ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK

Ekonomik büyüme ile başlayan refah artış sürecinin, gelir artışı yoluyla refahın diğer araçlarının da gelişmesini sağlayarak sürekli gelişme gösterdiği gözlenmektedir. Bu yüzden refah artışını, belirli bir gelir artışı hedefinde durmayan, ucu açık ve sonu kesin tahmin edilemeyen, bir birey ve toplum hayatını iyileştirme süreci olarak tanımlayabiliriz.

Ekonomik Büyüme: Bir ekonomide üretilen mal ve hizmet miktar ve çeşitliliğinin, dolayısıyla o mal ve hizmetleri satın alacak gelir düzeyinin artması.

Ekonomik Gelişme/Kalkınma: Bir ülkede, ekonomik büyümenin yanı sıra, eğitim, sağlık, güvenlik, gelir dağılımı gibi konularda da iyileşmeler sağlanması.

Refah: Kişi başına düşen yüksek miktardaki mal ve hizmetlerin yanında, adil gelir dağılımı, özgürlük ve demokratik katılım, çevreyle uyumlu gelişme gibi kişilerin kendilerini mutlu hissetmelerini sağlayan diğer unsurların da bulunması.

Aşağıdaki ilkeler gözetilerek yapılan kalkınma ancak sürdürülebilir olur.
• İnsan ve diğer canlılar için hayat kalitesinin bozulmamasına veya mevcuttan daha geriye götürülmesine yol açmamaya özen göstermek
• Tüm kararlarda hakkaniyet ve adaleti gözetmek
• Karar süreçlerine olabilecek tüm paydaşların katılımını sağlamak ve ortaklık içinde hareket etmek
• Çevreyi korumaya özen göstermek ve ekolojik kısıtlılıklara saygılı olmak, sınırları zorlamamak
• Sadece bugünkü değil gelecekteki nesilleri de düşünerek hareket etmek.

Milli gelir hesaplarına kayıtlı veya kayıt dışı olsun sadece piyasalaştırılan ekonomik faaliyetler katılır. İkinci olarak, bazı mal ve hizmetler toplum refahında diğerlerinden daha önemli olmasına karşın milli gelir hesaplarına hepsi parasal değerlerine göre yansır. Öte yandan kentleşmenin getirdiği ilave külfetler (yüksek kira, yoğun trafik vb.) gürültü, ses ve çevre kirliliği, suç oranı gibi refahı olumsuz etkileyen unsurlar da bu rakamlara yansımaz. 

Gelir düzeyi karşılaştırılan ülkelerdeki gelir dağılımını ve sosyal güvenlik sistemlerinin benzer olup olmadığını da dikkate almak gerekir. Ayrıca aynı gelir düzeyi aynı süre çalışma ile elde edilmemişse, bir ülke diğerine göre daha az mesai ile üretim yapıyorsa bireylerin boş vakti daha çok demektir. Refahın önemli bir parçası olan ve kişinin istediği gibi kullanabileceği zamanı ifade eden boş vakit de bireysel mutluluğun önemli bir bileşenidir.

Az gelirin az tasarrufa, az tasarrufun az yatırıma, az yatırımın da az gelire sebep olması nedeniyle fakirlikten kurtulamama durumuna fakirliğin kısır döngüsü adı verilir.

Ekonomik Büyüme: Bir ekonomide üretilen mal ve hizmet miktar ve çeşitliliğinin, dolayısıyla o mal ve hizmetleri satın alacak gelir düzeyinin artması.

Doğa üzerinde gelecek kuşakların da hakları olduğunu unutmadan, özellikle ekolojik dengenin bozulmamasına, geri döndürülemez zararlar verilmemesine özen gösterilerek sağlanabilir. Bunun için aşağıdaki ilkeler gözetilerek yapılan kalkınma ancak sürdürülebilir olur.

• İnsan ve diğer canlılar için hayat kalitesinin bozulmamasına veya mevcuttan daha geriye götürülmesine yol açmamaya özen göstermek

• Tüm kararlarda hakkaniyet ve adaleti gözetmek

• Karar süreçlerine olabilecek tüm paydaşların katılımını sağlamak ve ortaklık içinde hareket etmek

• Çevreyi korumaya özen göstermek ve ekolojik kısıtlılıklara saygılı olmak, sınırları zorlamamak

• Sadece bugünkü değil gelecekteki nesilleri de düşünerek hareket etmek.

Dünya ekonomisindeki en önemli gelişmelerden birisi beşeri sermayenin gelişmesi alanındadır. Beşeri sermaye, kısaca insanın üretime katkı sağlayan eğitim, beceri, tecrübe ve düzenli çalışabilme gücünü ifade eder.

