ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK

Olana yeni bir şey eklemek, onu olduğundan farklı hale getirmek anlamında değişim, insanlık tarihinin bütün dönemlerinde var olmuştur. Ancak son elli yılda gözlemlenen değişimin öncekilerden iki yönden farklılaştığını söyleyebiliriz. İlki değişimin hızıdır. Son küresel değişimin hızı, önceki dönemlerle karşılaştırılamayacak düzeyde artmıştır. Bu nedenle değişimin tarih boyunca yaşamış bütün insanların, hızlı değişimin ise çağımız insanının yakından tanık olduğu bir olgu olduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde yasayanlar, geçmiş dönemlerde iki yüz yıllık bir dönem içinde görülebilecek değişimlere, hayatlarının sadece 20 yıllık bir döneminde şahit olmaktadırlar. Bir nesil birkaç köklü değişi tecrübe eder hale gelmiştir. Bunun yarattığı birçok yan etki zamanla anlaşılacaktır. Çağımızda tanık olduğumuz değişimin ikinci özelliği ise önceki dönemlerde görülmemiş biçimde yaygın olmasındır. Geçmiş dönemlerde bir buluş, bir inanç, bir değer hatta bir haber dünyanın bir tarafından diğer tarafına aktarılırken oldukça seçici bir yol izlerdi. Bu şekilde dış kaynaklı değişim ve yenilikler görece az insanın yaşadığı belirli şehir merkezleri arasında gerçekleştirdiği. İnsanların çoğu kırsalda yaşadığı için yenilik ve değişikliklerin onlara ulaşması oldukça sınırlıydı ve ulaşsa da bu yüzyıllar gerektiren bir süre alırdı. Şimdi işe dünyada kısa bir tur yaptığınızda, farklılık, yenilik ve değişikliklerin kısa sürede her tarafa yayıldığını görürsünüz. İnsanlar büyük oranda metropol şehirlerde yaşadığı için, iletişim ve nakliye maliyetlerindeki hızlı düşüşün de katkısıyla, dünya nüfusunun büyük kısmına çok kısa sürede ulaşmak, onları yeniliklerle tanıştırmak ve dönüştürmek mümkün hale gelmiştir.

Küreselleşmenin bir sonucu olarak özellikle turistik ziyaretlerin artması ile unutulmaya yüz tutmuş ya da önemi kaybolmuş geleneksel veya yerel kültürel unsurların değerlerinin artması, tarihi eserler ile belirli bir bölgeye özgü müzik, giysi ve yemeklerin, hatta bitki veya meyvelerin yeniden değer kazanması, bölgeye özgülüklerin kıymetli hale gelmesi mümkündür. Özellikle uluslararası turizm yerel giyim, el sanatları, yemek, eğlence, kültürel ürün, tarihi mekanlar veya o yöreye özgü doğal ürünlere talep oluşturmak suretiyle onların canlandırılması biçiminde yerelleşmeyi özendirebilir. Buna küreselleşmenin yerlileştirme etkisi diyebiliriz.

Küreselleşmeyle birlikte dışarıdan gelen ile yerli kültürün birbirini yok etmek yerine karşılıklı etkileşimi sonucu her ikisinden de farklı üçüncü bir kültürün oluşmasına da yol açılabilir. Buna da kültürlerin melezleşmesi diyebiliriz. Özellikle müzik, giyim ve yemek alanında görülen bu durumun iki farklı kültürün etkileşiminin, birinin diğerini dönüştürmesi şeklinde değil, her ikisinin de kendisine ait unsurları diğer kültürden aldıkları ile yeniden şekillendirip daha farklı ve yeni şeyler yaratması mümkündür.

Üretim alanında küreselleşme, bir ürünün değişik bölümlerinin maliyet avantajlarına göre farklı ülke sınırları içinde üretilmeye başlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Bir ürünün farklı parçalarını dünyanın farklı yerlerinde üretip, farklı ülkelerde monte edip farklı ülkelerde piyasaya süren, çok sayıda dünya çapında şirket ortaya çıkmıştır. Bu şekilde üretimde küreselleşmeyi ortaya  çıkaran faktörleri sıralayabiliriz.
• Ülkelerarasında mal ve hizmetlerin hareketliliğinin önündeki engellerin
kalkması,
• Hammadde kaynaklarına yakın yerlerde üretimin yapılmasının maliyetleri düşürmesi,
• Ürünlerin satıldığı piyasalara yakın yerlerde üretim yapmanın pazarlama maliyetlerini düşürmesi,
• Az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde işgücü maliyetlerinin düşüklüğü
• Üretimin farklı ülkelere dağıtılması gibi yöntemlerle stok ve nakliye masraflarının azaltılması,
• Gelişmiş ülkelerde sıkı takip edilen istihdam ve üretim standartlarının, çevre  dostu üretim için konan kısıtların olmadığı yerlerde üretim yapmanın firmaların maliyetlerini düşürmesi,
• Gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelerde yabancı üreticilerden alınan vergi oranlarının düşüklüğü,
• Gelişmiş ülkelerde tepki toplayan kirli ve ağır işçilik gerektiren üretimlerin diğer ülkelere  kaydırılması,
• Tüm dünyaya hitap eden güçlü Ar-Ge merkezlerin kurulması,
• Bölge veya ülke esaslı yaygın pazarlama ağının oluşması,
• İhtiyaçlara göre hızla değiştirilebilen esnek  idari yapılanmalara gidilmesi,
• Üretimin farklı ülkelere yayılmasıyla risk dağıtımının yapılması.

