ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK

Merkantilistlere göre gücü korumanın iki etkili yöntemi vardır. 

Birincisi,devlet müdahalesi olmadığında piyasa sistemi dış ticaret dengesinin başka ülkeler lehine sonuçlanmasına, yol açabilir. Çünkü dış ticaretin taraflarından olan ülke içindeki karar birimlerinin kendi lehlerine olacak kararları, her zaman ülke lehine sonuçlar vermeyebilir. Bu yüzden, merkantilistlere göre, diğer ülkelerle yapılacak ticarette, başka ülkelere bağımlılığı azaltmak, iç pazarlarını geliştirmek ve kendi kendine yeter durumda olabilmek için ithalata ağır vergiler koymak, buna karşın ülkeye altın gümüş girişini sağlayacak ihracatı teşvik ve kolaylaştırıcı politikalar izlemek gerekir.
Gücü korumanın ikinci yöntemi, güçlü bir ordu kurmak ve bu yolla sömürgeler bularak oralardan, güçlü bir devlet olabilmek için gerekli harcamaları karşılayacak değerli madenler veya hammaddeler getirmektir. Zenginlik ve güç elde etmek için kullanılabilecek bu iki yöntemden ilki bütün ülkeler için geçerli olmasına karşın ikincisi tüm ülkeler için mümkün olamayabilir. Dolayısıyla ulus devletleri, güçlenmek ve ayakta kalabilmek için gerekli olan güçlü bir ordu, sağlam bürokrasi ve diğer zorunlu harcamalar için para (o dönemde altın veya gümüş, günümüzde döviz) temini, ancak dış ticaret fazlası verecek yöntemlerle sağlanabileceği için korumacı bir kalkınma politikası öngörmüşlerdir.

Neomarkantilizm; Ağırlıklı olarak tarife dışı engellerle ulusal ekonomileri diğer ekonomilere karşı korumayı amaçlayan politika taraftarlığıdır.                                                               

Günümüzde, ülkesindeki piyasaları negatif etkileme ihtimali olan malların ülkeye girişini engellemek için doğrudan vergi uygulamak yerine tarife dışı engeller olarak isimlendirilen birçok yeni yöntem kullanılmaktadır. Tarife dışı engellerin başında miktar sınırlamaları gelmektedir. O da tarife gibi açıktan bir sınırlama olduğu ve uluslararası ticaretin önündeki engelleri kaldıran anlaşmalara açık aykırılık oluşturduğu için pek kolay tercih edilmemektedir. Ama bazı düzenlemeler ithalatı zorlaştırma ve ihracatı kolaylaştırma amaçlı olarak yapılmaktadır.
• Üretim ve tüketimde ulusal sağlık ve güvenlik standartları oluşturma,
• Gümrük işlemlerini karmaşık ve ağır işler hale getirme, bu yolla ithalatçıları yıldırma,
• Belirli alanlardaki ithalatı belli ulusal mercilerden alınacak özel belgelere bağlı hale
getirme ve o belgelerin alınmasını bilerek zorlaştırma,
• İthalatçılara ayrıntılı olarak ürünlerin menşeini belgeleme yükümlüğü getirme, böylece fiilen ithalatı geciktirme veya imkansız hale getirme,
• Yabancı ürünlerle rekabet eden işletmelere  yüksek vergi indirimi uygulama,
• İhracatçı şirketlerin vergi borçlarını erteleme,
• İhraç mallarına vergi iadesi getirme,
• Desteklenmek istenen sektörlere ucuz kredi temin etme,                                                 

• Yurt içi üretime ucuz enerji desteği sağlama,
• İşçilik maliyetlerinin bir kısmının devletçe  üstlenilmesi,
• Bazı nihai malların üretiminde tamamen  veya belirli oranlarda yerli ara malı kullanma mecburiyeti getirme,

Marksizmin özünü, tarihsel materyalizm ile şekillenen bir maddeci ontoloji ile zıtların birlikteliği ve çatışmasıyla ilerleyen diyalektik epistemoloji oluşturur.                                   

