ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK

Bir ekonominin yükseliş ve düşüşü, bir ülkenin yükseliş ve düşüşü için de kullanıldığı zaman, bir uygarlığın yükselişi ve düşüşünü de ifade ediyor
olabilir. Dolayısıyla, bir ülkenin ekonomik olarak çökmesi veya gerilemesi, ülkenin temsil ettiği uygarlığın veya ülkedeki uygarlığın da çökmesi veya gerilemesi anlamına gelebilir. Eski dönemlerdeki Roma İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Mısır İmparatorluğu, Çin İmparatorluğu, Aztek İmparatorluğu ve İnka İmparatorluğu düşüş gösteren ekonomilere örnek gösterilebilir.

Yükselen ekonomiler veya ülkeler olarak ise Hollanda, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri, Güney Kore, Japonya, Almanya örnek verilebilir.

15.yüzyılda ekonomik faaliyet ve ticaret yoğunluğu bakımından dünyada başlıca 10 ticaret bölgesi veya rotası olduğu söylenebilir.15’inci yüzyılda dünya politik ekonomi açısından 10 bölgede gruplandırılabilir. Üretim ve ticaretin bu bölgelerde yoğunlaştığı ve ekonomik etkileşiminde ağırlıklı olarak bu bölgeler arasında meydana geldiği söylenebilir.

Batı Avrupa 1500 yılından itibaren Doğu Avrupa ve Asya’dan daha hızlı büyümeye başladı. O dönemde zenginleşmenin temel göstergesi olarak
şehirleşme alınabilir. Amerika kıtasının keşfiyle birlikte Avrupa’ya akan kıymetli madenler ve yeni deniz yollarının keşfi Batı Avrupa’nın bir ekonomik sıçrama yapmasında etkili olmuştur. Nitekim Avrupa’da ilk kez bu dönemde meydana gelen aşırı fiyat artışları fiyat devrimi olarak adlandırılır.

16.yüzyılın son üçte ikilik kısmında ve daha öncesinde İtalya dünyanın en zengin ülkesiydi ve kişi başına gelir 1,100 Dolardı (1990 uluslararası  ABD Doları cinsinden). İtalya’ya en yakın ülke olan İngiltere’de kişi başına gelir aynı dönemde 752 Dolardı. 1564 yılında Hollanda İtalya’yı geçti ve 1836 yılına kadar da pozisyonunu korudu. Daha sonra İngiltere, 19.yüzyılın son üçte ikilik kısmında liderliği aldı. 1904 yılında ABD, liderlik postuna oturdu ve bu konumu bugüne kadar da devam ediyor.

Avrupa Genişlemesi
Batı Avrupa’daki sömürgeci ülkelerin 15’nci yüzyılın ortalarından itibaren dünyanın diğer coğrafi bölgelerine işgal, ticaret, koloni kurma ve fetihler ile yayılması, demektir.

Portekiz 1400’lerin ortasından 1600’lerin sonuna kadar en etkili olduğu dönemde ekonomik faaliyet olarak Balıkçılık, baharatlar, şeker, köle ticareti, Asya-içi ticaret gerçekleştirmiştir. Dolayısıyla Gümüş ve altın çıkarma bu faaliyetler arasında yer almamaktadır.

Dünyadaki ekonomik ağırlığını her yıl düzenli olarak artıran Çin’in, bugün olduğu gibi 2022 yılında da en büyük ekonomi olacağı öngörülmektedir. Buna karşılık Avrupa Birliği ve ABD’nin paylarında gerileme, Hindistan’ın dünya üretimindeki ağırlığında ise artış beklenmektedir. Önümüzdeki birkaç yıl içinde Doğu Asya ve Ön Asya, dünyanın en büyük üretim ve ticaret üssü haline gelecektir.

Dördüncü sanayi devrimine “Endüstri 4.0” da denmektedir. Dünyanın önde gelen ekonomi devlerinden biri olan Almanya, her yıl birçok ticaret ve sanayi fuarına ev sahipliği yapmaktadır. Almanya şirketleri yenilik yapmada dünyadaki en iyi şirketler arasında görülür. Endüstri 4.0 kavramı ilk olarak 2011 yılında Almanya’daki Hannover Fuarında kullanılmış ve bu konuda sürdürülen raporlama
çalışması Nisan 2013 yılında tamamlanmıştır. Henning Kagermann, Wolfgang Wahlster ve Johannes Helbig öncülüğünde birçok Alman özel sektör ve devlet kurumumun da katılımıyla nihai rapor hazırlanmıştır.