Ekonomik küreselleşme bütün ülkeleri aynı şekilde etkilememektedir. Tüm dünyada toptan bir refah artışı olmasına rağmen bu artıştan gelişmiş ülkeler daha fazla pay almaktadır. Her ne kadar dev uluslararası şirketler hammadde tedariki, yerinde üretim veya bazı ara malları yereldeki küçük ve orta boy ulusal işletmelerden temin etmek, ürünlerin pazarlanmasında ulusal ve yerel ağları geliştirmek ve kullanmak biçiminde ulusal ekonomik birimlerle yakın işbirlikleri yapıp onların da gelişmesine katkı sağlasa da, sürecin kumanda merkezinde gelişmiş ülkeler yer aldığı için ekonomik küreselleşmenin, son tahlilde, onlara daha çok yaradığı söylenebilir. Bu nedenle uluslararası piyasaların gelişmesinin dünya ölçeğinde zenginliği artırırken hem ülkeler arası hem de ülkelerin kendi içindeki gruplar arasında gelir dağılımında eşitsizliklerin arttığına işaret etmek gerekir.

Küreselleşmenin siyasal alandaki en önemli etkisi politik alana ilişkin talep ve algıların değişmesine yol açmasıdır. Hem devletlerin resmi olarak imzaladıkları uluslararası anlaşmaların hem de küresel medyanın sağladığı iletişim imkanlarının bir sonucu olarak ülke halkları, özellikle insan hakları ve siyasal özgürlükler konularında, uluslararası normlara uyulması konusundaki taleplerini daha yüksek sesle ve etkili biçimde dile getirmektedirler. Bu yüzden, zaman zaman bazı ulus devletler belirli bir toprak parçası üzerinde mutlak egemenlik sağlama gücünde kayıplar yaşamaktadırlar. Devletler için artık mutlak ulusal egemenlik, bir nevi uluslararası toplumdan olur alan ulusal egemenliğe doğru evrilmektedir.

Küreselleşme sürecinin etkisiyle yerel kültürlerin akıbetinin ne olacağı konusunda homojenleşme, kutuplaşma ve melezleşme olarak özetlenebilecek baslıca üç görüş vardır. Birincisi egemen uygarlığın kültürünün yerel kültürleri içinde eritip yok edeceğini, sonuçta ortaya tek boyutlu homojen bir kültürün çıkacağını öne sürmektedir. Buna göre, uluslararası markaların bütün büyük şehirlerde mağazalar açmaları bunun açık göstergesidir. Yerel olarak tutunarak direnen bazı firmalar da yüksek bedeller verilerek satın alınmakta, zamanla küresel zincirin bir parçası haline gelmektedirler.
İkinci görüş, farklı uygarlıkların özünde çatışma eğiliminde oldukları varsayımından hareketle küreselleşme sürecinin sonunda farklı uygarlıkların ortaya çıkardığı kültürlerin birbirine düşman olacağı ve dünyanın zorunlu bir kutuplaşmaya gideceğini ileri sürmektedir. Buna göre farklı medeniyetlerin kültürleri,  eninde sonunda kimin kazanacağı şimdiden belli olmayan bir savaşa tutuşacaklardır. Dünyanın farklı yerlerinden gittikçe sayıları artan terör örgütleri ile farklı inanç, etnik köken ve kültürlerin sözcüsü rolüyle ortaya çıkan radikal gruplar bu çatışmaya işaret olarak alınabilir. 
Bu konudaki üçüncü görüş ise küreselleşmenin farklı kültürlerden çeşitli unsurları bir araya getiren, tek başına hiçbir devlete veya uygarlığa ait olmayıp çeşitli uygarlıkların katkılarıyla ortaya çıkmış melez bir kültüre kapı aralayacağını öngörmektedir. Önceki iki yaklaşımda, küreselleşmenin sonuçları bakımından baskın özellik karamsarlık, bu son yaklaşımın ise iyimserlik hakimdir.