Diyalektik Epistemoloji; Kabaca söylemek gerekirse diyalektik, doğa, toplum ve düşüncenin kendi içlerinde taşıdıkları iç çelişkinin doğal bir sonucu olarak sürekli hareket ve değişim halinde  bulunmalarıdır. Diyalektik mantık ise, tez, anti-tez ve sentezden oluşan bir üçlemedir. Tez, bir olay, olgu yahut sürecin olumlanmasıdır. Anti-tez ise tezin olumsuzlanmasıyla elde edilir. Tez ile anti-tezin çatışmasıyla sentez oluşur ve sentez yeni bir tez olarak anti-tezini içinde taşıyarak doğar. Bu süreç devinimin esasını oluşturur.

Üretim tarzı kavramı, Marx'ın materyalist toplum çözümlemesini sunduğu teorik çerçevenin temel taşını oluşturur. Buna göre her biri kendine özgü özellikleri olan ve toplumsal evrimin bir aşamasını gösteren dört üretim tarzı vardır. Bir üretim tarzı, üretim güçleri ve üretim ilişkileri olmak üzere iki unsurdan meydana gelir.
Üretim güçleri, bir toplumun var olabilmesi için gerekli maddi üretimin yapılabilmesinde rol alan üretim araçları (toprak, hammadde, makine vs) ile bu araçları kullanabilecek teknik bilgi, üretim tecrübesi ve iş alışkanlıklarına sahip insan emeğine denmektedir. Üretim ilişkileri ise üretim sürecinde ortaya çıkan mülkiyet ve iş ilişkileridir. Üretim güçleri ile
bunların gelişmişlik düzeyine tekabül eden üretim ilişkileri, birlikte üretim tarzını meydana getirirler.
Tarihsel materyalizme göre, tarihteki diyalektik, temelde üretici güçler ile üretim ilişkileri arasında cereyan eder. Tarihin motorunu oluşturan üretici güçler, üretim güçlerine anti-tez teşkil eden üretim ilişkileriyle hep bir çelişki halindedirler. Bu çelişki, üretim tarzlarının değişmesiyle sonuçlanır. Bu değişim belki öne alınabilir, geciktirilebilir ama kesinlikle önlenemez. Çünkü tarihin motoru bu üretim güçleri ile üretim ilişkileri arasındaki çelişkidir. Bu çelişkinin aşılması tarihin sonu demektir.

Wallerstein dünyada gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki karşılıklı veya tek taraflı kalıcı bağımlılığa işaret eden bağımlılık teorisinin ana fikrini koruyarak yeni bir terminoloji ile ifade eden dünya ekonomi sistemi teorisini geliştirmiştir. Buna göre bireylerin durumlarının, onları çevreleyen koşullar ve diğer bireylerin durumları dikkate alınmadan anlaşılamaması gibi, ülkelerin durumları da içinde yer aldıkları sistemin diğer unsurları dikkate alınmadan anlaşılamaz.
Wallerstein’a göre tarihsel süreç içinde bazı ülkelerin lehine diğerlerinin de aleyhine olacak biçimde gelişen küresel dünya sistemi, merkez ülkeler, yarı çevre ülkeleri ve çevre ülkelerinden oluşan üç katmanlı bir yapı arz eder.                              Sistem içindeki merkez ülkeler yüksek düzeyde sanayileşmiş, işgücü görece iyi eğitimli ve sermaye yoğun üretim alanlarında önde, kentleşme sürecini büyük oranda tamamlamış, dünya ticaretini ve uluslararası ekonomik anlaşmaları büyük ölçüde denetimleri altında tutan ülkelerdir . Bu ülkeler ekonomik güçlerine paralel olarak çoğunlukla askeri ve siyasi güçleri de ellerinde tutarlar. Diğer ülkelere bağımlılıkları görece az olduğu için kendi çıkarlarına uygun politikaları hayata geçirmede serbest davranırlar.                                                                                                                                                            Çevre ülkeleri düşük gelir düzeyi, düşük tasarruf düzeyi nedeniyle yeterli sermaye birikimi olmadığı için sermaye temininde tümüyle merkez ülkelere bağımlı, emek yoğun sektörlerde yoğunlaşan üretimleri ile merkez ülkelere daha çok ucuz işgücü ve hammadde sağlayan ülkelerdir. 
Yarı çevre ülkeleri, merkez ülkeler kadar olmasa da, belirli düzeyde gelişme sağlamış, hem merkez hem de çevre ülkelerinin bazı özelliklerini taşıyan, çevre ülkeler ile merkez ülkeler arasında köprü vazifesi gören, bu özellikleri ile dünya ekonomik sisteminin meşruiyet ve istikrarını sağlayan ülkelerdir.

