu) olmak üzere üç (iki değil) ana organı bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

BM de, tıpkı selefi MC gibi “dünya barış ve güvenliğini” koruma amacıyla oluş­ turulmuş bir yapıydı. Fakat bu örgütün kuruluş sürecinde bile MC’nin başarısız­ lıklarından dersler çıkarıldığını ortaya koyan çarpıcı örnekler vardır. MC sistemi savaşı yasaklamıyordu, uzlaşmazlıkların çözümünde MC girişimlerinin başarısız ya da yetersiz olduğu durumlarda devletlere diledikleri gibi davranma yetkisini tanıyordu. Oysa BM kuruluş anlaşmasında üç istisna dışında savaş gayrimeşru ilan edilmişti. Bunlar da BM kararları ile alınan askeri zorlama tedbirleri, devleti­n saldırı karşısında meşru müdafaa hakkı ve İkinci Dünya Savaşı’nın yenik dev­letlerinin (Almanya, İtalya, Japonya ve müttefikleri durumundaki öteki devletler) intikamcı eylemlerine karşı alınacak mukabil askeri girişimlerdir. Bu sonuncu ge­rekçe de söz konusu yenik devletlerin de BM sistemine alınmalarıyla artık geçer­siz hâle gelmiştir. Yine MC’den farklı olarak BM, yenik devletlerle yapılan barış anlaşmalarının içine “sokuşturulmuş” bir belge ile kurulmadı. BM’yi kurmak için müstakil bir konferans toplandı ve saldırgan Mihver devletlerine karşı savaş ilan etmiş ve BM’nin kuruluş ilkelerini kabul etmiş her devlet bu konferansa davet edildi. Konferansta her madde üzerinde demokratik ortamda tartışma ve müza­ kereler yapıldı ve her madde ayrı ayrı katılımcı devletlerin asgari 2/3 oranında karar yeter sayısı ile onaylandı. Doğru cevap D'dir.

BM kuruluş anlaşmasındaki 6 ana organdan 5 tanesi farklı adlarla da olsa MC sisteminde de mevcuttu. Bunlar 1. Genel Kurul, 2. Güvenlik Konseyi, 3. Genel Sekreterlik, 4. Vesayet Konseyi, 5. Uluslararası Adalet Divanı. BM sistemindeki 6. ana organ olan ECOSOC’un yani “Ekonomik ve Sosyal Konsey”in MC sisteminde karşılığı yoktu. Doğru cevap E'dir.

BM Genel Kurul'a bağlı bir birim olarak kurulan BM Kalkınma Programı BM'nin örgütsel yapısı içindeki iktisadi kurumlardandır. Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu, Dünya Ticaret Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü ise BM'ye bağlı uzmanlık kuruluşlarındandır. Doğru cevap C'dir.

ECOSOC’un görev alanında hazırladığı pek çok tasarı BM Genel Kurulu’nca kabul ederek devletler hukuku metni hâline gelmiştir. Bu “yasalaştırma” (codification) çalışmaları neticesi kabul edilen önemli metinler şöyle sıralanabilir:

Doğru cevap D'dir.

Döviz kurlarını oluşturmak, istikrarlı tutmak ve denetlemek amacıyla “Uluslararası Para Fonu” (IMF) kurulmuştu. İstikrarını kaybeden bir para biriminin istikrar kazanması için Fon ilgili üye devlete borç para vermeye hazır olacaktı. Uluslararası ticareti engelleyici kısıtlamaları kaldırmak Uluslararası Ticaret Örgütü'nün, gelecekte bağımsız olacak ülkelerin ekonomik sorunlarına çare olmak ise Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası'nın amaçları arasındadır. Doğru cevap B'dir.

Dünya Bankası’nın da organları, ikizi IMF gibi aynı isimleri taşımaktadır: Gu­vernörler Konseyi, İcra Direktörleri Kurulu. Bu organların oluşum biçimleri ve üye sayıları da IMF’ninkilerle aynıdır. Ne var ki, dünya ekonomisindeki büyümelere ve devletlerin ekonomilerindeki değişimlere koşut olarak gerek Banka’daki gerekse Fon’daki üye devlet hisselerinde değişimler ve toplam sermayelerinde artışlar olmuştur ve bir devletin IMF’ye üye olmadan Dünya Ban­kası’na üye olma şansı yoktur. Doğru cevap B'dir.

Dünya Bankası;

Ancak Banka'nın merkezi ABD'nin başkenti Washington'dadır. Doğru cevap E'dir.

Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası'nın amaçları:

Az gelişmiş ve en yoksul ülkelerde yoksulluğu azaltmak amacıyla faiz­siz kredi ve hibeler yardımıyla ekonomik büyümeyi, gelir dağılımındaki eşitsizlikleri azaltmayı ve bu ülkelerin yaşam standartlarını artırmayı amaçlayan program ve projeleri desteklemek ise Uluslararası Kalkınma Birliği'nin temel amacıdır. Doğru cevap D'dir.

Dünya Bankası kredi ve destek ihtiyacı duyan üye ülkelere finansman sağlarken:

Doğru cevap E'dir.

Dünya Bankası yatırım kredileri:

Doğru cevap A'dır.

IBRD ve IDA’nın merkezi, kurulları ve elemanları aynıdır ve dolayısıyla kre­ di değerlendirme standartlarında göstermiş oldukları özen aynıdır. Fakat IDA ve IBRD krediler için farklı kaynaklara sahiptir çünkü IDA’nın açmış olduğu krediler ve yapmış olduğu hibeler ayrıcalıklı ve daha uzun dönemlidir. IDA kredileri faizsizdir ve 5­10 yıl geri ödemesiz olmak koşuluyla 35­40 yıl sü­ relidir. Ayrıca IDA ekonomik risk ve borç batağında olan yoksul ülkelere hibelerle de yardımda bulunur. IDA’ya üye ülkelerin sermaye katkıları IBRD’ye olan sermaye katılımlarıyla orantılı olarak belirlenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Birleşmiş Milletler sisteminde bulunmasına rağmen Milletler Cemiyeti sisteminde bulunmayan kurum/organ Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC)’dir.

Birleşmiş Milletler (BM) sisteminde ECOSOC üyelerini seçen ve BM’ye yeni üye kabulü konusunda nihai karar mercii olarak görev yapan organ Genel Kurul’dur.

IDA kredilerinden yaralanabilme “göreli yoksulluk” koşuluna bağlıdır. IDA kredilerinden yararlanabilmek için başvuru yapan ülkenin “en az seviyede geliş­miş ülke” statüsünde olması ve kişi başına düşen milli gelirinin belli bir düzeyin altında olması gerekir. Doğru cevap A'dır.

BM Sınai Kalkınma Teşkilatı, BM’nin örgütsel yapısı içerisindeki iktisadi kurumlardan biri olmayıp BM’ye bağlı uzmanlık kuruluşlardan birisidir.

BM sistemi içindeki kuruluş ve organlarla, ayrıca BM sistemi dışındaki bölgesel ya da küresel kuruluşlarla, ekonomi ve ticaret politikalarının kalkınma politikaları ile uyumunu sağlayacak bir eşgüdüm merkezi olan kurum, BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı’dır.

Türkiye 1947 yılında, Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası’na üye olmuştur.