Beşeri sermaye bilgi, beceri, tecrübe ile beden ve ruh sağlığının etkileşimiyle oluşur. Çalışma motivasyonu ise hem beşeri hem de sosyal sermayenin bir unsurunu oluşturur.

Beyaz Yakalı Suç:Toplumun eğitimli, yetenekli ve yüksek statülü kişileri tarafından işlenen, hile ve aldatma ağırlıklı suçlar.

İşsizlik, üretimin tam istihdam seviyesinin altında gerçekleşmesi nedeniyle bir çok sorunun ortaya çıkmasına yol açar. Bunlar:

• Toplumun tümü için üretim, gelir ve dolayısıyla refah kaybı

• Devlet için vergi kaybı

• (varsa) İşsizlik ödemelerinin artması nedeniyle çalışanlar üzerinde vergi yükünde artış

• İşsizler ve yakınlarında ruhsal çöküntü veya ‘işe yaramazlık’ duygusunun oluşması

• Toplumsal sisteme yabancılaşma ve bunun sonucu olarak toplumsal kurallara uymama (suç işleme) eğiliminin artması

• Nüfusun bağımlılık oranının artması nedeniyle çalışanların reel kazançlarının azalması

Ekonomilerin başarılarında dışa açıklık derecesi büyük önem taşır. Dış ticaretin toplam GSMH içindeki oranı ile ölçülen dışa açıklık derecesi, ekonomilerin serbest piyasa ortamında diğer ekonomilere olan bağımlılığını ve gücünü gösterir.

Ulusal ekonomilerin başarı düzeyi ve dünya ekonomisi ile olan ilişkileri, ekonomik özgürlüklerin sağlanma oranıyla yakından ilgilidir. Bir ekonominin ne düzeyde özgür olduğu aşağıdaki kriterler çerçevesinde belirlenir:

• Dış ticarete getirilen sınırlamalar

• Devlet harcamalarının ve vergilerin GSMH içindeki payının az veya çok olması

• Sözleşmelerin işlerlik kazanabilmesi için mahkemelerin karar alma hızı ve alınan kararların yaptırım gücü

• Çalışma hayatına ilişkin düzenlemeler

• Sermaye hareketleri ve bankacılık faaliyetleri üzerindeki kısıtlamalar

• Kayıt dışı ekonominin boyutları

Gelir dağılımında eşitsizliğin ölçümünde Gini katsayısı yaygın kullanılan göstergelerden biridir. Bu katsayı 0 ile 1 arasında bir sayıdır. 0 tam eşitliğin olduğu durumu, 1 de gelirin tek bir kişinin elinde toplandığı ve geri kalanların hiç gelirinin olmadığı hipotetik durumu ifade eder. Gerçek hayat bu ikisi arasında bir yerlerdedir. Gini katsayısı bire yaklaştıkça gelir dağılımının bozulduğunu anlarız.

Bir ülke ekonomisinin başarısında önemli makro göstergelerden biri de fiyat istikrarıdır. Fiyat istikrarı içinde, mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki artış oranı, yani enflasyonun yanı sıra, döviz kuru ve faiz oranları da önemli yer tutar. Enflasyon, ülke parasının mal ve hizmet alımında değerini ne düzeyde koruduğunu, döviz kuru, ülke parasının diğer ülke paraları karşısında nasıl bir değere sahip olduğunu, faiz ise yatırım için sermaye temininin maliyet durumunu gösterir. Kur, faiz ve enflasyon oranları görece düşük ve istikrarlı bir seyir izleyen ekonomilerde üretim, yatırım ve tasarruf kararları daha sağlıklı ve uzun dönemli olarak yapılır. Bu da istikrarlı büyüme demektir.

Fiyat istikrarsızlığı, sadece fiyat konusunda belirsizlik yaratmakla kalmaz, diğer ekonomik dengelerin de bozulmasına yol açar. Bu bakımdan makro fiyatlarında istikrar, (enflasyon, kur ve faiz oranlarının istikrarı) bir ekonominin çok önemli bir performans ölçütüdür. Düşük faiz oranına karşın sermayenin bir ekonomi içinde kalması, o ekonomiye sermaye sahiplerinin güvenini gösterir. Aynı şekilde bir ülke parası, diğer ülke paraları karşısında istikrarlı biçimde değerini koruyorsa, o ülkenin parasının elde tutulmasından bireylerin bir değer kaybı kaygısı taşımadıklarını, yani ülke parasının alım gücünün düşmeyeceğini bekledikleri anlamını çıkarabiliriz. Bu da ekonominin üretim kapasitesinin basılan parayı karşılayacak düzeyde olduğuna dair bir güveni ifade eder. Çünkü ülkenin parasının değeri, gerektiğinde ülkedeki mal ve hizmetlere dönüştürülebilme durumunu gösterir.