Merkez, yarı çevre ve çevre üçlüsünün aralarındaki ilişkilerin, dünya ekonomik sistemine istikrar kazandırması ve meşruiyet sağlamasının sebebi, Wallerstein’a göre, yarı çevre ülkelerinin hem sömüren hem de sömürülen ülke konumlarıyla ekonomik olmaktan ziyade politik bir işlev görmeleridir. Çevre ülkelerinin yakın ideali, bir gün merkez ülke olmasa da, yarı çevre konumuna yükselmek olduğu için, çevre ülkesi grubundan yarı çevre ülkesi grubuna geçmek için birbirleriyle yarışmaya başlarlar. Aynı şekilde, yarı çevre ülkelerinin de bir gün merkez ülke olma umuduyla çevre ve diğer yarı çevre ülkeleriyle yarışmaları, ülkeler arasında sömüren sömürülen ikilemine dayalı iki kutuplu biçimde kutuplaşmayı önlemekte, bu yolla dünya sistemine istikrar ve meşruiyet sağlamaktadır.  Bu ideal farklılıkları dünya sisteminin donuk bir sistem olmamasına, işbölümündeki yerine göre ülkelerin bu üç grup arasında hareket etmesine imkan sağlar. Zaman içinde bazı çevre ülkeleri yarı çevreye, yarı çevre ülkeler de çevreye kayabilir. Yarı çevre ülkelerinin merkez ülke konumuna gelmeleri de tümüyle ihtimal dışı değildir. Bu geçişkenlik ülkelerin birbirine hasmane tutum takınmalarının önüne geçmekte, dünyanın birbiriyle çatışan veya savaşan iki zıt kutba bölünmesine engel oluşturmaktadır.

Bugün iktisadi düşünce içinde yer alan konuların tarihi, insanlık tarihi kadar eskilere dayanmaktadır. Ancak sistematik ve ayrı bir bilim dalı olarak iktisadın doğum tarihi, Adam Smith’in Ulusların Zenginliği kitabının yayınlandığı 1776 yılı olarak kabul edilmektedir. Adam Smith bu eserinde, iktisadi liberalizmin de ilkelerini içeren ekonominin nasıl işlediğine ilişkin, bugün hala etkileri devam eden görüşlerini dile getirmiştir. Liberalizm; Kamu otoritesinin ekonomik, sosyal, dinsel gibi süreçlere müdahale etmesine, ya da bu süreçlere kendi  istediği doğrultuda yön vermek yönündeki girişimlerine karşı çıkılması gerektiğini ileri süren görüştür.                                                                                                                       

Devletin ekonomiye müdahale etmemesi, yahut iktisadi hayatın yönlendirilmesine yönelik devlet müdahalesinin asgari düzeyde tutulması gerektiğini; arz-talep mekanizması ya da fiyat mekanizmasıyla piyasanın iktisadi ve sosyal açıdan en yararlı sonuçları üreteceğini; özel sektörün önünü açmak gerektiğinin bir veciz ifadesi olarak da bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler (laissez faire, laissez passer) ilkesini savunan öğretiye iktisadi liberalizm; kamu otoritesinin toplumu oluşturan bireylerin yaşamlarını yönlendirmelerine karışmaması, sosyal hayatın biçimlenmesinde belirleyici rol oynamaması gerektiğinin, en iyi hükümetin, en az hükmeden hükümet olduğunun savunulmasına da siyasal liberalizm denir.