Küreselleşmeyle birlikte tüm insanlar aynı anda yeni bir kıta keşfetmişlerdir. Şu anda üretim ve tüketimin üzerinde  yapıldığı, önceki kıtalar hiç benzemeyen bir kıtamız daha vardır. Bu üzerinde yapılan işlemler ve onunla irtibatlı olarak yaşayan insanlar göz önüne alındığında dünyamızın en büyük kıtasıdır. Bu yeni kıta, öncekilerden farklı olarak önce icat edilmiş ardından keşfedilmiş, her yeni kişi keşfe katıldıkça da kıtamız büyümeye başlamıştır. Keşfedildikten sonra büyümeye başlayan ve hala büyümeye devam eden bu 8. kıta bilgisayar teknolojisi ile yaratılan internet dünyasıdır. Buna Kenichi Ohmae görünmeyen kıta adını vermektedir. Hepimizin neredeyse günlük olarak ulaştığı, bir şekilde işlem yaptığı ama diğer kıtalar gibi fiziksel varlığını, dağlarını denizlerini, bitkilerini göremediği, ucunu bucağını bilemediği bir kıta. Bu kıta üzerinde, aradığınız neredeyse her şeyin çevrim içi veya çevrimdışı olarak bulunduğu; zaman zaman ulusal otoriteler tarafından daraltılsa da sınırları tahayyüllerle çizilen sanal bir alem var. Dünyanın en büyük alışveriş merkezleri, bankaları, seyahat acenteleri, kütüphaneleri, müzeleri, müzik ve film arşivleri, eğlence salonları, eğitim kurumları, yardım kuruluşları, hobi bahçeleri daha aklınıza gelebilecek her şey orada bulunuyor. Üstelik ulaşımı kolay ve zahmetsiz isteyen herkese cep telefonu veya bilgisayar kadar yakın bir kıta.

Bazıları küreselleşmenin yararlı bir potansiyeli ifade ettiğini ancak kapitalizmin ehilleştirilmeye, evcilleştirilmeye, vahşi ve yıkıcı kapitalist özelliklerinin törpülenmeye ihtiyacı olduğunu, bu yüzden geniş kitlelere fayda sağlayan yönleri korunarak reforme edilmesi gerektiğini düşünmektedirler. 
• Dezavantajlıların lehine olacak küresel hareketlerin desteklenmesi,
• Rekabeti olumsuz etkileyecek tekelleşmeleri önleyici ve tüm ülkeleri bağlayıcı uluslararası düzenlemelerin yapılması,
• Sadece ulusal veya uluslararası aktörlerin değil, sıradan insanların da sesinin duyulmasına imkan sağlayan sosyal medya imkanlarının genişletilmesi,
• Çevrenin korunması,
• Üretilmiş küresel risklerin azaltılmasına yönelik tedbirlerin alınması, 
Reformcular, taraftarlar gibi şartsız destek yerine, küreselleşmenin eleştiri alan unsurlarının ayıklanmasını, geleceğe dair iyimser beklentilerin gerçekleşmesi yönünde örgütlenilmesini, karşıtlar gibi de gerçekçilikten uzaklaşılmaması yönünde tutum alan her kesimden taraftar bulan oldukça geniş bir gruptur.

Küresel değişime karşı duruşun en yaygın kabul görünen  birinci nedeni, ulus-kimliğin korunması arzusudur. Küresel değişimden çevrede kalan ve süreçten pasif bir biçimde etkilenen ulus devlet bireylerinin oluşturdukları kolektif kimliklerinin (mesela ulusal onurlarının) zedelenmesi ciddi bir tepki oluşturmaktadır. Bu durum, ulusal ölçekte değişime karsı oluşan direncin, açıktan ifade edilmese de, en yaygın olarak paylaşılan esas gerekçesidir. Gelişmekte olan ülkelerde dışsal küresel değişim baskısı, kolektif kimliğe yönelik bir tehdit oluşturmakta, bu yolla da kitleler üzerinde bir tedirginlik meydana getirmektedir. Fakat toplumsal değişim, sadece şimdi değil, bütün zamanlarda kitleler üzerinde tedirginlik yaratmıştır. Tarihte değişim, alışkanlıkların, bilinenlerin, güvenilenlerin, inanılanların değiştirilmesini gerektirdiği ölçüde tepki toplamış ve dirençle karşılaşmıştır. Küresel değişim de, yaklaşık  yüz elli yıllık bir dönemde yerleştirilmeye çalışılan ulus-devlet merkezli ekonomik, siyasi ve kültürel anlayışların kısmen veya tamamen değiştirilmesini öngörmektedir.