Dünya ekonomisindeki en önemli gelişmelerden birisi beşeri sermayenin gelişmesi alanındadır. Beşeri sermaye, kısaca insanın üretime katkı sağlayan eğitim, beceri, tecrübe ve düzenli çalışabilme gücünü ifade eder. Hangi tür üretim olursa olsun, bireylerin üretimde bulunabilmek için, yaptıkları işin niteliğine göre farklılaşan bilgi, beceri, tecrübe ve çalışma arzusu ile belirli düzeyde kas veya beyin gücüne sahip olmaları gerekir. Bunlardan birisi eksik olursa beşeri sermaye tam olarak üretime dönüşemez.

Teknolojik gelişme ekonomik hayatın değişimi üzerinde en büyük etki yapan faktör olmasına karşın etkisinin boyutlarının ölçülmesi o kadar kolay değildir. 

Yeni üretim yöntemleri bulmak, yeni bir hammadde bulmak, daha kolay veya ucuz bir üretim yöntemi keşfetmek, bu işlerin yapılabilmesine yeterli düzeyde vasıflı işgücü tahsis etmeyi ve onları destekleyecek maddi kaynak ayırmayı gerektirir. Bir ekonomi, yılda ne kadar kaynağı, yeniliklere imkan sağlayacak araştırma ve geliştirme faaliyetlerine ayırırsa o ekonominin gelecekte üretilecek mal ve hizmetler için diğer ekonomilere göre avantajlı duruma gelir.

Teknoloji tarihine bakıldığında, bütün ülkelerin aynı performansı göstermediği görülmektedir.

Teknolojinin gelişmesinde buluşların yapılması kadar, bu buluşların üretimde kullanılması ve bu yolla yaygınlık kazanmaları da önemlidir. Üretime uyarlanmayan/uyarlanamayan buluşlar ekonomik gelişmede etkili olmaz.

Teknoloji transferi, biri transfer ücreti diğeri de bağımlılık olmak üzere takipçi ülkelere iki yönlü maliyet yüklemektedir. Takipçi ülkelerin teknolojiyi uyarlamalarında katlandıkları maliyetlerin öncü ülkelerin teknoloji geliştirme maliyetlerine göre düşük olması bir avantaj olmakla birlikte, teknolojinin yenilenmesi ve sürekli öncü ülkelerin inisiyatifinde gelişmesi, teknolojik bağımlılık yaratmaktadır.

Petrol ihraç eden Arap ülkelerinde doğal kaynaklarının zenginliği nedeniyle kişi başına düşen geliri yüksektir.  Zenginliğin ortaya çıkmasında kişi başına düşen gelirin yüksekliği ile beşeri ve fiziksel sermaye stoku arasında çok doğrudan bir ilişki bulunmaktadır. Vasıflı işgücü oranı yüksek ve sermaye stoku fazla olan ülkelerin zenginleşmesi ve kişi başına düşen ulusal gelirlerini artırmaları mümkün olmaktadır.

Ulusal ekonomilerin başarı düzeyi ve dünya ekonomisi ile olan ilişkileri, ekonomik özgürlüklerin sağlanma oranıyla yakından ilgilidir. Bir ekonominin ne düzeyde özgür olduğu aşağıdaki kriterler çerçevesinde belirlenir:
• Dış ticarete getirilen sınırlamalar
• Devlet harcamalarının ve vergilerin GSMH içindeki payının az veya çok olması
• Sözleşmelerin işlerlik kazanabilmesi için mahkemelerin karar alma hızı ve alınan kararların yaptırım gücü
• Çalışma hayatına ilişkin düzenlemeler
• Sermaye hareketleri ve bankacılık faaliyetleri üzerindeki kısıtlamalar
• Kayıt dışı ekonominin boyutları

İşsizlik, üretimin tam istihdam seviyesinin altında gerçekleşmesi nedeniyle bir çok sorunun ortaya çıkmasına yol açar. Bunlar:
• Toplumun tümü için üretim, gelir ve dolayısıyla refah kaybı
• Devlet için vergi kaybı
• (varsa) İşsizlik ödemelerinin artması nedeniyle çalışanlar üzerinde vergi yükünde artış
• İşsizler ve yakınlarında ruhsal çöküntü veya ‘işe yaramazlık’ duygusunun oluşması
• Toplumsal sisteme yabancılaşma ve bunun sonucu olarak toplumsal kurallara uymama (suç işleme) eğiliminin artması
• Nüfusun bağımlılık oranının artması nedeniyle çalışanların reel kazançlarının azalması