Ekonomide liberal yaklaşım, temelde kişisel özgürlük, özel mülkiyet ve bireysel girişime dayalı bir bakış açısı getirmiştir. Bu yaklaşımın temel unsurları;
Doğal Düzen ve Görünmez El

Başta Adam Smith olmak üzere liberal iktisatçılar da, bir doğal düzenin varlığına inanmaktadırlar. Bu düzenin temeli, kişisel çıkara dayanmaktadır. Toplum düzeni ancak herkesin kendi çıkarını korumaya yönelik çabalarıyla en iyi şekilde korunabilir. Herkesin kendi çıkarını gözetmesiyle görünmez bir el genel çıkarın korunmasını sağlayacaktır. Onlara göre, bunu sağlayacak olan ekonomi doğal olarak dengeye yönelik hareket edecektir. Dengenin oluşmasını sağlayan da mal ve faktör piyasalarında düzgün işleyen fiyat mekanizmasıdır.                                                                                                                               Bireycilik ve Çıkar Uyumu                                                                                                                                                               Liberaller iktisadi hayatta çıkar- uyum birlikteliğini vurgulayarak her bireyin kendi çıkarları peşinde koşmakla topluma verebileceği en büyük hizmeti yerine getireceğini savunurlar.    Bu durumda herkesin kendi çıkarını gözetmesi, diğer insanların aleyhine davranmayı değil, kendi çıkarının belirlenmesinde bir toplumun içinde yaşamanın kısıtlarını fark etmeyi, dolayısıyla başkalarının da çıkarlarını göz önüne almayı gerektirecektir. Temelde, bireysel çıkarın gözetilmesi, toplumsal çıkarın da gözetilmesini sağlayacaktır. Sonuçta, bireysel çıkarın gözetilmesi, toplumsal çıkarın da gözetilmesini sağlayacaktır.                                                                                                                                                                                             Tam İstihdam                                                                                                                                                                                                Liberaller, mal ve faktör piyasalarında fiyat mekanizmasının düzgün işlemesi durumunda ekonominin kendiliğinden tam istihdama varacağını ve tam istihdama ulaşmış bir ekonominin de en yüksek gelir düzeyine kendiliğinden ulaşacağını savunurlar. 

 Devlet Müdahalesi                                                                                                                                                                               Liberaller ekonominin işleyişinde en temel unsurun rekabet olduğunu ileri sürerek tam rekabet ortamının sağlanması durumunda devletin ekonomide aktif bir aktör değil, işlemlerin mevcut hukuki kural ve normlara uygun yapılıp yapılmadığını denetleme işlevini yerine getiren iyi bir denetçi olması gerektiğini savunmaktadırlar. Dolayısıyla devlet, asli görevleri olan savunma, adalet ve güvenlik dışındaki işleri piyasaya bırakmalı, iktisadi alanda da rekabeti sağlayıcı düzenlemelerin dışında herhangi bir işe karışmamalıdır. En iyi devlet en az yöneten devlettir. Bu yaklaşıma göre devlet, içeride ve dışarıda güvenliğin korunması, adalet ve kamu düzeninin sağlanması dışında bir iş yüklenmeyecektir. Ancak, bayındırlık, ulaşım, posta gibi, özel girişimcilerin kar ummadıkları alanlarda iktisadi faaliyette bulunmak, devletin görevlerine ilave edilebilir .                                                                                                                                                                          İş Bölümü                                                                                                                                                                                                     Adam Smith, işbölümü üzerinde önemle durmakta ve bu sayede emeğin veriminin  artırıldığını ifade etmektedir. Ekonomiyi bir bütün olarak değerlendirdiğimizde iş bölümünün üretilen malların değişimine dayandığı ve üretimin bir bütün olduğu gayet rahat bir biçimde görülecektir. Bütün iktisadi faaliyetler iş bölümü sayesinde birbirine bağlanmakta ve birbirini desteklemektedirler. Hiçbir sınıf diğer sınıfarı yalnız başına besleyemeyeceği gibi refahın artması da sadece bir sınıfın üretkenliğine bağlı değildir. Refah, ancak tüketicilerin faydalanabileceği malların artmasıyla sağlanabilir. Bu da, ancak iyi bir işbölümü ve uzmanlaşma ile gerçekleştirilebilir