Dayatmacı Küreselleşme
Küresel aktörlerin yerel unsurları kendi istekleri doğrultusunda değişmeye, dönüşmeye, bunun mümkün olmaması halinde yok olmaya zorlayan küresel eğilimler. Doğru cevap C'dir.

Melezleşme
Küreselleşmenin bir sonucu olarak dışarıdan gelen ile yerli kültürün birbirini yok etmek yerine karşılıklı etkileşimi sonucu her ikisinden de farklı üçüncü bir kültürün oluşması. Doğru cevap C'dir.

Üretimde küreselleşmeyi ortaya çıkaran faktörleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
• Ülkelerarasında mal ve hizmetlerin  hareketliliğinin önündeki engellerin kalkması
• Hammadde kaynaklarına yakın yerlerde üretimin yapılmasının maliyetleri düşürmesi
• Ürünlerin satıldığı piyasalara yakın yerlerde üretim yapmanın pazarlama maliyetlerini düşürmesi
• Az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde işgücü maliyetlerinin düşüklüğü
• Üretimin farklı ülkelere dağıtılması gibi yöntemlerle stok ve nakliye masraarının azaltılması
• Gelişmiş ülkelerde sıkı takip edilen istihdam ve üretim standartlarının, çevre dostu üretim için konan kısıtların olmadığı yerlerde üretim yapmanın firmaların maliyetlerini düşürmesi
• Gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelerde yabancı üreticilerden alınan vergi oranlarının düşüklüğü
• Gelişmiş ülkelerde tepki toplayan kirli ve ağır işçilik gerektiren üretimlerin diğer ülkelere kaydırılması
• Tüm dünyaya hitap eden güçlü Ar-Ge merkezlerinin kurulması
• Bölge veya ülke esaslı yaygın pazarlama ağının oluşması
• İhtiyaçlara göre hızla değiştirilebilen esnek idari yapılanmalara gidilmesi
• Üretimin farklı ülkelere yayılmasıyla risk  dağıtımının yapılması

Doğru cevap E'dir.

Görünmeyen Kıta
Dünya üzerindeki üretime, tüketime ve yeni fırsatlara ev sahipliği yapan mevcut 7 ana kıtanın gördüğü işlevlerin büyük kısmını gören sanal internet dünyası. Doğru cevap B'dir.

Yurtsuzlaşma
İnsan ve eşya hareketliliğinin önündeki engellerin azalması nedeniyle daha kolay mekan değiştirme ile internet dünyasının sunduğu imkanlar sonucu ekonomi, siyaset ve kültürel alanlarda coğrafi yer ve mesafelerin öneminin azalması. Doğru cevap C'dir.

Doğal Risk
Fırtına, dolu, su baskını, deniz suyunun yükselmesi, iklim değişikliği, yanardağ canlanması, doğa yangınları gibi insanoğlunun oluşumuna doğrudan katkısı olmayan ve insanlığı tehdit eden tehlikeli durumlar. Doğru cevap C'dir.

Kimdir küreselleşmeye karşı olanlar?
• Ulus devletlerin sunduğu statü ve gelir imkanlarından memnun olanlar, dolayısıyla tekrar ulus devletlerin güçlü egemen ülkeler haline gelmesini arzu edenler
• Ulus sınırları içinde sosyalist veya daha eşitlikçi, kolektivist politikaları hayata geçirmek isteyen sol siyasal eğilimliler
• Kendi ülkesindeki şirketleri uluslararası rekabetten korumak gerektiğine, daha pahalı veya düşük kalitede de olsa ulusal mal tüketmenin daha doğru olduğuna inananlar
• Korumacılığı savunan daha çok milliyetçi  tonu ağır basan siyasal eğilimliler
• Sosyal bütünleşme, dindarlık, ulusal bütünlük veya ulusal kültürün korunması açısından yabancı kültürleri tehdit olarak görenler
• Yabancı firmalarla rekabet etmek istemeyen  ulusal üreticiler

Doğru cevap E'dir.

Demokrasi ve özgürlük küreselleşme kaynaklı iyi haberler arasında diğer seçenekler küreselleşme kaynaklı kötü haberler arasındadır. Doğru cevap D'dir.

Karşılıklı Bağımlılık
Taraarın kendi isteklerinin gerçeklemesinin zorunlu olarak karşı taraarın belirli isteklerinin gerçekleşmesine bağlı olduğu ilişki türü. Doğru cevap C'dir.

Bu bölümde önce küreselleşmeme direncinin dayanıklılığı, ardından da küreselleşmenin geleceğini şekillendirecek karşılıklı bağımlılık, belirsizlik, işgücü ve teknoloji üzerinde duracağız. Doğru cevap E'dir.