2016 sonu itibariyle dünyadaki döviz rezervinin 12,6 trilyon ABD Doları olduğu tahmin edilmektedir. Bu rezervin yüzde 31,1’i Çin’e aittir (Tayvan’daki ve Hong Kong’daki rezervler dâhil). Uluslararası rezervlerin sadece yüzde 5,9’u Avrupa Birliğine, yüzde 0,9’u ise ABD’ye aittir. Japonya’nın elindeki rezerv miktarı ise
%9,6’dır. 2016 yılsonu itibariyle Türkiye’nin döviz rezervi 106,1 milyar Dolar olup, dünya rezervi içindeki payı yüzde 0,84’tür.

1950-98 döneminde dünyada kişi başına düşen gelirde en yüksek artışı sağlayan ülkeler Asya’dadır. Güney Kore ve Tayvan en yüksek performansı yakalamıştır.

Dünya nüfusunda artış eğilimi, gelişmekte olan ülkeler lehinedir. 1950 yılı baz alındığında 2030 yılı için yapılan öngörüde en yüksek nüfus artışını sırasıyla Afrika (5,4 kat) ve Latin Amerika’nın (3,2 kat) yaşayacağı tahmin edilmektedir.

Dünyadaki ekonomik ağırlığını her yıl düzenli olarak artıran Çin’in, bugün olduğu gibi 2022 yılında da en büyük ekonomi olacağı öngörülmektedir.

Ortadoğu ve Kuzey Afrika, Hindistan ile Latin Amerika ve Karayipler dünya nüfusu içindeki paylarını artıran bölgelerdir. Buna karşılık, ABD, Kanada, Almanya, Japonya, İngiltere gibi gelişmiş ülkelerin dünya nüfusundaki payları önemli ölçüde düşmüştür

Bugüne kadar sanayi alnında devrim mahiyetinde dört önemli değişimden söz edilebilir. Birincisi, su ve buhar gücünün kullanılması ile mekanik dokuma tezgâhlarının icadı (18’inci yüzyılın sonunda buhar gücü uygulanmaya başladı). İkincisi, çelik, petrol ve elektriğin seri kullanımı, ilk patlamalı motorun icadı ve üretim bandı metodu ile kitlesel üretimin geliştirilmesi (19’uncu yüzyılın ikinci yarısı). Üçüncü sanayi devrimi ise 1970’lerde imalat sanayiinde mekanik ve elektronik teknolojilerin yerini dijital teknolojinin alması ile başladı ve yerini 2010’lu yılların başından itibaren programlanabilir, yapay zekâya sahip yeni bir endüstriyel yaklaşım ve uygulamaya bıraktı. İşte insan dışı bu akıllı sistemlerin toplumsal ve ekonomik hayattaki uygulaması dördüncü sanayi devrimi olarak adlandırılmaktadır.

Uluslararası piyasalardaki menkul kıymetlere bağlı tasarrufların yüzde 90’ı gelişmiş ülkeler tarafından toplanmaktadır.

Uluslararası döviz rezervlerinin nispeten küçük bir kısmı gelişmiş ülkeler tarafından tutulmaktadır. Tek başına Çin, dünyadaki döviz rezervinin yüzde 31’ine sahiptir.

Dünyadaki dış borcun yüzde 20,1’i ABD’ye ve yüzde 13,1’i AB’ye aittir.

Yeni nesil göstergeler: Ülkelerin, toplumların, ekonomilerin birbirleriyle karşılaştırılmasında, daha önce kullanılmadığı halde, küreselleşme trendi sonrasında daha ziyade birden fazla değişkeni barındıran bileşik değişken olarak hesaplanan ve toplumsal hayatın hemen her alanını ölçüp sayısallaştırarak karşılaştırmaya imkân verecek şekilde geliştirilen göstergelerdir.

Toplumsal gelişme indeksi en kapsamlı gelişmişlik göstergesidir. Bir indeksin kapsamı ne kadar geniş olursa, bireysel karar alma süreçlerinde kullanımı da o kadar sınırlı olur.