Parasal ücretlerin esnek olmamasının üç temel nedeni vardır: İlk olarak, emek piyasasında çalışma koşulları çoğunlukla sendikal anlaşmalarla ve yasal bağlayıcı ilkelerle belirlendiği için, kısa dönemde, liberallerin öngördüğü gibi, ücretlerin düşürülmesi veya mevcut çalışanların işten çıkarılarak daha düşük ücretle çalışmak isteyenlerin istihdam edilmesi pek mümkün olamamaktadır. İkinci olarak, bir ücret düzeyi, aynı zamanda belirli bir hayat standardını ve minimum tüketim kalıbını getirdiği için (kira, yol parası, giyim kuşam, düzenli taksit ödemeler vs.) ücretlerin düşmesine karşı, çalışanlar, verimliliklerini düşünmeden kurulmuş düzenlerinin devamını sağlayabilmek amacıyla çok katı tepki göstermektedirler. Bu, cari ücret düzeyinde bir işte çalışanların, iş arayanların razı olduğu daha düşük ücretlere karşı direnmelerinin nedenini de açıklamaktadır. Üçüncü olarak da, ekonomide para aldanması vardır. Yani ekonomide bireyler nominal değişkenler ile reel değişkenlere farklı tepki vermektedirler. Bu çerçevede reel ücretlerin düşürülmesi, parasal ücretlerin düşürülmesi kadar dirençle karşılanmayacaktır.

Küresel ekonomik hareketlilik erkeklerden farklı yönde ve oranda da olsa kadınların da yaşamlarını değiştirmektedir. Bu değişikliğin sonucu olarak veya bu değişikliğe talep olarak kadınların siyasi alandaki rollerinde de değişmeler meydana gelmektedir. Ulusal düzeyde oy kullanan kadınların kendilerine güvenli iş sağlayacak politikalar/politikacılar lehine oy kullanmaları, dönem sonunda onlara hesap verecek olan hükümetlerin de uluslararası yükümlülük altına girecek kararlarda bunu dikkate almaları beklenir. Bu amaçla feministler, kadınların siyasete katılımlarının artmasının ve uluslararası karar organlarında da kadınların varlığının daha görünür ve etkin hale gelmesinin, kadınları olumsuz etkileyen uluslararası kararların azalmasına katkı sağlayacağını ileri sürerler.

Merkantilizm, öncü ve
çağdaş formlarıyla, kısaca, refahın ülkeler arasında
aynı anda herkese eşit dağıtılamayacağını, kendi ülkesine öncelik vermenin başkaları aleyhine sonuçlar doğurabileceğini ve bunun normal görülmesini
ve ülkelerin bu varsayımla hareket etmesi gerektiğini ileri sürer.

Korumacılık Merkantilist yaklaşımın ilkelerinden değildir.

Neomerkantilizm: Ağırlıklı olarak tarife dışı engellerle ulusal
ekonomileri diğer ekonomilere karşı korumayı amaçlayan politika taraftarlığı.

Andre Gunder Frank’ın Latin Amerika ülkelerindeki incelemelerinden hareketle geliştirdiği
ve azgelişmişlik durumunun kendiliğinden ortaya çıkmadığını, gelişmiş ülkelerin kaynaklarına el koyması yoluyla oluşturulduğunu, geri
kalmış ülkelerin dünya kapitalizminin gelişmesine paralel olarak, uzun yıllardan bu yana dünya işbölümüyle bütünleşmiş olmalarına bağlayan yaklaşım.

Kamu otoritesinin ekonomik, sosyal, dinsel gibi süreçlere müdahale etmesine, ya da bu süreçlere kendi istediği doğrultuda yön vermek yönündeki girişimlerine karşı çıkılması gerektiğini ileri süren görüş Liberalizmdir.

Ülkelerdeki mutlak maliyetlerin farklılığı nedeniyle uluslararası serbest ticaretin, ticarete katılan her ülke için yararlı olması mutlak üstünlüktür.

Kısaca her arz kendi talebini yaratır olarak ifade edilen kural say yasasıdır.

İnşacılık, temelinde, sosyal gerçekliğin, o gerçekliğe tekabül ettiği varsayılan somut maddi olgulardan ayrı bir gerçeklik oluşturduğu fikrine dayanır.

Rasyonel Tercih: Alternatifleri olan konularda olası tüm seçeneklerin sıralanması, her birinin maliyet ve getirilerinin hesaplanması ve buna bağlı olarak en uygun kararın verilmesi durumu.

Merkantilizm, bir ülkenin veya devletin gücünün ana göstergesinin elindeki değerli madenler olduğunu devletin sürekli bu güce sahip olması gerektiğini savunur.